Από την ημέρα που διαγνώστηκε στην Ελλάδα η πρώτη περίπτωση AIDS, πολλά έχουν αλλάξει στη χώρα ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον ιό και τους φορείς του παραμένει ίδιος. Τρόμος. Αυτή είναι η λέξη που χαρακτηρίζει το συναίσθημα μας. Κι ύστερα, τους ανθρώπους περιμένει ο στιγματισμός κι η απομόνωση.
Σχεδόν 35 χρόνια μετά και παρά τις ριζοσπαστικές εξελίξεις στο χώρο της επιστήμης, οι μύθοι κι οι αλήθειες γύρω από το AIDS μπερδεύονται κι οι προκαταλήψεις εξακολουθούν να διαφεντεύουν τη σκέψη μας.
Να φανταστεί κανείς πως ακόμη και σήμερα, υπάρχει κόσμος που δεν μπορεί να εξηγήσει τη διαφορά ανάμεσα στον HIV και το AIDS. Που δεν κατανοεί τον όρο «οροθετικός». Που δεν καταλαβαίνει τι ζητούν οι ασθενείς όταν καταγγέλλουν το πρόβλημα της έλλειψης αντιδραστηρίων για τη διενέργεια ανοσολογικού ελέγχου σε οροθετικούς ασθενείς… Που φοβάται όχι μόνο να αγγίξει αλλά ακόμη- ακόμη και ν' αναπνεύσει τον ίδιο αέρα μ' έναν φορέα.
Και βέβαια, δεν είναι ευθύνη μόνο του καθενός από εμάς αυτό. Είναι πρωτίστως θέμα Αρχών. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πως η … «προστασία» των νοικοκυραίων στο πρόσφατο παρελθόν, έγινε η αφορμή μια ομάδα ιεροδούλων οροθετικών να «κρεμαστεί στα μανταλάκια» από το ίδιο το ελληνικό κράτος για λόγους ψηφοθηρικούς… Αλλά ας μην κάνουμε αυτή τη συζήτηση σήμερα, Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS.
Άλλωστε, η μέρα το καλεί, χρέος μας είναι σε τέτοιες επετείους να βάζουμε ένα λιθαράκι είτε για να ανοίγει η συζήτηση είτε για να πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω..
Τι είναι ο HIV και που αναφέρεται ο όρος AIDS
Ο HIV (Human Immunodeficiency Virus - Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome - AIDS).
Δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα CD4+ T λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα.
Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.
Όταν κάποιος μολύνεται με τον HIV, γίνεται φορέας κάποιου ιού, γίνεται δηλαδή "HIV οροθετικός" .
Ο χρόνος μεταξύ μόλυνσης από τον ιό και εκδήλωσης του AIDS ποικίλει από άτομο σε άτομο. Όσο πιο γρήγορα μάθει ο ασθενής ότι έχει μολυνθεί, τόσο καλύτερα μπορεί να παρακολουθήσει την εξέλιξη της μόλυνσης ενώ η έγκαιρη χορήγηση συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy - HAART), επιβραδύνει σημαντικά την εξέλιξη του νοσήματος και μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη θνητότητα.
Να σημειώσουμε εδώ πως η εξέταση γίνεται δωρεάν και ανώνυμα μόνο στα Εθνικά Κέντρα Αναφοράς. Σε ότι αφορά την Κρήτη το κέντρο αυτό βρίσκεται στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο.
Πως μεταδίδεται ο HIV
Ο HIV μπορεί να μεταδοθεί μέσω της χωρίς προφυλακτικό σεξουαλικής επαφής (πρωκτική, κολπική, στοματική) ή μέσω της από κοινού χρήσης αιχμηρών αντικειμένων (ξυραφάκια, βελόνες, σύριγγες) με HIV οροθετικό άτομο και από μία HIV οροθετική μητέρα στο νεογνό κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού και του θηλασμού.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως ιός δεν μεταδίδεται μέσω της καθημερινής κοινωνικής επαφής. Οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί: Μη φοβάστε να έρθετε σε επαφή με τους νοσούντες.
Ο HIV δεν «κρύβεται στη χειραψία, σε μια αγκαλιά, τα δάκρυα. Δεν κολλάει ο HIV μ' ένα φιλί στο μάγουλο. Και βέβαια δεν θα κολλήσετε με τον αέρα ή το νερό, με τα κουνούπια ή άλλα έντομα!
Το ιστορικό
Το AIDS εμφανίστηκε το 1981, ο πρώτος θάνατος από AIDS καταγράφηκε το 1983 και τα πρώτα δηλωθέντα περιστατικά μόλυνσης HIV το 1984. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αναφέρει πως σύμφωνα με τα στοιχεία του από τον εντοπισμό του πρώτου κρούσματος μέχρι σήμερα πάνω από 70 εκατομμύρια άτομα έχουν μολυνθεί με HIV/AIDS και περίπου 36,7 εκατομμύρια ζουν με HIV/AIDS (12/2015).
