Στις 30 Νοεμβρίου εορτάζεται ο Άγιος Ανδρέας και μαζί και το έθιμο του… «Τρυποτηγανά». Πως προέκυψε, όμως αυτό το έθιμο και ποια η σύνδεσή του με τους λουκουμάδες;
«Χρόνια πολλά σου εύχομαι Ανδρέα στη γιορτή σου,
σκιά σου να' ναι η χαρά κι η τύχη όλη δική σου.
Βροχή να πέφτουν οι χαρές να μην κρατείς ομπρέλα,
και συ να γίνεις μούσκεμα μες στης χαράς την τρέλα!»
Γράφει η Δρ. Μαρία Χναράκη*:
Ο Ιησούς βρίσκεται σε περιοδεία με τους μαθητές του διδάσκοντας και κηρύττοντας. Βρίσκονται λοιπόν στο χωριό του αποστόλου Ανδρέα, πεινασμένοι και διψασμένοι. Ο Ανδρέας τον προσκαλεί στο σπίτι του μαζί με τους υπολοίπους. Φτάνοντας όμως εκεί, η γυναίκα του τον ενημερώνει ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά νερό, αλεύρι, λάδι και μέλι.
Ο Ανδρέας ανησυχεί, αλλά αμέσως σκεπτόμενος τι μπορεί να γίνει πρότεινε στην γυναίκα του μαζί με όλα αυτά που υπάρχουν να φτιάξει τηγανίτες, για να φάνε ο Ιησούς και οι μαθητές του.
Το περιστατικό αναφέρεται σε κάποιο κείμενο απόκρυφου ευαγγελίου. Έτσι λοιπόν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τηρώντας την Παράδοση αιώνων, κάθε χρόνο τέτοια μέρα προσφέρει λουκουμάδες με μέλι σε όλους τους παρευρισκόμενους στην πρωινή λειτουργία του.
Στην Κρήτη τη μέρα της γιορτής του οι νοικοκυρές φτιάχνουν τηγανίτες ή λουκουμάδες και λέγαν πως όποια νοικοκυρά το αμελήσει τούτο το έθιμο θα της τρυπούσε ο άγιος το τηγάνι!
Δεν είναι και παράξενο που η μέρα τούτη συνδυάστηκε με τηγανιτές λιχουδιές, καθώς είναι μέρα γιορτινή που πέφτει σε περίοδο νηστείας και μάλιστα σε μια εποχή που βγαίνει το πρώτο λάδι της χρονιάς.
Ο τιμώμενος Άγιος ονομάζεται και Αντριάς, αφού αυτές τις μέρες το κρύο αρχίζει ν' αντρειεύει. Μαζί όμως με το κρύο ο σοφός λαός πίστευε πως αντρειεύουν και όλα όσα έχουν ζωή.
*Η κ. Μαρία Χναράκη είναι εθνομουσικολόγος, λαογράφος & πολιτισμικός ανθρωπολόγος (M.A., Ph.D.), Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Drexel (Φιλαδέλφεια-ΗΠΑ), Επιστημονική & εκπαιδευτική σύμβουλος στο «Kids Love Greece» και Εντεταλμένη αντιπρόσωπος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Κρητών.
