Η λιτότητα δεν είναι ασύμβατη με την ανάπτυξη και τις επενδύσεις, διότι «αφορά πρωτίστως στα κρατικά έσοδα και στις δαπάνες», είπε στη συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Ελληνογερμανός Αλέξανδρος Κρητικός, καθηγητής Οικονομίας στο πανεπιστήμιο του Πόντσνταμ και διευθυντής του τμήματος επιχειρηματικότητας του γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DIW) του Βερολίνου, του οποίου πρόεδρος είναι ο Μάρτσελ Φράτσερ, ο θεωρούμενος από τον γερμανικό Τύπο άτυπος σύμβουλος της καγκελαρίου Άγγελα Μέρκελ.
«Το ότι έπρεπε να γίνουν αλλαγές είναι πλέον σε όλους σαφές. Η λιτότητα είναι μία από τις πολλές προϋποθέσεις για ανάπτυξη και επενδύσεις. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να διαχωρίζονται αυτά τα δύο θέματα», προσέθεσε ο Ελληνογερμανός καθηγητής, ο οποίος βρέθηκε στη Αθήνα προσκεκλημένος του Πολυσενδρίου Capital+Vision με θέμα «Ανάπτυξη και Επενδύσεις: Δημιουργώντας προοπτικές για την ελληνική οικονομία», το οποίο συνδιοργάνωσαν το Ελληνικογερμανικό Επιμελητήριο, η εφημερίδα «Κεφάλαιο» και η ηλεκτρονική πύλη capital.gr.
Υφιστάμενες προϋποθέσεις για ανάπτυξη και επενδύσεις είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, «το εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, οι πολλές καλές ιδέες και η εν μέρει καλή έρευνα», ενώ απαιτείται να γίνουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις όπως είναι «η εν μέρει παράλογη υπερρύθμιση της αγοράς και η γραφειοκρατία», αλλά και «η δημιουργία ενός σταθερού φορολογικού συστήματος και η μείωση του χρόνου εκδίκασης των υποθέσεων».
Ο Ελληνογερμανός οικονομολόγος είπε επίσης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι στο συνέδριο του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου «συζητήθηκαν κυρίως επενδύσεις όπως σε αεροδρόμια, η αξιοποίηση του Ελληνικού, των λιμανιών κ.λπ.», «δηλαδή, γύρω από την οικοδομή, από τις υποδομές, οι οποίες είναι βέβαια σημαντικές, αλλά οι οποίες δεν είναι σε θέση να εγγυηθούν μια μακρά ευημερία στην Ελλάδα».
Σύμφωνα με τον ίδιο θα πρέπει να στραφούμε στον τομέα των πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών και επίσης της ενέργειας και τον φαρμακευτικό τομέα, οι οποίοι «θα είχαν μέλλον στην Ελλάδα».
Θεωρεί την πληροφορική και τις νέες τεχνολογίες ως τον σημαντικότερο τομέα ειδικά στην Ελλάδα «διότι υπάρχουν πολύ καλά εκπαιδευμένοι νέοι άνθρωποι και πολλοί καλοί ερευνητές» και διότι «η βιομηχανία θα αντικατασταθεί τα επόμενα 10 χρόνια από τα λεγόμενα "smart factories" τα "έξυπνα εργοστάσια", δηλαδή μονάδες παραγωγής με τη βοήθεια συστημάτων πληροφορικής».
Αναφέρει επίσης στο Πρακτορείο ότι το πολιτικό κλίμα μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, έχει μεν βελτιωθεί, διότι η συζήτηση για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ έχει, όπως ελπίζει, κλείσει, και προσθέτει ότι «γίνονται στη Γερμανία σκέψεις για επενδύσεις στην Ελλάδα», κυρίως «σε τομείς όπου μπορεί να αξιοποιηθεί ελληνική τεχνογνωσία για να παραχθούν προϊόντα».
