Το ποδαρικό, η «καλή χέρα», τα Κρητικά κάλαντα, η μπουγάτσα και εν μέρει η «κρεμμύδα» είναι, μεταξύ άλλων, τα έθιμα που διατηρούνται στο χρόνο τόσο σε περιοχές του Νομού όσο και στην πόλη του Ηρακλείου και ξεχωρίζουν.
Το λεγόμενο ποδαρικό είναι το έθιμο σύμφωνα με το οποίο ο πρώτος άνθρωπος που θα πατήσει με το πόδι του στο σπίτι, μετά την είσοδο του νέου χρόνου, πρέπει να είναι τυχερός για να φέρει τύχη στο σπίτι και την οικογένεια ενώ σε διάφορα μέρη του Ηρακλείου, την Πρωτοχρονιά συνηθίζεται η οικογένεια να πηγαίνει στην εκκλησία.
Μαζί τους παίρνουν μια εικόνα του σπιτιού, η οποία αφού λειτουργηθεί θα κάνει το ποδαρικό στο σπίτι. Εξάλλου την ημέρα της Πρωτοχρονιάς μεταφέρουν νερό από τη βρύση στο σπίτι και ο νοικοκύρης λέει:
«Όπως τρέχει τούτο το νερό ετσά να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου».
Ακόμη ο νοικοκύρης μεταφέρει μια πέτρα στο σπίτι λέγοντας:
«Όπως είναι γερή τούτη η πέτρα ετσά να είναι γερό και το σπίτι μου».
Εξ άλλου σε ορισμένες περιοχές στο Λασίθι ο πρώτος εκτός της οικογένειας που θα μπει στο σπίτι κάθεται σε μία πέτρα και λέει τρεις φορές: «Κλου κλου στα ορνίθια μας καλοχρονιά στα σπίτια μας μπε-μπε στα πρόβατά μας και υγεία στα παιδιά μας, κι όσο βάρος έχει τούτη η πέτρα, τόσο χρυσάφι να μπει στο σπίτι σας. Και του χρόνου να είμαστε ευτυχισμένοι».
Ένα άλλο έθιμο που διατηρείται όχι όμως ευρύτατα είναι αυτό της κρεμμύδας. Πρόκειται για ένα άγριο φυτό που μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι και δεν τρώγεται και αυτό το κρεμούν έξω από την πόρτα του σπιτιού καθώς εκείνο συνεχίζει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη θεωρώντας το ως γούρι για το σπίτι λόγω της μεγάλης ζωτικής δύναμης του.
Ακόμη σε κάποια χωριά βάζουν στα σπίτια ένα φυτό από βολβό και σε άλλα χωριά ένα κλωνάρι χαρουπιάς, γιατί η χαρουπιά είναι ένα δένδρο που δίνει πολλούς καρπούς, πάντα πράσινο το ίδιο και ο βολβός και συμβολίζουν την αφθονία.
Στα κάλαντα τώρα υπάρχουν διαφοροποίησες σε σχέση με αυτά στην υπόλοιπη Ελλάδα αφού σε αρκετά μέρη με την Κρητική διάλεκτο αναφέρονται στο γεγονός της Πρωτοχρονιάς και καταλήγουν με ευχές στον νοικοκύρη και το σπίτι του :
Ανοίξετε την πόρτα σας
τα κάλαντα να πούμε
και βάλτε και καμιά ρακί
για να σας ευχηθούμε
Ταχιά ταχιά'ναι αρχιχρονιά
πρώτη γιορτή του χρόνου
αρχή που βγήκε ο Χριστός
στη γη να περπατήσει
Και βγήκε και χαιρέτησε
όλους τους ζευγολάτες
και ο πρώτος που χαιρέτησε
ήταν ο Άγιος Βασίλης…..
Ένα άλλο έθιμο που έρχεται από πολύ παλιά και ζωντανεύει την ημέρα της Πρωτοχρονιάς είναι η «καλή χέρα», όπου οι παππούδες οι γονείς και οι στενοί συγγενείς δίνουν στα παιδιά κάποιο χρηματικό ποσόν καλώντας τους να τους κάμουν την «καλή τους χέρα».
Στην πόλη του Ηρακλείου υπάρχει και ένα γλυκό έθιμο είναι αυτό της μπουγάτσας, όπου οι κάτοικοι καταναλώνουν την παραμονή και ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μεγάλες ποσότητες μπουγάτσας, θέλοντας να είναι γλυκιά η πρώτη τους γεύση.
Σ' όλους τους δρόμου του Ηρακλείου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στήνονται υπαίθριοι πάγκοι για την διανομή μπουγάτσας με αποτέλεσμα η πόλη να μετατρέπεται σε ένα απέραντο μπουγατσατζίδικο.
Κάποιοι παλιοί Ηρακλειώτες λένε πως το έθιμο καθιερώθηκε από χαρτοπαίκτες που επέστρεφαν στα σπίτια τους μόλις έμπαινε ο νέος χρόνος και ήθελαν να γλυκάνουν την οικογένεια με τη χαρά του κέρδους τους ή πριν τους πικράνουν με την είδηση ότι έχασαν στα χαρτιά.