Τα στοιχεία στην Ελλάδα
Η επιδημία του HIV στην Ελλάδα παρουσίασε αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, το 2011 και το 2012 η αύξηση ήταν σοκαριστική με «πρωταγωνιστές» την ομάδα των εξαρτημένων ατόμων.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια μοιάζει σαν οι αριθμοί να έχουν κάπως ισορροπήσει.
Το 2015 δηλώθηκαν 691 νέες διαγνώσεις HIV, με το ΚΕΕΛΠΝΟ να πιστεύει πως ο τελικός αριθμός αγγίζει τα 750 άτομα καθώς συνυπολογίζει και τις «καθυστερημένες» δηλώσεις.
Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων διαγνώσεων αφορούσε άνδρες (613 ή 88,7% έναντι 78 ή 11,3% γυναικών).
Το 50,8% των περιστατικών αυτών αφορούσαν σε μεταδόσεις μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών, το 15,8% ανέφεραν ότι μολύνθηκαν μέσω ετεροφυλοφιλικής επαφής. Στο 10, 1% οι μολύνσεις σχετίζονται με ενδοφλέβια χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Στο 23,3% των περιπτώσεων, δεν έχει προσδιοριστεί ο τρόπος μετάδοσης του ιού.
Διαγνώσεις AIDS στον παιδικό πληθυσμό
Συνολικά 37 παιδιά ηλικίας κάτω των 13 ετών έχουν διαγνωσθεί με AIDS. Στο Τμήμα Ειδικών Λοιμώξεων (ΜΑΚΚΑ) του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» βρίσκονται υπό ιατρική παρακολούθηση συνολικά 23 παιδιά που έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV, με την Ελλάδα να κατέχει έναν από τους μικρότερους αριθμούς παιδιατρικών ασθενών πανευρωπαϊκά.
Και βέβαια αξίζει να σημειώσουμε πως τα τελευταία 5 χρόνια δεν έχει εντοπιστεί κανένα νέο κρούσμα, γεγονός που κατά κύριο λόγο οφείλεται στον καλό έλεγχο της κάθετης μετάδοσης από τη μητέρα στο παιδί κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Σύμφωνα με επιδημιολογικά δεδομένα του 2015, 36,7 εκατομμύρια άτομα ζουν παγκοσμίως με λοίμωξη HIV, εκ των οποίων τα 1,8 εκατομμύρια είναι παιδιά. Επίσης, το 2015 καταγράφηκαν 2,1 εκατομμύρια νέες λοιμώξεις παγκοσμίως, μείωση δηλαδή κατά 6% την τελευταία πενταετία.
Παράλληλα, τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, καταγράφεται αύξηση των ατόμων που λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή. Μέχρι το Δεκέμβριο του 2015, 17 εκατομμύρια άτομα βρίσκονται υπό θεραπεία, έναντι 7,5 εκατομμυρίων το 2010, δηλαδή περίπου το 50% των ανθρώπων με HIV λοίμωξη έχουν πρόσβαση σε αντιρετροϊκή αγωγή.
Τα στοιχεία για την Κρήτη
Όπως συμβαίνει σε όλη την Ελλάδα έτσι και στην Κρήτη, με βάση τα στοιχεία του ιολογικού εργαστηρίου στο Βενιζέλειο, υπάρχει στα νούμερα μια σταθεροποίηση.
Το 2012 καταγράφηκαν 30 νέες διαγνώσεις, το 2013 33, το 2014 37 και το 2015 33. Μέχρι και χτες, με βάση τα στοιχεία του εργαστηρίου στην Κρήτη το 2016 καταγράφονται μόλις 18 νέες διαγνώσεις. «Μοιάζει σαν να έχουμε μια σημαντική μείωση στην Κρήτη όμως θα πρέπει να περιμένουμε να τελειώσει η χρονιά για να μιλήσουμε με σιγουριά λέει μιλώντας στην ΝΚ η διευθύντρια του ιολογικού εργαστηρίου, του Κέντρου αναφοράς AIDS Κρήτης Μαρία Χουστουλάκη.
Έτος | Νέες διαγνώσεις |
2016 (έως 30/11/16) |
Πόσο ενημερωμένοι όμως είναι οι άνθρωποι που απευθύνονται στο Κέντρο αναφοράς στο Βενιζέλειο; «Δυστυχώς δεν είναι ενημερωμένοι», λέει η κ. Χουστουλάκη και συμπληρώνει πως «οι περισσότεροι έρχονται να εξεταστούν μετά από μια «ύποπτη» σεξουαλική επαφή.