Ο Α. Κρητικός εκτιμά ότι «η ελάφρυνση το χρέους θα έλθει τόσο εύκολα», επισημαίνοντας πως είναι πολύ σημαντική προϋπόθεση, διότι θα διευκολύνει τις επενδύσεις και ότι «θα γίνει μόνον εάν γίνουν σοβαρές δομικές μεταρρυθμίσεις», ενώ «το ΔΝΤ θα παρηγορηθεί με την υπόσχεση να γίνει η ελάφρυνση του χρέους μετά τις γερμανικές εκλογές».
Για την αντίθεση των χωρών της νότιας Ευρώπης στην πολιτική της αυστηρής λιτότητας του Βερολίνου και τον ενδεχόμενο κίνδυνο διάσπασης της Ευρώπης, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «πράγματι υπάρχει ένας τέτοιος κίνδυνος», αλλά ελπίζει ότι δεν θα συμβεί.
Τέλος, ο Α. Κρητικός θα συμβούλευε κάποιον Γερμανό, ο οποίος ενδιαφέρεται να επενδύσει στη χώρα μας να προσπαθήσει να βρει «ένα ερευνητικό Ινστιτούτο ανάλογα με την επένδυση που θέλει να κάνει για να αξιοποιήσει τους επιστήμονές του, διότι υπάρχουν καλοί επιστήμονες με καλές ιδέες. Και μάλιστα να το κάνει στην ίδια την Ελλάδα διότι υπάρχει και ένας παράγοντας ιδιαίτερα ελκυστικός: ο τρόπος ζωής και το καλό κλίμα, η μακρά ηλιοφάνεια. Η Ελλάδα είναι απλώς εκτός συναγωνισμού λ.χ. σε σχέση με την Στοκχόλμη, όπου επί έξι μήνες το χρόνο υπάρχει σκοτάδι...».
Ολόκληρη η συνέντευξη του Αλέξανδρου Κρητικού στην Αθήνα, στον Αντώνη Πολυχρονάκη για το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων έχει ως εξής:
Κύριε Κρητικέ, το μόνιμο θέμα στην Ελλάδα είναι η ανάπτυξη και οι επενδύσεις, αλλά οι επικριτές της αυστηρής λιτότητας θεωρούν ότι ακριβώς αυτή η πολιτική τις εμποδίζει. Είναι ορθό ή λάθος;
Α. Κρητικός: Η πολιτική της αυστηρής λιτότητας αφορά πρωτίστως στα κρατικά έσοδα και στις δαπάνες. Το ότι έπρεπε να γίνουν αλλαγές είναι πλέον σε όλους σαφές. Σε ποιο βαθμό έγιναν είναι ένα θέμα μακράς συζήτησης. Η λιτότητα είναι μία από τις πολλές προϋποθέσεις για ανάπτυξη και επενδύσεις. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να διαχωρίζονται αυτά τα δύο θέματα.
Πώς θα έρθουν λοιπόν η ανάπτυξη, οι επενδύσεις;
Α. Κρητικός: Εδώ πρέπει να εξετάσει κανείς ποιες προϋποθέσεις υφίστανται και ποιες όχι. Υφιστάμενες είναι το εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, στο βαθμό που δεν έχει φύγει στο εξωτερικό, οι πολλές καλές ιδέες και η εν μέρει καλή έρευνα.
Και ποιες δεν υφίστανται;
Α. Κρητικός: Τα θέματα τα οποία συνεχώς συζητούνται αυτά τα 7 χρόνια, αλλά δε εφαρμόζονται, είναι κατά τη γνώμη μου τα εξής και αφορούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις: η εν μέρει παράλογη υπερρύθμιση της αγοράς και η γραφειοκρατία με τις πολλές προϋποθέσεις, οι οποίες καθιστούν δύσκολο το άνοιγμα, τη λειτουργία και το κλείσιμο μιας επιχείρησης και στρέφει τους επενδυτές σε άλλες χώρες. Απαιτούνται έως και δέκα χρόνια για να εφαρμοστούν οι συμβάσεις. Πολλοί επενδυτές αποφεύγουν τέτοιες διαδικασίες. Στο συνέδριο του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου, επιβεβαιώθηκε ότι θα ξαναδούμε επενδύσεις στις κατασκευές, διότι ακριβώς οι κανόνες είναι γνωστοί. Αυτό το οποίο θα δούμε σε πολύ μικρότερο βαθμό είναι επενδύσεις σε άλλους τομείς και οι οποίοι θα συνέβαλαν στην ευημερία του ελληνικού λαού.
Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι λίγο πολύ μακροπρόθεσμο θέμα. Αύριο, μεθαύριο τι μπορεί να γίνει;
Α. Κρητικός: Πρέπει να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, διότι έχει κομβική σημασία να γνωρίζει ο επενδυτής ότι την επόμενη μέρα δεν θα αλλάξουν πάλι όλα. Χρειάζεται βέβαια χρόνος, αλλά στις Βαλτικές Χώρες το έκαναν με επιτυχία και αν δεν γίνει και στην Ελλάδα δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα.
Ποιες άλλες προϋποθέσεις είναι αναγκαίες για την προσέλκυση επενδύσεων;
Α. Κρητικός: Η δημιουργία ενός σταθερού φορολογικού συστήματος για τις επιχειρήσεις, διότι γίνονται συνεχείς αλλαγές τα τελευταία χρόνια και η μείωση του χρόνου εκδίκασης των υποθέσεων. Επίσης, για να επιχειρήσουν εδώ οι επενδυτές δεν πρέπει να αυξάνεται η φορολογία. Είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να γίνει αυτή τη στιγμή.
Η κυβέρνηση είναι όμως υποχρεωμένη να το κάνει, πρέπει να βρει χρήματα...
Α. Κρητικός: Ναι, αλλά μπορώ να κάνω καλύτερη συλλογή των οφειλομένων φόρων και μετά ενδεχομένως και να τους μειώσω. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την καλύτερη εφαρμογή των φορολογικών νόμων από μια πιο αποτελεσματική φορολογική διοίκηση ώστε να αυξηθούν τα έσοδα. Όλοι γνωρίζουν ότι η συλλογή των φόρων θα μπορούσε να βελτιωθεί στην Ελλάδα.
Στο συνέδριο του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου συζητήθηκαν διάφορες δυνατότητες επενδύσεων. Εσείς τι προτείνετε;
Α. Κρητικός: Συζητήθηκαν κυρίως επενδύσεις όπως σε αεροδρόμια, η αξιοποίηση του Ελληνικού, των λιμανιών κ.λπ. Η συζήτηση, δηλαδή, περιστρέφεται πάντα γύρω από την οικοδομή, το μπετόν, γύρω από τις υποδομές, οι οποίες είναι βέβαια σημαντικές, αλλά οι οποίες δεν είναι σε θέση να εγγυηθούν μια μακρά ευημερία στην Ελλάδα. Πρόκειται για επενδύσεις οι οποίες απλώς θα διατηρήσουν το παρόν επίπεδο ή θα το βελτιώσουν λίγο, αλλά δεν είναι προσανατολισμένες στο μέλλον.
Πού πρέπει κατά τη γνώμη σας να στραφούμε;
Α. Κρητικός: Τρεις τομείς νομίζω θα είχαν μέλλον στην Ελλάδα: o τομέας των πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών (ΙΤ), κυρίως αυτός, ασφαλώς ο τομέας της ενέργειας και ο φαρμακευτικός τομέας.
Γιατί θεωρείται την πληροφορική και τις νέες τεχνολογίες τον σημαντικότερο τομέα;
Α. Κρητικός: Βλέπουμε στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες μια τεράστια διαδικασία αλλαγής. Η βιομηχανία θα αντικατασταθεί τα επόμενα 10 χρόνια από τα λεγόμενα «smart factories», τα «έξυπνα εργοστάσια», δηλαδή μονάδες παραγωγής με τη βοήθεια συστημάτων πληροφορικής. Απαιτείται λοιπόν τεχνολογική (ΙΤ) υποστήριξη για τη μετάβαση της βιομηχανίας στη νέα εποχή.
