Ο Δεκαπενταύγουστος, «το Πάσχα του καλοκαιριού», όπως συνηθίζει να λέει ο λαός μας, είναι η ημέρα-ύμνος στην Παναγία και θα εορταστεί με ιδιαίτερη κατάνυξη και στην Κρήτη. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, σε κάθε γωνιά, σε κάθε εκκλησιά, οι καμπάνες θα χτυπήσουν χαρμόσυνα, καλώντας τους πιστούς να ανάψουν ένα κερί στη χάρη Της.
Χιλιάδες πιστοί, με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη, θα προστρέξουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου γίνονται οι λιτανείες των θαυματουργών εικόνων της Παναγίας, για να μαρτυρήσουν την πίστη τους στο πρόσωπό της. Την ίδια ώρα, δράττοντας την ευκαιρία του τριημέρου και των καλοκαιρινών διακοπών, οι περισσότεροι Έλληνες θα βρεθούν με την οικογένεια, τους συγγενείς και τους φίλους τους στο παραδοσιακό τραπέζι που θα στηθεί στο χωριό ή θα γιορτάσουν τις μέρες αυτές σε κάποιο νησί.
Τα μοναστήρια
Ενόψει του μεγάλου αυτού εορτασμού, αλλά και της επισκεψιμότητας που θα σημειώσουν από χιλιάδες πιστούς που φτάνουν από κάθε γωνιά της Κρήτης, της Ελλάδας αλλά και από το εξωτερικό, τα "καλά" τους έχουν ήδη "φορέσει" και τα δεκάδες μοναστήρια της Κρήτης που είναι αφιερωμένα στην Παναγιά. Τα πιο γνωστά είναι:
* Μονή Παλιανής: Η Ιερά Μονή Παλιανής είναι ένα γυναικείο μοναστήρι σε υψόμετρο 280 μ. Είναι ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μοναστήρια της Κρήτης και βρίσκεται 20 χλμ. από το Ηράκλειο, δίπλα στο χωριό Βενεράτο. Ο ναός, που υπάρχει σήμερα εκεί, χτίστηκε το 1826 στη θέση του παλιού. Πρόκειται για μία από τις πιο πολυσύχναστες μονές της Κρήτης. Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί το μουσείο της μονής και να θαυμάσει το πολύ παλιό και σημαντικό αρχειακό υλικό που εκτίθεται εκεί.
* Μονή Φανερωμένης: Η Ιερά Μονή Φανερωμένης βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του όρμου της Παχιάς Άμμου, 24 χλμ. ανατολικά από τον Άγιο Νικόλαο και 45 χλμ. δυτικά από τη Σητεία. Έχει χτιστεί στην άκρη μιας χαράδρας και το Καθολικό του μοναστηριού βρίσκεται μέσα σε ένα σπήλαιο. Εκεί βρέθηκε και η περίφημη εικόνα της Παναγίας (Μαριάμ). Η μονή εικάζεται ότι χτίστηκε τη Β' Βυζαντινή Περίοδο (961-1204). Το μοναστήρι διαθέτει πολύ παλιές τοιχογραφίες, που δυστυχώς έχουν μαυρίσει από φωτιά που έβαλαν οι Τούρκοι.
* Μονή Πρέβελη: Η Ιερά Μονή Πρέβελη βρίσκεται στα νότια του νομού Ρεθύμνου, δυτικά από τις εκβολές του ποταμού Κουρταλιώτη. Η μονή, που ιδρύθηκε το 16ο ή το 17ο αιώνα, έχει μεγάλη ιστορία και η συμβολή των μοναχών της σε όλους τους αγώνες της Ελλάδας για ανεξαρτησία είναι σημαντική. Σήμερα το μοναστήρι είναι έρημο, αλλά λειτουργεί μουσείο με αρκετό αρχειακό υλικό, εκκλησιαστικά έγγραφα, άμφια και άλλα.
