default-image

Ο αιματοβαμμένος αγώνας των κρητικών για ένωση με την Ελλάδα

Κρήτη
Ο αιματοβαμμένος αγώνας των κρητικών για ένωση με την Ελλάδα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Εκατό δώδεκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που ξέσπασε στο Θέρισο των Χανίων η Κρητική Επανάσταση του 1905. Βασικό αίτημα του κινήματος ήταν η Ένωση του νησιού με την Ελλάδα, με τους κινηματίες να συσπειρώνονται στο πλευρό του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος είχε δημιουργήσει ισχυρή αντιπολίτευση κόντρα στον Πρίγκηπα Γεώργιο.

Οι αφορμές του ξεσηκωμού του 1905 εντοπίζονται εν πολλοίς στην αυταρχική πολιτική του Γεωργίου, ο οποίος διατελούσε χρέη Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης. Η αιτία, ωστόσο, δεν ήταν άλλη από το πάγιο αίτημα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα: Οι κινηματίες με επικεφαλής τον Βενιζέλο, υπέγραψαν στις 26 Φεβρουαρίου προκήρυξη με την οποία ανακοίνωναν ότι επιδιώκουν -μεταξύ άλλων- την Ένωση με την Ελλάδα.

"Οι υπογεγραμμένοι, αποτελούντες την ηνωμένην εν Κρήτη αντιπολίτευσιν, συνελθόντες εν Χανίοις τη 26η Φεβρουαρίου 1905, αποσκοπούντες εις την εκπλήρωσιν του Εθνικού Προγράμματος, αποφασίζομεν:

α) Πρώτον και κύριον μέλημα ημών έστω η επίτευξις του από αιώνων επιδιωκομένου σκοπού της ενώσεως της Κρήτης μετά της ελευθέρας Ελλάδος.

β) Αδυνάτου αποβαίνοντος του σκοπού τούτου, θέλομεν επιδιώξει την πολιτικήν προσέγγισιν της πατρίδος μας προς την ελευθέραν Ελλάδα, μεταβαλλομένης από διεθνούς απόψεως της σημερινής καταστάσεως.

γ) Μη εκπληρωμένου μηδέ του σκοπού τούτου, θέλομεν επιδιώξει την αναθεώρισιν του ημετέρου συντάγματος κατά το πρότυπον του ελληνικού, όπως απαλλαγή ο τόπος του δεσποτισμού. Του προγράμματος τούτου την πραγμάτωσιν θέλομεν επιδιώξει και δι' ενόπλων λαϊκών συναθροίσεων. Εν ταις ενεργείαις ημών δεν θέλομεν επιδιώξει προσωπικήν μεταβολήν, αλλ' επελθούσης τοιαύτης θέλομεν αποκρούσει παντί σθένει και δια των όπλων έτι πάντα μη Έλληνα κυβερνήτην" αναφερόταν στην περίφημη προκήρυξη.

Τις επόμενες ημέρες, η αντιπολίτευση κατήγγειλε τις εκλογές που είχαν προκηρυχθεί για τις 20 Μαρτίου. Από τις εν λόγω εκλογές θα αναδεικνύονταν 64 βουλευτές, στους οποίους ο Γεώργιος θα πρόσθετε επιπλέον δέκα, με απευθείας ανάθεση.

Οι κινηματίες κάλεσαν τον κρητικό λαό να απέχει από την εκλογική διαδικασία, στοχεύοντας στην έκφραση της λαϊκής δυσαρέσκειας απέναντι στον αυταρχισμό του Πρίγκηπα. Στις 11 Μαρτίου του 1905, κηρύσσεται από τους εξεγερμένους στο  η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και υψώνεται στο Θέρισσο η ελληνική σημαία.

Σ' εκείνο το χρονικό σημείο, η Επανάσταση μετρούσε περίπου 1000 άνδρες. Γρήγορα, το κίνημα του Θερίσου απέκτησε, πάντως, πολύ μεγάλο έρεισμα και στις υπόλοιπες περιοχές της Κρήτης -εκτός των Χανίων- με την προσχώρηση τοπικών σημαντικών προσωπικοτήτων. Από το Ηράκλειο συντάχθηκαν με την Επανάσταση οι Στεργιάδης και Πολυχρονίδης, από το Ρέθυμνο ο Επίσκοπος Διονύσιος Καστρινογιαννάκης και ο Τσουδερός, ενώ από το Λασίθι ο Επίσκοπος Πέτρος Τίτος και ο Σφακιανάκης.

Αναφορικά με τις «Μεγάλες Δυνάμεις», η Ρωσία υποστήριζε εμφανώς τον Γεώργιο, ωστόσο οι υπόλοιπες "Προστάτιδες" δεν πρόκριναν την βίαιη καταστολή του κινήματος που ζητούσε ο Πρίγκηπας. Το επόμενο διάστημα σημειώθηκαν μικροσυμπλοκές ανάμεσα στους επαναστάτες και στους υποστηρικτές του Γεωργίου στην περιοχή των Χανίων με ελάχιστα θύματα. Ακολούθησε τον Ιούλιο του 1905 συνάντηση της επαναστατικής τριανδρίας που αποτελούνταν από τους Βενιζέλο, Φούμη και Μάνο με τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων, στις Μουρνιές Χανίων.

Τον Σεπτέμβριο του 1906 ο Γεώργιος παραιτείται του αξιώματός του και αναχωρεί για την Αθήνα. Στη θέση του έρχεται ο Αλέξανδρος Ζαϊμης και τελικά στις 15 Νοεμβρίου συμφωνήθηκε ο τερματισμός του ένοπλου αγώνα, η παροχή αμνηστίας, η επίβλεψη διοίκησης αρμοστείας από διεθνείς φορείς, καθώς και η κάθοδος εξεταστικής επιτροπής στην Κρήτη. Τον επόμενο χρόνο η Κρητική Συνέλευση ανακήρυξε την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, η οποία επήλθε επίσημα το 1913.

Ο μεγάλος κερδισμένος της Επανάστασης στο Θέρισο ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το όνομα του οποίου έγινε γνωστό στην Ελλάδα, αλλά και όλη την Ευρώπη. Εξάλλου, αυτό που επιτεύχθηκε από το κίνημα του 1905 ήταν η δημιουργία ενός προοδευτικού συντάγματος για την Κρητική Πολιτεία, το οποίο ανάγκαζε ουσιαστικά τις Μεγάλες Δυνάμεις να αναθέσουν στην κυβέρνηση του ελληνικού κράτους την αρμοδιότητα να διορίζει η ίδια τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης.

Με λίγα λόγια, η Επανάσταση αποτέλεσε τον προπομπό της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, οκτώ χρόνια μετά.

Επιμέλεια: Νικόλας Αγγελίνος

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News