Ο τίτλος του άρθρου δεν είναι δικός μου. Τον δανείζομαι όμως, μιας και η πηγή "έμπνευσης" για το παρόν κείμενο αποτελεί η επικαιροποιημένη οικονομική έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για Ευρώπη και Κεντρική Ασία. Η παρουσίαση της έκθεσης ξεκινάει λοιπόν με τη φράση αυτή: Η εποχή είναι σκληρή... Στην έκθεση μπορεί κανείς να βρει τις απαντήσεις που αναζητά, αν αναρωτιέται γιατί τελικά ο λαϊκισμός βρίσκει ηχηρό βήμα πλέον όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως.
Μπορεί κάποιος να μη συμμερίζεται τα όσα αναφέρονται στην έκθεση, η οποία υποστηρίζει πως «η εργασιακή ανασφάλεια τροφοδοτεί το λαϊκισμό», όμως δεν μπορεί να παραγνωρίσει κάτι το οποίο είναι πλέον ξεκάθαρο: το σύγχρονο πολιτικό καθεστώς μεταβάλλεται σε κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που γνωρίζαμε έως τώρα, από αυτό που θεωρούσαμε μέχρι σήμερα, καλώς ή κακώς, ως δεδομένο.
Και είναι εκείνες οι μεταβολές που οι δημοσκόποι έχουν αποτύχει παταγωδώς να κατανοήσουν και πολύ περισσότερο να καταγράψουν. Και αυτό γιατί οι αποκλεισμένοι... αποκλείονται και από τους δημοσκόπους, οι οποίοι τους αφήνουν "ήσυχους" κάπου εκεί στον οικονομικό και κοινωνικό αποκλεισμό που τους έχει επιβληθεί.
Και επειδή για τους αποκλεισμένους οι εποχές είναι σκληρές, είναι και οι ίδιοι σκληροί απέναντι στις ξύλινες πολιτικές ματιές και δηλώσεις. Και αυτό αποτυπώνεται στις κάλπες. Ζητούν το... διαφορετικό (δεν είναι υπερβολή), αμφισβητώντας το υπάρχον κοινωνικό συμβόλαιο, προτάσσοντας την προσωπική τους δύναμη. Η πολιτική τάξη βρίσκεται σε διαρκή αμφισβήτηση. Δεν ξέρω αν η αμφισβήτηση είναι κακή επιρροή, καθώς παραμένω υπέρμαχος της άποψης πως η σταθερότητα ευνοεί μόνο το βούρκο.
Όμως το στοίχημα πλέον είναι διαφορετικό, είναι μεγάλο και ενδεχομένως άπιαστο: να δοθούν πειστικές απαντήσεις στους αμφισβητούντες και κυρίως να δοθούν αληθινές απαντήσεις από ένα πολιτικό σύστημα που μέχρι σήμερα (και στην Ελλάδα) έμαθε να επιβιώνει και να χτίζει καριέρα στο ψέμα.
Οι εποχές είναι λοιπόν σκληρές. Αλλά όχι μόνο για τους πολίτες, αλλά και για τους πολιτικούς.
Ν.Σ
