Ο πολιτικός σεισμός που ξέσπασε στην Ευρώπη μετά το Brexit φαίνεται να υποχωρεί. Σταδιακά, διαμορφώνεται ένας νέος και διαφορετικός κόσμος από εκείνον που είχαμε συνηθίσει πριν λίγες δεκαετίες. Οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί έχουν δώσει τη θέση τους σε αμεσοδημοκρατικούς, η ακραία Δεξιά έχει βρει υποστηρικτές από την εργατική τάξη, ενώ η εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στα προηγούμενα κυβερνητικά κόμματα συρρικνώνεται. Για να τα πάρουμε από την αρχή...
Γράφει ο Νίκος Κοσμαδάκης *
Μέχρι και το 2008, η παγκοσμιοποίηση είχε κυριαρχήσει. Ζούσαμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο και το κάθε κράτος προσπαθούσε να προσαρμόσει τις πολιτικές του στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας. Τώρα, διαμορφώνεται ένας κόσμος που δείχνει σημάδια απο-παγκοσμιοποίησης, που εγκαινιάζει μια εποχή αποσταθεροποίησης και αναταραχής. Φαίνεται πως η ρητορική του έθνους καλά κρατεί. Πλέον, υπάρχει διάχυτη απογοήτευση απέναντι στην παγκόσμια οικονομία, η οποία προσπαθεί να ανταποκριθεί στο ρόλο της. Στο πλαίσιο αυτό, έχει παρατηρηθεί μια αλλαγή της σχέσης πολιτικού συστήματος-κοινωνίας.
Αλήθεια, εάν κοιτάξουμε τον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης το 2008 και σήμερα, οι αλλαγές σε επίπεδο κυβερνητικής ηγεσίας δε θα είναι οφθαλμοφανείς; Οι παραδοσιακοί πολιτικοί σχηματισμοί έχουν αποτραβηχτεί, ενώ η κοινωνία των πολιτών στηρίζει κόμματα ή συλλογικά κινήματα καινούργια. Ακόμη, οι μονοκομματικές κυβερνήσεις εξοντώθηκαν. Οι πολίτες ζητούν κυβερνήσεις πολυκομματικές, που το προσωπικό τους θα διαθέτει την απαιτούμενη ωριμότητα για ευρύτερες συνεργασίες και συμμαχίες.
Παράλληλα, η νέα εποχή σημαδεύεται από την έξαρση του εθνικισμού. Το πρόβλημα, όμως, εντοπίζεται πως η στήριξη σε εθνικιστικά κινήματα δεν προέρχεται από ανθρώπους που διαθέτουν βίαιη νοοτροπία ή αυτοπροσδιορίζονται ως φασίστες. Τα εθνικιστικά κινήματα βρίσκουν ψηφοφόρους από τη δεξαμενή της εργατικής τάξης. Ο ηγέτης των εθνικιστικών κινημάτων είναι ένας δεξιός λαϊκιστής που προβάλλει ένα συναισθηματικό επιχείρημα: Οι μετανάστες ευθύνονται για τις χαμένες δουλειές σας. Κατηγορούν τους μετανάστες ότι κλέβουν τις δουλειές.
Παράλληλα, έχει γίνει αντιληπτό πως η αμεσοδημοκρατία και συγκεκριμένα οι δημοψηφισματικές πολιτικές έχουν βρει ανταπόκριση στις κυβερνητικές πολιτικές. Θεωρείται πως ένα δημοψήφισμα παρέχει ισχυρότερη νομιμοποιητική βάση από μια απλή αντιπροσώπευση.
Από την άλλη, το Brexit άνοιξε τις πύλες του για να ενταχθούν τα δημοψηφίσματα στην καρδιά του πολιτικού διαλόγου. Μέσα στο μήνα Οκτώβρη θα διεξαχθούν δύο δημοψηφίσματα στην Ιταλία και στην Ουγγαρία. Οι Ούγγροι πολίτες θα ψηφίσουν για τη μετεγκατάσταση προσφύγων στη χώρα τους. Η απόφαση θα κρίνει εν πολλοίς τον προοδευτισμό ή την οπισθοδρόμηση μιας ευρωπαϊκής χώρας. Η Ιταλία θα κρίνει εάν επιθυμεί να αναθεωρήσει το Σύνταγμά της.
Σε περίπτωση που ο Ματέο Ρέντζι χάσει το στοίχημα, ο πολιτικός κίνδυνος που θα προκύψει θα είναι τεράστιος. Η νέα εποχή συνδέεται από την υποχώρηση των παγκόσμιων ροών κεφαλαίων, που από το 16% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2007 έπεσαν στο 1,6%, ενώ η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου έπεσε από το 8% στο 0%. Τα πραγματικά αυτά δεδομένα, πέρα από τη ρεαλιστικότητά τους, καταδεικνύουν πως η οικονομία είναι ένας εύθραυστος δείκτης, που επηρεάζεται.
Ζούμε σε έναν κόσμο αυστηρά μεταβαλλόμενο. Η νέα εποχή πολεμάει με κάθε τρόπο την προηγούμενη. Δυστυχώς, όμως, η νέα εποχή παρουσιάζει σημάδια ακαμψίας και μη βιωσιμότητας και, δυστυχώς, αυτή η κατάσταση έχει ολέθριες συνέπειες στην ανθρωπότητα. Ας ελπίσουμε σε καλύτερες μέρες...
* Ο Νίκος Κοσμαδάκης είναι πολιτικός επιστήμονας ([email protected])