»Ωστόσο, θα έπρεπε να ξέρουν πως η εξέταση μια - δυο μέρες μετά την ύποπτη επαφή, δεν πρόκειται να δείξει τίποτα! Είναι ακόμη ο οργανισμός στην περίοδο «παραθύρου» όπως λέμε, που δεν έχει αναπτύξει αντισώματα. Πρέπει να τονίσω εδώ πως αντισώματα είναι που ελέγχουμε στην εξέταση ρουτίνας που κάνουμε.
»Πρέπει να περάσει ένας μήνας από την ύποπτη επαφή για να έχουμε σίγουρα αποτελέσματα. Κι αυτό εμείς το λέμε στους εξεταζόμενους. Η εξέταση πρέπει να γίνει ένα μήνα μετά την επαφή προκειμένου να είμαστε ασφαλείς.»
Τα περισσότερα περιστατικά, τόσο στους άνδρες (38,5%) όσο και στις γυναίκες (39,8%), ήταν ηλικίας 30-39 χρόνων.
Τους πρώτους δέκα μήνες του 2016 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στο ΚΕΕΛΠΝΟ:
453 HIV λοιμώξεις (4,1 ανά 100.000 πληθυσμού) εκ των οποίων οι 367 (81%) είναι άνδρες και οι 86 (19%) είναι γυναίκες.
Ο αριθμός των περιστατικών του 2016 είναι ο χαμηλότερος που έχει καταγραφεί από το 2010.
Μέχρι και την 31η Οκτωβρίου του 2016, έχουν καταγραφεί συνολικά στο ΚΕΕΛΠΝΟ 15.795 περιστατικά HIV λοίμωξης (82,7% άνδρες).
Από αυτούς οι 3.923 έχουν εμφανίσει AIDS και περίπου 8.600 βρίσκονται υπό αντιρετροϊκή θεραπεία.
Ο συνολικός αριθμός των θανάτων ανέρχεται στους 2.662.
Δεν είναι εύκολο να πεις σε κάποιον ότι είναι οροθετικός. Κι αυτό οι γιατροί του Κέντρου αναφοράς το ξέρουν καλά. Όπως ξέρουν καλά πως δεν αντέχεται και η αναμονή.
«Όταν έρχονται για εξέταση, προσπαθούμε να βγάλουμε τα αποτελέσματα μέσα σε 1 - 2 ώρες. Ωστόσο, ποτέ δεν κάνουμε διάγνωση με το τεστ Elisa (το πρώτο HIV test αντισωμάτων)». Λέει η κ.Χουστουλάκη.
«Όταν το τεστ αυτό βγει θετικό, προχωράμε και σε δεύτερη εξέταση που είναι η επιβεβαίωση του αποτελέσματος. Αυτή χρειάζεται κάποιο χρόνο επώασης, 12 ώρες, γι' αυτό και δίνονται οι απαντήσεις την επόμενη ημέρα. Μόνο μετά και από αυτή την εξέταση μπορούμε να κάνουμε διάγνωση» δηλώνει.
Πως αντιδρούν οι εξεταζόμενοι στο άκουσμα των αποτελεσμάτων; «Όσοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου είναι λίγο ως πολύ προετοιμασμένοι για κάτι τέτοιο» λέει η κ.Χουστουλάκη. «Το δύσκολο είναι όταν πρέπει να το ανακοινώσεις σ' έναν άνθρωπο που δεν μπορούσε ούτε καν να φανταστεί ότι θα του συνέβαινε κάτι τέτοιο.» συμπληρώνει.
«Σε τέτοιες περιπτώσεις δίνουμε χρόνο στον άνθρωπο. Του εξηγούμε πως σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Δεν σημαίνει θάνατο το AIDS πια.» μας λέει η διευθύντρια του ιολογικού και προσθέτει πως «Σήμερα υπάρχουν φάρμακα που σου επιτρέπουν να ζεις μια καθόλα φυσιολογική ζωή.»
Αλήθεια τι είναι σημαντικότερο να ακουστεί μια τέτοια μέρα; «Η ανάγκη της προφύλαξης!», λέει με πάθος η κ.Χουστουλάκη. «Ποτέ μην θεωρείς δεδομένο ότι ο ή η σύντροφός σου δεν πάσχει από AIDS. Προφυλάξου για να μη χρειαστεί να έρθεις αντιμέτωπος με τον ιο» σημειώνει.
Και σε ότι αφορά τις προκαταλήψεις σχετικά με το πώς «κολλάει» ο HIV; H διευθύντρια του ιολογικού εργαστηρίου, του Κέντρου αναφοράς AIDS Κρήτης είναι απόλυτη: «Αν μεταδίδονταν με μια απλή κοινωνική επαφή ο ιός τότε όλοι εμείς εδώ, από το 1986 λειτουργεί εδώ το κέντρο, αλλά κι όλος ο κόσμος θα έπασχε!», λέει.
Ρεπορτάζ: Μαίρη Καριωτάκη