Και γιατί ειδικά στην Ελλάδα;
Α. Κρητικός: Διότι υπάρχουν πολύ καλά εκπαιδευμένοι νέοι άνθρωποι και πολλοί καλοί ερευνητές. Και οι οποίοι τι κάνουν; Μεταναστεύουν στο εξωτερικό, διότι δεν δημιουργούνται τέτοιες εταιρείες, ώστε να καλύψουν αυτές τις ανάγκες για τους λόγους που προανέφερα. Επτά χρόνια τώρα δεν έχει γίνει το παραμικρό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση με μια μόνο εξαίρεση.
Ποια είναι αυτή;
Α. Κρητικός: Η δυνατότητα ίδρυσης νέων εταιρειών γίνεται πλέον σε λίγες μέρες. Αλλά δεν αρκεί αυτό. Πρέπει να γίνονται όλες η διαδικασίες που αφορούν την λειτουργία μιας επιχείρησης σε πολύ πιο μικρό χρονικό διάστημα. Προβληματική είναι επίσης και η επιστημονική υποδομή, δηλαδή η μη συγκέντρωση των εγκατεσπαρμένων ερευνητικών ινστιτούτων.
Και είναι αρκετό αυτό;
Α. Κρητικός: Κυρίως πρέπει να σπάσει και στην Ελλάδα το ταμπού της συνεργασίας τους με την οικονομία. Σπάνια βλέπουμε να εγκαθίσταται λ.χ. μια επιχείρηση δίπλα σε ένα ερευνητικό κέντρο. Είναι επίσης πολύ δύσκολο για έναν ερευνητή να μετατρέψει μια δικιά του ιδέα σε επιχείρηση και αύριο, στην περίπτωση που δεν πετύχει, να επιστρέψει στον ερευνητικό χώρο. Πρέπει επιπλέον να γίνουν επενδύσεις και σε άλλα ινστιτούτα εφαρμοσμένης έρευνας με έναν βασικό στόχο: Να εφαρμόζονται στην πράξη τα επιστημονικά συμπεράσματα των ερευνών, να μετατρέπονται δηλαδή σε γνώση για τις επιχειρήσεις. Θα ήταν ένα σημαντικό μήνυμα να δημιουργηθεί τουλάχιστον ένας τέτοιος επιχειρηματικός συνεργατικός σχηματισμός, το λεγόμενο «cluster».
Δεν είναι και αυτό μακροπρόθεσμο όμως;
Α. Κρητικός: Ακούγεται μακροπρόθεσμο, αλλά τέτοιες συμβολικές επενδύσεις θα αποδείξουν ότι η διέξοδος από την οικονομική κρίση για την Ελλάδα δεν είναι μόνο να οικοδομεί αλλά και να καινοτομεί με επιτυχία. Αυτό θα ήταν κάτι πολύ καλύτερο από το να λέει κανείς θα κατασκευάσουμε λ.χ. τις μηχανές της Mercedes εδώ. H θέση μου είναι λοιπόν να αξιοποιηθεί το υπάρχον επιστημονικό δυναμικό σε τέτοιου είδους επενδύσεις στους τομείς που προανέφερα.
Μπορεί να παίξει κάποιο θετικό ρόλο για τις επενδύσεις η πολιτική ηρεμία;
Α. Κρητικός: Πράγματι, είναι καλό να υπάρχει πολιτική ηρεμία, αλλά δεν αρκεί. Είναι μία από τις -ας πούμε- δέκα προϋποθέσεις για επενδύσεις. Αν όμως μια κυβέρνηση δημιουργήσει μια σύγχρονη οικονομική δομή, μια μοντέρνα διοίκηση, μια μοντέρνα δικαιοσύνη θα υπάρξει πρόοδος. Θα μείνουν και οι παραγωγικοί νέοι με τις καινοτόμες ιδέες τους εδώ, δεν θα φεύγουν. Θετικό πάντως είναι το γεγονός ότι ο αναπληρωτής υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας προσπαθεί όσο μπορεί να αναπτύξει το ελληνικό σύστημα έρευνας, τον σημαντικό αυτό πυλώνα του μέλλοντος.
Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε στο θέμα συνέργειες και συνεργασίες μεταξύ Ελλάδας-Γερμανίας;
Α. Κρητικός: Πρέπει να σκεφτεί κανείς σε ποιο σημείο βρίσκεται σήμερα η ίδια η Ελλάδα. Αν δούμε τις εξαγωγές θα διαπιστώσουμε ότι η χώρα έχει το χαμηλότερο ποσοστό εξαγωγών προϊόντων υψηλής αξίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό σημαίνει όταν μιλάμε για συνέργειες και συνεργασίες ότι αυτή τη στιγμή μπορούν να αξιοποιηθούν μόνο οι υπάρχουσες υποδομές, δηλαδή τα αεροδρόμια ή τα λιμάνια, όπως λ.χ. έγινε με τις ιδιωτικοποιήσεις της Fraport και της Cosco μετά από ειδικές συμφωνίες. Αν δεν γίνουν όμως οι προαναφερθείσες μεταρρυθμίσεις δεν πρόκειται να υπάρξουν πολλές άλλες επενδύσεις. Οι εκκλήσεις για επενδύσεις δεν αρκούν.
Άλλες συνέργειες, συνεργασίες δηλαδή δεν μπορούν να γίνουν;
Α. Κρητικός: Θα γίνουν μόνον εκεί όπου -παρά την υπερρύθμιση της αγοράς- είναι εφικτές και μπορούν οι επενδυτές να έχουν μια ικανοποιητική απόδοση.
Έχει βελτιωθεί το πολιτικό κλίμα μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, ώστε να γίνουν κάποιες γερμανικές επενδύσεις;
Α. Κρητικός: Και ναι και όχι. Βελτιώθηκε, διότι η συζήτηση για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ έχει κλείσει, μια για πάντα ελπίζω. Η αβεβαιότητα ήταν θανατηφόρα για οποιαδήποτε επένδυση. Αυτή ήταν η απαραίτητη βάση για να ξεκινήσει κανείς να σκέφτεται για επενδύσεις. Γίνονται στη Γερμανία σκέψεις για επενδύσεις στην Ελλάδα, κυρίως σε τομείς όπου μπορεί να αξιοποιηθεί ελληνική τεχνογνωσία για να παραχθούν προϊόντα.
Στη Γερμανία λέγεται ότι ακόμα και αν γίνουν όλες οι μεταρρυθμίσεις, η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους είναι αναπόφευκτη. Εσείς τι πιστεύετε, θα γίνει;
Α. Κρητικός: Δεν νομίζω ότι η ελάφρυνση το χρέους θα έλθει τόσο εύκολα. Θα γίνει μόνον εάν γίνουν σοβαρές δομικές μεταρρυθμίσεις. Μολαταύτα, είναι πολύ σημαντική προϋπόθεση και όσο ταχύτερα γίνει τόσο το καλύτερο, ώστε οι επενδυτές να θεωρήσουν ότι η συζήτηση για έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα λήξει οριστικά και δεν θα επανέλθει το 2020-21. Αυτό θα διευκολύνει τις επενδύσεις.
Το ΔΝΤ και ο κ. Σόιμπλε διαφωνούν. Δεν θα αντιμετωπίσει όμως ο κ. Σόιμπλε το δίλημμα ΔΝΤ και ελάφρυνση χρέους ή άρνηση της ελάφρυνσης του χρέους και αποχώρηση του ΔΝΤ;
Α. Κρητικός: Νομίζω ότι το ΔΝΤ θα παρηγορηθεί τελικά με την υπόσχεση να γίνει η ελάφρυνση του χρέους μετά τις γερμανικές εκλογές. Δεν νομίζω ότι θα γίνει κάτι παραπάνω πέραν των αμοιβαίων υποσχέσεων προ των γερμανικών εκλογών.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος θα επισκεφτεί την Αθήνα για να στηρίξει την Ελλάδα και να στείλει ενδεχομένως ένα μήνυμα στην καγκελάριο Μέρκελ για την Ελλάδα. Βλέπουν οι ΗΠΑ κάτι στην Ελλάδα, το οποίο οι Ευρωπαίοι δεν το βλέπουν;
Α. Κρητικός: Καταρχάς, ο Ομπάμα απέρχεται μετά τις 9 Νοεμβρίου, είναι «a lame duck». Από εκεί και πέρα, οι Αμερικανοί έχουν ασφαλώς μια πιο αποστασιοποιημένη ματιά. Εμένα δεν μου αρέσει όμως να μεταθέτω ευθύνες σε άλλους. Εκείνο το οποίο λείπει στην Ελλάδα είναι μια πολιτική τάξη η οποία να ενεργεί υπέρ της χώρας και όχι υπέρ των κομματικών της πελατών. Και όσο δεν υπάρχει μια τέτοια πολιτική τάξη δεν θα δούμε σπουδαίες αλλαγές στη στάση του Βερολίνου ή των Βρυξελλών.
