«Αν οι Έλληνες πολίτες γνώριζαν τα σφάλματα που οδήγησαν στις έξι πρώτες πτωχεύσεις της ιστορίας μας, θα είχαμε αποφύγει την έβδομη. Αν οι Έλληνες πολιτικοί γνώριζαν τα σφάλματα που οδήγησαν στους εμφυλίους πολέμους, θα είχαν αποκηρύξει τις εμφυλιοπολεμικές τους δημαγωγίες. Αυτά τα απλά πράγματα θέλω κυρίως να πω με αυτό το βιβλίο».
Έτσι αρχίζει τη δοκιμιακή του έρευνα ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιώργος Δερτιλής, που διετέλεσε διευθυντής σπουδών στην Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού, επισκέπτης καθηγητής στο Χάρβαρντ, στην Οξφόρδη και στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας και είναι συγγραφέας 12 βιβλίων. Το τελευταίο του είναι το «Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις 1821-2016», το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις.
Καταγράφοντας, αναλύοντας και σχολιάζοντας τις πτωχεύσεις, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι αλλεπάλληλοι πόλεμοι και οι υψηλές πολεμικές δαπάνες ήταν η κυριότερη αιτία για τις έξι πρώτες χρεοκοπίες και συνετέλεσαν κατά πολύ και στην τελευταία πτώχευση του 2009-2012.
Στο χρονολόγιο των δύο περίπου αιώνων προσδιορίζει τις εξής πτωχεύσεις (κλείσιμο αγορών στην Ελλάδα): 1827, 1844, 1893, 1922, 1932, 1943, 2009. Δίνοντας έμφαση στις στρατιωτικές δαπάνες, παραθέτει γράφημα που δείχνει ότι από το 1833 και επί 160 χρόνια, οι εξοπλισμοί κατέτρωγαν τουλάχιστον το 17% των συνολικών δημοσίων δαπανών και στα 54 από αυτά τα χρόνια ξεπέρασαν το 30%.
Ο συγγραφέας, εντοπίζει μια αλληλουχία αιτίων και αιτιατών: Οι υπέρμετρες πολεμικές δαπάνες, η υπερχρέωση και τα ανεπαρκή φορολογικά έσοδα, συνδέονταν σε φαύλο κύκλο, οδηγώντας συνήθως σε αναδιάρθρωση του χρέους υπό διεθνή δημοσιονομικό έλεγχο. Και μετά; Μετά μια επώδυνη οικονομική ανάκαμψη επιφέρει αργά ή γρήγορα ένα νέο υπερδανεισμό και νέες αμυντικές δαπάνες που ανοίγουν τον δρόμο στην επόμενη χρεοκοπία, ή στο νέο πόλεμο, ή και στα δύο…
Οι πρωταρχικές δυνάμεις του φαύλου κύκλου είναι -κατά την άποψή του- ο εθνικισμός από τη μια και το αδελφοκτόνο σύνδρομο του Κάιν από την άλλη. Εξηγεί ότι μιλάει για τέσσερις εμφυλίους, αντί για δύο, ξεκινώντας από τον πρώτο στη διάρκεια της επανάστασης για να εντοπίσει τον δεύτερο το 1832, τον τρίτο που τον «συγκαλύπτουμε» με τον όρο «Διχασμό» το 1915- 1922 και τον τέταρτο το 1944-1950.
Αναγνωρίζοντας ότι μιλάει με ένα απλοποιημένο σχήμα, προσθέτει ως πολλαπλασιαστές των κρίσεων τις εθνικές παθογένειες που είναι οι παγιωμένες αντιλήψεις, οι επικίνδυνες νοοτροπίες και οι αρχετυπικές πρακτικές της ελληνικής κοινωνίας: Η δημαγωγία, η πολιτική πατρωνία, η ανοχή της φοροδιαφυγής, οι μεγάλες δαπάνες για προσλήψεις, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια πολιτικών ηγεσιών.
Το πρώτο κεφάλαιο αρχίζει με τα δάνεια του 1824-1825 ,τα οποία δόθηκαν εν μέσω δύο εμφυλίων, οι οποίοι προκάλεσαν χάος, επιφέροντας κάθετη πτώση της τιμής των ελληνικών ομολόγων στην αγορά του Λονδίνου. Οι επενδυτές, συνειδητοποιώντας ότι οι όροι των δανείων ήταν επαχθείς, πανικοβλήθηκαν.
Με αποτέλεσμα οι χρηματαγορές της Ευρώπης να αποκλείσουν την Ελλάδα. Το επιτόκιο των δανείων ήταν 5%, δηλαδή διπλάσιο έως τριπλάσιο από το επιτόκιο καταθέσεων της εποχής. Από τα 70 εκατομμύρια χρυσά φράγκα του ονομαστικού κεφαλαίου, η διάθεση των ομολόγων απέδωσε μόλις 39 εκατομμύρια.
Από αυτά, λιγότερα από 13 έφθασαν στην Ελλάδα καθώς τα υπόλοιπα ξοδεύτηκαν σε προμήθειες που προκράτησαν οι τράπεζες, σε προκαταβολές τόκων και σε αμοιβές Βρετανών και Ελλήνων μεσαζόντων.
Ώσπου οι προστάτιδες δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία ,με τη συνθήκη του Λονδίνου κήρυξαν την Ελλάδα ανεξάρτητο βασίλειο, προσέφεραν το στέμμα στον Όθωνα, γιο του βασιλιά της Βαυαρίας, τον οποίο προικοδότησαν με δάνειο 60 εκατομμύριων χρυσών φράγκων. Το τότε μνημόνιο προέβλεπε ότι το ελληνικό κράτος, σε αντάλλαγμα της «διάσωσης», θα έπρεπε να διαθέσει τις κρατικές εισπράξεις με απόλυτη προτεραιότητα στην πληρωμή των τοκοχρεολυσίων. Αλλά ο πιο απεχθής όρος ήταν το δικαίωμα των τριών μεγάλων δυνάμεων να επεμβαίνουν με το στρατό τους σε περίπτωση άρνησης της Ελλάδας να εξοφλήσει το δάνειο!
Ένα βιβλίο 158 διδακτικών σελίδων, για πολίτες και πολιτικές ηγεσίες που διαπράττουν διαχρονικά τα ίδια λάθη. Παρότι αυτά τα λάθη τα πληρώνουν μονομερώς οι αδύναμοι που εμπιστεύονται πολιτικές ελίτ οι οποίες συνήθως μένουν στο απυρόβλητο…