* Μονή Κουδουμά: Η Μονή Κουδουμά βρίσκεται στις νότιες ακτές του νομού Ηρακλείου. Έχει χτιστεί κοντά σε όρμο και απέχει περίπου 40 μέτρα από τη θάλασσα. Η πρόσβασή της είναι δύσκολη, μιας και πρέπει να κατηφορίσει κανείς με το αυτοκίνητο έναν άγριο χωματόδρομο γεμάτο στροφές. Το τοπίο, όμως, που θα συναντήσει ο επισκέπτης κατά τη διαδρομή θα τον ανταμείψει! Ο ναός της μονής είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το ιερό του βρίσκεται μέσα σε ένα μικρό σπήλαιο.
* Μονή Οδηγητρίας: Η Μονή Οδηγητρίας Γωνιάς Κολυμβαρίου είναι αυτή που συγκεντρώνει κάθε χρόνο πλήθος πιστών. Αποτελεί για τα Χανιά, ίσως, το κύριο σημείο αναφοράς για τη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου. Τόσο την παραμονή όσο και την ημέρα της εορτής οι πιστοί που συρρέουν στη μονή είναι χιλιάδες.
* Μονή Χρυσοσκαλίτισσας: Η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας βρίσκεται 76 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Χανιά, στο δρόμο για το περίφημο Ελαφονήσι με τις άσπρες αμμουδιές του. Το μοναστήρι είναι χτισμένο πάνω σε έναν ψηλό βράχο, οπότε ο επισκέπτης θα χρειαστεί να ανηφορίσει για να προσκυνήσει. Αξίζει όμως τον κόπο, μιας και μόλις φτάσει θα αντικρίσει ένα κατάλευκο μοναστήρι με θέα στο Λιβυκό Πέλαγος.
* Παναγία Χαρακιανή: Η λιτάνευση της Εικόνας της Παναγίας της Χαρακιάνης, στο Μπαλί Ρεθύμνο είναι ένα παγκρήτιο προσκύνημα, ιερό και καθαγιασμένο, και από την ιστορία και από την ευλάβεια των χριστιανών, στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Χαρακιανής.
* Μονή Αγκαράθου: Την Ιερά Μονή Αγκαράθου λάμπρυνε με την παρουσία του ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Ειρηναίος, ο οποίος βρέθηκε στον πανηγυρικό εσπερινό για την Κοίμηση της Θεοτόκου. Το1970 ο ηγούμενος Κύριλλος Χουρδάκης επιτυγχάνει την επιστροφή στην Αγκάραθο της πανάρχαιας εικόνας της Παναγίας της Ορφανής που είχε μεταφερθεί στα Κύθηρα από το 1836. Ο ναός της μονής με την εικόνα της Παναγίας της Ορφανής είναι δίκλιτος, με το ένα κλίτος αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) και το άλλο στον Άγιο Μηνά (11 Νοεμβρίου).
* Παναγία Γκουβερνιώτισσα: Πριν τρεις εβδομάδες περίπου άνοιξε και πάλι τις πύλες της η ανακαινισμένη Μονή Γκουβερνιώτισσας στις Ποταμιές του δήμου Χερσονήσου. Σήμερα στολισμένη και υπέρλαμπρη υποδέχεται ξανά μικρούς και μεγάλους που συρρέουν κατά εκατοντάδες για να προσευχηθούν και να ανάψουν ένα κέρι στη χάρη της.
* Παναγία Σπηλιώτισσα: Η εκκλησία της μονής Σπηλιώτισσας είναι αφιερωμένη στην Παναγία και βρίσκεται μέσα σε μία σπηλιά. Η ιερότητα του χώρου και το φυσικό κάλλος είναι ιδιαίτερα συνδυασμένα σ' αυτό το μοναδικό τόπο. Ο αρχικός ναός θεμελιώθηκε όταν δύο βοσκοί που είχαν το ποίμνιο τους στη σπηλιά είδαν όνειρο την Παναγία, όπου τους ενημέρωσε ότι εκεί βρίσκεται θαμμένη μία παλιά εικόνα της. Οι βοσκοί έψαξαν και βρήκαν την εικόνα, η οποία εκτίθεται για προσκύνημα μόνο την παραμονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 14 Αυγούστου κάθε χρόνου.
