Δρ. Ιωάννης Ν. Λίλης,
Λέκτορας της Πατριαρχικής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης
Την Α΄ Κυριακή των Νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής η Εκκλησία μας εορτάζει την αποσαφήνιση του ακριβούς περιεχομένου της Πίστεως μας. Αν δεν γνωρίζουμε τι πιστεύουμε γιατί να κάνουμε νηστεία. Αυτός είναι ο λόγος που ονομάστηκε «Κυριακή της Ορθοδοξίας»? ορθή δόξα, δηλαδή ορθή γνώμη.
Η συγκεκριμένη αποσαφήνιση συνέπεσε με ένα κορυφαίο ιστορικό γεγονός του Βυζαντίου, και πολιτειακό και εκκλησιαστικό, την Αναστήλωση των εικόνων μετά την απαγόρευση τους από τους Ισαύρους.
Το αποστολικό ανάγνωσμα της Κυριακής αυτής αναφέρεται επίσης στην αποσαφήνιση της πίστεως μας από τον Απόστολο Παύλο στην Προς Εβραίους Επιστολή. Βεβαίως χωρίς να έχει καμία σχέση με τις εικόνες? ο Απόστολος Παύλος προτάσσει στους Εβραίους μία σειρά σπουδαίων προσώπων της Παλαιάς Διαθήκης με αδαμάντινη πίστη.
Όμως και το Ευαγγέλιο της Κυριακής αυτής, γραμμένο από τον ευαγγελιστή Ιωάννη, αναφέρεται επίσης στη σημασία της Πίστεως με τα λόγια του ίδιου του Κυρίου μας, όταν συνάντησε για πρώτη φορά τον Ναθαναήλ και τον ενέταξε στην ομάδα των δώδεκα μαθητών. Ο Ναθαναήλ πίστεψε και ήρθε κοντά τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.
Το κοινό περιεχόμενο της αποστολικής και της ευαγγελικής περικοπής της Α΄ Κυριακής των Νηστειών με το ίδιο το περιεχόμενο της ημέρας αυτής, μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι συγκεκριμένες περικοπές επιλέχθηκαν ως επίσημα λειτουργικά αναγνώσματα της ημέρας αυτής μετά την Αναστήλωση των εικόνων, δηλαδή το 787μ.Χ.
Η σημερινή ημέρα παραπέμπει στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο του 787 μ.Χ. όπου επιτράπηκε η Αναστήλωση των εικόνων, η οποία έγινε μετά την Σύνοδο του 754, στην οποία είχαν απαγορευθεί οι εικόνες.
Η Εκκλησία στη συνείδηση της κράτησε μόνο αυτή του 787 και δεν δέχθηκε ποτέ του 754. Ένα χρόνο πριν το 754, δηλαδή το 753, πέθανε ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο οποίος με τα θεολογικά του κείμενα καθιερώθηκε ως ο θεολόγος των ιερών εικόνων (η Σύνοδος του 753 τον είχε καταδικάσει).
Μας άφησε τρεις λόγους που απευθύνονται Προς τους διαβάλλοντας τας αγίας εικόνας και μας πληροφορούν για τη σημασία των εικόνων στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας.
Οι εικόνες μέσα στην εκκλησία αγιάζονται και αυτός είναι ο λόγος που τις προσκυνούμε. Τις προσκυνούμε και αγιαζόμαστε και εμείς (αυτό συμβαίνει και με τα λείψανα). Δεν τις λατρεύουμε, όπως κατηγορούσαν τους ορθοδόξους οι εικονομάχοι, αλλά τις τιμούμε προσκυνώντας τες.
Στην Ορθοδοξία μόνο τον Τριαδικό Θεό λατρεύουμε. Όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα, το ίδιο και για τα αισθητά αντικείμενα? μόνο τα τιμούμε. Έτσι οι Ορθόδοξοι και τότε το 787 και τώρα, δεν είμαστε εικονολάτρες, αλλά εικονόφιλοι? αγαπούμε τις εικόνες.
Ό,τι αποδίδουν τα ευαγγέλια με την ελληνική γλώσσα, αποδίδουν οι εικόνες με τα χρώματα και τα σχήματα. Όπου μπορεί ο αγιογράφος να βγάλει εντελώς το ευαγγελικό κείμενο και να μας το δώσει μόνο με τα χρώματα, το κάνει ανεπιφύλαχτα.
Η θεματογραφία των ιερών εικόνων αναφέρεται στα ίδια θέματα που αναφέρονται και τα ευαγγέλια: στις θεοφάνειες και στο πρόσωπο του ασάρκου Λόγου, που γίνεται ένσαρκος την Καινή Διαθήκη. Ακόμα και η αγιογράφηση μόνο των αγίων είναι ενταγμένη σε αυτήν την πραγματικότητα. Διαφορετικά δεν είναι αγιογραφίες, αλλά πορτραίτα.
Από το 787 μ.Χ. τα πάντα πέθαναν: βυζάντιο, αυτοκράτορες, σύνορα, πόλεις τις εποχής εκείνης. Έμεινε μόνο ο λειτουργικός πλούτος της Εκκλησίας, χωρίς να σταματήσει ποτέ να τελείται, φανερώνοντας τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, όπως φαίνεται πολύ καθαρά στην Α΄ Κυριακή των Νηστείων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τον επονομαζόμενη της Ορθοδοξίας.
Καλή Πορεία!