Και οι Αμερικανοί γιατί έχουν διαφορετική στάση;
Α. Κρητικός: Οι Αμερικανοί δεν αντιλαμβάνονται ότι μόνο με κρατικές δαπάνες δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη μακροπρόθεσμα στην Ελλάδα. Όταν ακούει κανείς τον Στίγκλιτς ή τον Κρούγκμαν έχει την εντύπωση ότι βλέπουν την μακροοιοκονομική πλευρά του θέματος, αλλά όχι την διαρθρωτική. Εκείνο που φαίνεται να μην γνωρίζουν είναι ότι στην Ελλάδα δεν υφίσταται η βάση για τη λειτουργία της οικονομίας, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχουν μάλιστα σοβαρές αμερικανικές μελέτες οι οποίες παρουσιάζουν την Ελλάδα ως χώρα της καινοτομίας, και αυτό μόνο ως αστείο μπορώ να το εκλάβω. Οι επενδύσεις στην καινοτομία δεν αποτελούν ούτε το 1% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, ενώ στην Αμερική είναι το 3%.
Οι ηγέτες όμως της νότιας Ευρώπης συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα ακριβώς για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στην πολιτική της αυστηρής λιτότητας του Βερολίνου. Υπάρχει κίνδυνος διάσπασης της Ευρώπης;
Α. Κρητικός: Πράγματι υπάρχει ένας τέτοιος κίνδυνος και ελπίζω ότι δεν θα συμβεί. Οι χώρες αυτές πρέπει να αναρωτηθούν όμως τι ακριβώς θέλουν. Πρόκειται για διαφορετικές πολιτικές αντιλήψεις. Η Γερμανία είναι υπέρ της τήρησης των κανόνων, η Γαλλία είναι στραμμένη προς την κεντρική καθοδήγηση για την επίλυση των προβλημάτων, η Ελλάδα συμπεριφέρεται πελατειακά. Πρόκειται για τρεις διαφορετικούς τύπους άσκησης πολιτικής. Η Ιταλία είναι διαφορετική στον Βορρά από ό,τι στον Νότο, η Ισπανία βρίσκεται πιο κοντά στην Ελλάδα. Η Πορτογαλία και η Ισπανία εφάρμοσαν όμως -σε αντίθεση με την Ελλάδα- την μεταρρυθμιστική πολιτική. Η Πορτογαλία με το δικό της τρόπο σε ορισμένα θέματα, ενώ η Ελλάδα έχασε πολλές ευκαιρίες για να προτείνει η ίδια λύσεις οι οποίες να ταιριάζουν στη χώρα.
Αν ένας Γερμανός ήθελε να επενδύσει στην Ελλάδα τι θα τον συμβουλεύατε να κάνει;
Α. Κρητικός: Προσπάθησε να βρεις ένα ερευνητικό ινστιτούτο ανάλογα με την επένδυση που θέλεις να κάνεις για να αξιοποιήσεις τους επιστήμονές του, διότι υπάρχουν καλοί επιστήμονες με καλές ιδέες. Και μάλιστα να το κάνεις στην ίδια την Ελλάδα διότι υπάρχει και ένας παράγοντας ιδιαίτερα ελκυστικός: ο τρόπος ζωής και το καλό κλίμα, η μακρά ηλιοφάνεια. Η Ελλάδα είναι απλώς εκτός συναγωνισμού λ.χ. σε σχέση με τη Στοκχόλμη, όπου επί έξι μήνες το χρόνο υπάρχει σκοτάδι...
