Μπορεί δυο μεγάλοι πολιτισμοί αντί να… αλληλο-χτυπιούνται να συνομιλούν; Ναι, απαντάει ο Έλληνας ραβίνος Ηλίας Σαμπετάϊ, που γεννήθηκε στην Αθήνα το 1943, φοίτησε στο Montefiore College στην Αγγλία και στη Ραββινική Ακαδημία Gateshead Talmudical College.
Στο βιβλίο του «Ιουδαίοι και Έλληνες - Διαχρονικοί λογισμοί», από τις εκδόσεις Καπόν, αναλύει το διϊστορικό… τοκ σόου μεταξύ Ιουδαίων και Ελλήνων, δύο δηλαδή εθνοτήτων που προαιωνίως ξεχώρισαν από τα άλλα έθνη του πλανήτη και ειδικά της Μεσογείου, χάρη στα επιτεύγματά τους στη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη και την θεολογία.
Η πρώτη «γνωριμία» -τονίζει ο μελετητής- έγινε την εποχή των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Υποστηρίζει ότι οι δύο μεγάλες πολιτισμικές παραδόσεις, η ιουδαϊκή και η ελληνική, δεν καταργούν η μία την άλλη, αλλά αντιθέτως εμπλουτίζουν αμοιβαίως τα εκατέρωθεν διδάγματα. Βέβαια, ξεκαθαρίζει ότι η προσέγγιση του πονήματός γίνεται από την θεολογική και ιστορική σκοπιά ενός Έλληνα ραβίνου (διδασκάλου).
Στον τόμο των 461 σελίδων, με κατατοπιστικό ευρετήριο και παράρτημα τεκμηρίων, αρχίζει τονίζοντας ότι η Βίβλος (ή «Τορά»), ο θεϊκός νόμος που παρελήφθη από τον Μωυσή στο όρος Σινά, είναι κείμενο αιώνιο, αμετάβλητο, πολυεπίπεδο αλλά και εξελισσόμενο μέσω της αδιάκοπης ερμηνευτικής διαδικασίας που διαρκώς την αναγεννά.
Και, παρά τη διαμεσολάβηση τεσσάρων και πλέον χιλιετιών, η διδασκαλία της αφορά τον σημερινό άνθρωπο, καθώς η προσευχή, η φιλαλληλία, η αλήθεια, η δικαιοσύνη και ο σεβασμός στην οικογένεια ισχύουν και σήμερα.
Παρομοίως -επισημαίνει ο Σαμπετάϊ- οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, πέρα από το θεωρητικό πεδίο, έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στον τρόπο ζωής. Ο Σωκράτης στην αρχή της «Πολιτείας» είπε ότι «ου γαρ περί του επιτυχόντος ο λόγος, αλλά περί του όντινα τρόπον χρη ζην». Ο δε μαθητής του Πλάτωνας, είχε αποφανθεί πως δεν πρέπει να στοχαζόμαστε αιωνίως, αλλά θα πρέπει να εφαρμόσουμε τις αρχές της αρετής.
Επικαλούμενος τις ιουδαϊκές πηγές, ο μελετητής παραθέτει αναρίθμητα κείμενα με γνωμικά που υπογραμμίζουν την ανάγκη σύμπλευσης, θεωρίας και πράξης, κατά το αρχαιοελληνικό πρότυπο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν προσεγγίσεις του συγγραφέα πάνω σε στερεότυπες αντιλήψεις, μεταξύ των οποίων είναι η γνωστή ρήση «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Επικαλούμενος την «Επί του Όρους Ομιλία» ερμηνεύει την γνωστή περικοπή από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο:
«Ηκούσατε ότι ερρέθη, «οφθαλμόν αντί οφθαλμού, και οδόντα αντί οδόντος». Εγώ λέγω υμίν, μην αντισταθήτε προς τον πονηρόν αλλ' όστις σε ραπίση εις την δεξιάν σου σιαγόνα, στρέψον εις αυτόν και την άλλη».
Δεν πρόκειται -ισχυρίζεται ο συγγραφέας - για καθιέρωση της εκδικητικότητας, ή των αντιποίνων. Ο παραπάνω κανόνας, που περιλαμβάνεται στην Πεντάτευχο, θεσμοθετεί την δίκαιη απονομή ποινής για κάθε αδίκημα, ώστε η τιμωρία να μην είναι ούτε ελαφρότερη ούτε βαρύτερη.
«Ο Ιησούς δεν αντιμάχεται το δίκαιο της Πεντατεύχου, αλλά απευθύνεται στο ακροατήριο του ως ιδεαλιστής ηθικολόγος, οραματιζόμενος μια ουτοπική κοινωνία, ζητώντας από τους ανθρώπους να μην αντιστέκονται στη βία αλλά να επιδεικνύουν ηθική ανωτερότητα». Και σπεύδει… να μας προσγειώσει:
«Η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής, ακόμα και κατά τη χριστιανική αντίληψη στο εκκλησιαστικό δίκαιο, απαιτεί την τιμωρία κάθε παράβασης».
Ανεξαρτήτως των αντιρρήσεων που μπορεί να έχει ο απαιτητικός αναγνώστης στα θεμελιακά αυτά ζητήματα για τα οποία έχουν κυκλοφορήσει … εκατομμύρια τόμοι, το βιβλίο- σε εποχή πολέμων και εθνικισμών - προσφέρει τροφή για προβληματισμό πάνω στην αλληλεπίδραση των μεγάλων πολιτισμών από μικρούς, αλλά ιστορικούς λαούς, εξετάζοντας συγκριτικά θέματα όπως:
Η προϊστορία και η βιβλική δημιουργία, ο παράδεισος και ο Άδης, ο κατακλυσμός, ο πύργος της Βαβέλ, η γη Χαναάν, οι προφητείες, η ελευθερία και η δημοκρατία, το κοινωνικό συμβόλαιο.
Θέματα, δηλαδή, που απασχολούν από την αρχαιότητα έως σήμερα- και έως αύριο και … μεθαύριο, τους σκεπτόμενους ανθρώπους της πίστης μα και της αμφισβήτησης. Της αμφισβήτησης που είναι βασικό χαρακτηριστικό της αρχαίας ελληνικής διαλεκτικής… Άλλωστε, πρόκειται για βιβλίο- συνομιλία. Και η συνομιλία, συνεπάγεται συμφωνίες και μη…