Παναγία Καμαριανή
Με ιδιαίτερη κατάνυξη και ευλάβεια προσέρχονται οι πιστοί για να ανάψουν ένα κερί και να προσευχηθούν στη χάρη της Παναγίας Καμαριανής στην Αλικαρνασσό. Μόνο αγάπη και βαθύ σεβασμό τρέφουν οι Ηρακλειώτες για την Παναγία, την οποία εκδιωγμένοι Μικρασιάτες μετέφεραν στα χέρια μέχρι εδώ. Τόσο μεγάλη είναι η πίστη των Ελλήνων που ακόμα κι όταν τους κυνηγούσε ο στρατός του Κεμάλ εκείνοι το μόνο που σκέφτηκαν να πάρουν μαζί τους ήταν οι ιερές εικόνες.
ΤΙ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ
Η Κοίμηση και η Ανάσταση της Θεοτόκου
Το Δεκαπενταύγουστο εορτάζουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου. Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασμός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς. Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη.
Γι' αυτή μαθαίνουμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως των Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Μόδεστου Ιεροσολύμων, Ανδρέα Κρήτης, Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά., καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας. Στα κείμενα αυτά διασώζεται η «αρχαία και αληθεστάτη» παράδοση της Εκκλησίας γι' αυτό το θεομητορικό γεγονός.
Έτσι, λοιπόν, κατά την εκκλησιαστική παράδοση, η μητέρα του Ιησού Χριστού, Μαρία (η Θεοτόκος και Παναγία), πληροφορήθηκε τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο τρεις ημέρες προτού αυτός συμβεί και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Προσεύχεται στο όρος των Ελαιών και δίνει τα υπάρχοντά της σε δύο γειτόνισσές της χήρες. Επειδή κατά την ημέρα της Κοίμησής της δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, καθώς κήρυτταν «απανταχού γης», μια νεφέλη τούς άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Μοναδικός απών ο Απόστολος Θωμάς.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, στο οποίο διέμενε η μητέρα του Θεανθρώπου. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την έθαψαν. Κατά τη μεταφορά του λειψάνου της, φανατικοί Ιουδαίοι αποπειράθηκαν να ανατρέψουν το νεκροκρέβατό της, αλλά τυφλώθηκαν. Μόνο ένας από αυτούς κατόρθωσε να το ακουμπήσει, αλλά μια αόρατη ρομφαία τού έκοψε τα χέρια.
Μοναδικός απών από την κηδεία της υπήρξε, όπως προαναφέραμε, ο Απόστολος Θωμάς. Όταν μετά από τρεις ημέρες πήγε στον τάφο της, βρήκε μόνο τα εντάφια. Προφανώς, η Παναγία είχε αναστηθεί. Πάνω στον τάφο της χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, που αποδίδεται στην Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαρκιανός (450-457) με τη δεύτερη σύζυγό του Πουλχερία έχτισαν ένα νέο ναό, που υπάρχει μέχρι σήμερα. Η Κοίμηση της Θεοτόκου εορταζόταν αρχικά στις 13 Αυγούστου και από το 460 στις 15 Αυγούστου.
Ο εορτασμός στην υπόλοιπη Ελλάδα
Η Παναγία, το ιερότερο από τα πρόσωπα της Ορθοδοξίας, δοξάζεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Επίκεντρο των εκδηλώσεων, ωστόσο, είναι η Παναγία της Τήνου. Στην Τήνο, παράλληλα με τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οι Έλληνες τιμούν κι αυτούς που χάθηκαν όταν οι Ιταλοί τορπίλισαν και βούλιαξαν το "Έλλη" μέσα στο λιμάνι του νησιού ανήμερα της Παναγιάς.
Η Παναγία Σουμελά, τώρα, αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης, αν και η πρώτη ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα. Επίσης αυτό το διάστημα σφύζει από κόσμο και ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής που βρίσκεται στην Παροικιά της Πάρου. Για το ναό υπάρχουν δύο ονομασίες: "Κατοπολιανή" και "Εκατονταπυλιανή". Σύμφωνα με την παράδοση, η Κατοπολιανή έχει ενενήντα εννέα φανερές πόρτες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δε φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανεί και θα ανοίξει όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.
Ρεπορτάζ: Μαρία Αντωνογιαννάκη
Φωτογραφίες: Νίκος Χαλκιαδάκης
