Μια πόλη με τόσο πλούσια ιστορία, όπως το Ηράκλειο, βλέπει το παρελθόν του να καταρρέει εν μέσω ερειπίων.
Ακόμα και στις καλές - λεγόμενες - εποχές, με μόνη εξαίρεση το διάστημα που η Μελίνα Μερκούρη ήταν υπουργός Πολιτισμού, το ταμείο ήταν μείον για το αρμόδιο υπουργείο και ο φαύλος κύκλος για τη συντήρηση των διατηρητέων μνημείων ανατροφοδοτείτο χρόνο το χρόνο ως τα σήμερα.
Οι προθέσεις είναι πάντα καλές, όμως χωρίς χρήματα παραμένουν απλά όνειρα θερινής νυκτός.
Και κάπως έτσι βρισκόμαστε στο σήμερα όπου μόνο ως μαύρο χιούμορ μπορεί να θεωρηθεί κάθε ουσιαστική προσπάθεια για να ξεμπλοκάρει το θέμα των νεοκλασικών και διατηρητέων, και να αξιοποιηθούν σε μια γενναία μαζική κλίμακα.
Οι ιδιοκτήτες σηκώνουν τα χέρια ψηλά, δηλώνοντας ότι βρίσκονται σε κατάσταση ομηρίας, αφού δεν μπορούν να συντηρήσουν και να σώσουν τα χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα κτίσματα.
Ο Δήμος δηλώνει ότι δεν έχει τα απαραίτητα κονδύλια να τα σώσει και βεβαίως σε αρκετές περιπτώσεις "σκοντάφτει" σε διάφορες γραφειοκρατικές... λακκούβες, σε έναν, ούτως ή άλλως, δύσβατο δρόμο, ενώ το υπουργείο Πολιτισμού επαναλαμβάνει το γνωστό "ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος", μη μπορώντας να συντηρήσει ακόμα και τα κτήρια ιδιοκτησίας του, όπως η πάλαι ποτέ έδρα της τότε Εφορίας Βυζαντινών Μνημείων και εκείνης των Νεότερων, το Μέγαρο Κοθρή στην 25ης Αυγούστου.
Ο χαρακτηρισμός
Είναι όμως αυτή όλη η αλήθεια ή η μία όψη του νομίσματος; Σύμφωνα με τον προϊστάμενο της Εφορείας Νεότερων Μνημείων, υπάρχει μια ακόμα ενδιαφέρουσα διάσταση. Όπως μας ανέφερε ο κ. Ιωσήφ Φανουράκης, η Εφορία σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις προέβη στο χαρακτηρισμό ιστορικών κτηρίων ως διατηρητέα.
Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για ιδιοκτησίες και όχι μνημεία. Άρα τι συνέβη; Πολύ απλά, σύμφωνα με τον κ. Φανουράκη, οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες είχαν προχωρήσει σε αίτηση για το χαρακτηρισμό κτισμάτων ως διατηρητέων, προκειμένου είτε να μην κατεδαφιστούν, επειδή να ρυμοτομηθούν, είτε να ενταχθούν σε κάποιο πρόγραμμα, την εποχή που αυτό ήταν εφικτό, ώστε να συντηρηθούν και να αξιοποιηθούν, λαμβάνοντας τη θετική εισήγηση των αρμόδιων υπηρεσιών.
Το ενδιαφέρον, σύμφωνα με τον προϊστάμενο της υπηρεσίας, είναι ότι μόνο την εποχή που υπουργός Πολιτισμού ήταν η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη δίνονταν χρήματα γι' αυτό το σκοπό. Βέβαια, λάδι στη φωτιά έχει ρίξει το ΥΠΕΧΩΔΕ, σημερινό ΥΠΕΚΑ, το οποίο σε αντίθεση με την Εφορία Νεότερων προχώρησε αυτοβούλως σε πολλές περιπτώσεις στο χαρακτηρισμό με ΦΕΚ, όπως ορίζει ο νόμος, πολλών κτηρίων ως διατηρητέων, αφήνοντάς τα βεβαίως μετά, έρμαιο της τύχης τους.
Το αποτέλεσμα είναι σήμερα αυτό που βλέπει κανείς σε συνοικίες όπως ο Λάκκος ή η Αγία Τριάδα, ή μεμονωμένα μέσα στο Ηράκλειο σε διάφορες περιοχές.
Βολιδοσκοπεί ακίνητα
Ο Δήμος από την πλευρά του, σύμφωνα με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο κ. Γιάννη Αναστασάκη, προσπαθεί να δώσει προτεραιότητα στα κτήρια που η δημοτική Αρχή με τα λιγοστά κονδύλια που διαθέτει μπορεί να αγοράσει, με το Τμήμα Περιουσίας να βολιδοσκοπεί κάποια από τα προσφερόμενα ακίνητα.
«Ζητάμε κτήρια που είναι στο κέντρο και μπορούν να αξιοποιηθούν», σημειώνει χαρακτηριστικά η αρμόδια αντιδήμαρχος κ. Στέλλα Αρχοντάκη, ανάμεσά τους το παλιό ελαιοτριβείο, η φάμπρικα Ανωγειανάκη στην Αγία Τριάδα, προσπάθεια που είχε ξεκινήσει ήδη από το 2013, το μέγαρο του Ειρηνοδικείου, που καταρρέει, η παλιά Τροχαία, με το κτήριο να παραμένει ανεκμετάλλευτο, και το παλιό Αστυνομικό Τμήμα στα Λιοντάρια, που έχει παραχωρηθεί στο ΤΑΙΠΕΔ.
Τα πράγματα όμως δεν είναι απλά. Για παράδειγμα, το κτήριο του Ειρηνοδικείου, που βρίσκεται σε κακή κατάσταση, ανήκει σε διάφορες υπηρεσίες και φορείς, ένα τμήμα του στο υπουργείο Δικαιοσύνης, ένα άλλο στο Πρωτοδικείο και κάποιο κομμάτι του είναι στην ευθύνη του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Η κ. Αρχοντάκη αναγνωρίζει ότι «είναι ντροπή να μένουν έτσι αυτά τα κτήρια», όμως ομολογεί ότι οι δυνατότητες της δημοτικής Αρχής είναι περιορισμένες. «Υπάρχουν ιδιοκτήτες ακινήτων τα οποία έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα και οι οποίοι έρχονται σε επαφή μαζί μου, δηλώνοντας ότι τα πουλάνε. Οι άνθρωποι θέλουν να τα "βγάλουν" από πάνω τους. Έχουμε προτάσεις, αλλά δεν έχουμε χρήματα».
Η ίδια αφήνει αιχμές για το υπουργείο Πολιτισμού, καθώς δυο από τα κτήρια που έχει στην ιδιοκτησία του έχουν μείνει στην τύχη τους. Ο λόγος για το Μέγαρο Κοθρή και την οικία Χρονάκη. Και για τα δύο υπάρχει πρόθεση διεκδίκησης από το Δήμο, με το μεν πρώτο να περνάει προσεχώς από το Δημοτικό Συμβούλιο και το δε δεύτερο να είναι στις προτεραιότητες του Δήμου, ώστε να το επαναποκτήσει, «να το ανακαινίσει τώρα, που τα έξοδα είναι λίγα, πριν καταρρεύσει, και να το αξιοποιήσει».
Ο αντίλογος
Βεβαίως υπάρχει και ο αντίλογος, όπως αυτός διατυπώνεται από τον προϊστάμενο της Εφορίας Νεότερων Μνημείων κ. Φανουράκη, που απαντά ότι η οικία Χρονάκη ανήκε για χρόνια στο Δήμο, ο οποίος την άφησε να ερειπωθεί.
«Εμείς με τα πενιχρά χρήματα που διαθέτουμε κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τη συνεφέρουμε, ενώ προσπαθούμε να κρατάμε το ιστορικό κτήριο "ζωντανό", καθώς το επισκέπτονται σχολεία και εμείς διαθέτουμε υπάλληλο για να ξεναγεί εκεί τα παιδιά».
Όσον αφορά στο Μέγαρο Κοθρή στη συμβολή των οδών Επιμενίδου και 25ης Αυγούστου, ο κ. Φανουράκης εμφανίζεται διατεθειμένος να εισηγηθεί ως προϊστάμενος της υπηρεσίας θετικά στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για την παραχώρησή του στο Δήμο, ώστε να σωθεί, σημειώνοντας όμως έναν αστερίσκο που παραπέμπει στις περιπέτειες της οικίας Χρονάκη: «Η δημοτική Αρχή ζητάει κτήρια, αλλά δεν είναι συνεπής. Αν το ζητήσει πάλι πρέπει να δώσει εχέγγυα».
Πρόταση από τον Κ. ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ: Οι ιδιοκτήτες σε ομηρία ζητούν λύση
Την ίδια στιγμή, οι ιδιοκτήτες των χαρακτηρισμένων ως διατηρητέων παραμένουν σε αυτήν την ιδιότυπη κατάσταση ομηρίας.
Τα συγκεκριμένα κτίσματα, χωρίς κάποια ουσιαστική προοπτική, είναι καταδικασμένα, όπως το Τρανταλλίδειο στην Επιμενίδου, να ερειπωθούν, όσα επιβιώνουν ακόμα και να μετατραπούν σε εστίες μόλυνσης ή να καταρρεύσουν, με τον κίνδυνο που συνεπάγεται αυτή η κατάσταση για την ασφάλεια των πολιτών.
Σύμφωνα με το δικηγόρο και πρόεδρο του Συλλόγου Ιδιοκτητών Ακινήτων Νομού Ηρακλείου κ. Κώστα Αράπογλου, αν το πρόβλημα ήταν ήδη υπαρκτό στις "καλές" λεγόμενες εποχές, όταν το κράτος έδινε έστω και αυτά τα λιγοστά χρήματα για τη συντήρηση των κηρυγμένων ως διατηρητέων κτηρίων, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο οξυμμένο είναι σήμερα, αφενός μεν γιατί το υπουργείο δε δίνει πλέον ούτε σέντ, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες να πρέπει να σηκώσουν από μόνοι τους τη σχετική δαπάνη, και αφετέρου γιατί κάτι τέτοιο είναι ασύμφορο, αφού η εκμετάλλευσή τους είναι εξαιρετικά δύσκολη όταν υπάρχουν τόσα κτίσματα ξενοίκιαστα στο Ηράκλειο.
Η λύση φυσικά και υπάρχει, σύμφωνα με τον κ. Αράπογλου, και περνάει μέσα από το ποιος θα δώσει χρήματα. Ο Δήμος είναι ο μόνος που κάνει μια προσπάθεια, όμως το υπουργείο αγρόν ηγόραζε.
«Εμείς έχουμε ζητήσει κατ' επανάληψη να προχωρήσει το κράτος σε προγράμματα αντίστοιχα με εκείνα για την ενεργειακή αναβάθμιση, που να αφορούν στα διατηρητέα κάτι το οποίο είναι εφικτό, όμως συναντάμε "ώτα μη ακουόντων"», καταλήγει ο πρόεδρος του Συλλόγου Ιδιοκτητών Ακινήτων Νομού Ηρακλείου.
Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης
