Το είπαν «γιαλαντζί» πραξικόπημα, με προδιαγεγραμμένη πορεία, αφού τέσσερις ώρες μετά την εκδήλωσή του κατέληξε να είναι "φέσι του Σουλτάνου". Στο "ημίχρονο" σκοράριζαν οι επίδοξοι πραξικοπηματίες, αλλά το "τελικό" ήταν Ερντογάν. Το "κίνημα με κατάληξη γιοκ" ξεκίνησε με μία ανάρτηση στο Τwitter και "βούλιαξε" μέσω facetime σύνδεσης με ιδιωτικό τηλεοπτικό δίκτυο (CNN-Turk), που μέχρι πριν δύο εβδομάδες ο Ερντογάν ήθελε να το ελέγξει ή να το κλείσει. Το περίεργο είναι πως όλα συνέβησαν 3 ώρες μετά τη συνεύρεση των ΥΠ.ΕΞ. Ρωσίας και ΗΠΑ (Λαβρόφ-Κέρι) στην πρεσβεία της Γαλλίας στη Μόσχα.
γράφει ο Γιώργος Σαχίνης
Υπόνοιες, αλλά όχι στοιχεία, δείχνουν κυρίως από την αμφίσημη στάση των Μεγάλων, του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., που θυμήθηκαν τη συνταγματική νομιμότητα τέσσερις ώρες μετά την εκδήλωση του "πραξικοπήματος" και ενώ η πλάστιγγα έγερνε υπέρ Ερντογάν, να κάνουν επίκληση στη συνταγματική νομιμότητα και τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση.
Το δίλημμα είχε τεθεί εξαρχής: "πραξικοπηματίες" εναντίον ενός κατ' επίφαση δημοκρατικού συστήματος, καταπώς βολεύει το νέο "σουλτάνο"; Έστω και έτσι, ένα πραξικόπημα είναι η πλέον μισητή εκτροπή και προφανώς η επιλογή δεν είναι ανάμεσα στον καταπιεστή σουλτάνο ή τους καταπιεστές στρατιωτικούς. Καμία νίκη της Δημοκρατίας δεν υπήρξε, αλλά νίκη στη "μάχη εξουσίας", ενός πολιτικού μηχανισμού με εκφάνσεις του πολιτικού Ισλάμ, έναντι ενός κομματιού του στρατού. Ο λαός καθόρισε τις εξελίξεις στο βαθμό της "αλλεργίας" που έχει πλέον σε οποιαδήποτε ανάμιξη του Στρατού στην πολιτική ζωής της Τουρκίας, αλλά ο Ερντογάν είναι αυτός που εργαλειοποιεί την "αποτυχία του πραξικοπήματος" όχι για περισσότερη Δημοκρατία (ποτέ δεν είχε τέτοιες ευαισθησίες), αλλά για ένα ισχυρό τελικό ξεκαθάρισμα αντιπάλων του και διαφωνούντων στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Το "πραξικόπημα" όμως τις πρώτες δύο ώρες έδειχνε και υποτυπώδη σχεδιασμό να έχει και έκταση, και να επικρατεί... Ο Ερντογάν φερόταν απόλυτα αιφνιδιασμένος και εξαφανισμένος, περίπου καταδιωκόμενος από χωριό σε χωριό της δυτικής Τουρκίας. Δύο ώρες μετά, ήταν ένα πραξικόπημα- "οπερέτα" και αποτυχημένο. Αλλά το γεγονός ότι ακόμη και χθες "αγνοείτο" μία φρεγάτα, έξι F-16, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, και όσα ακόμη δε μάθαμε, δε δίνει εικόνα και τόσο πρόχειρα στημένου πραξικοπήματος. Η απάντηση του τι πραγματικά συνέβη μετά τις δύο πρώτες ώρες ίσως να έρθει μετά από μήνες και γεωπολιτικά. Κρατήστε μία εκδοχή, που δεν πολυδιαβάζεται: Πάνω στο δίωρο, ενώ ο Ερντογάν ήταν "εξαφανισμένος" (η πληροφορία περί αναζήτησης ασύλου από Γερμανία σε Ιταλία και Βρετανία, που σήμερα ονομάζεται "μούφα" και "πατάτα" των Associated Press και Reuters, ίσως να μην ήταν "γκάφα" αρχικώς) εμφανίζεται ο αρχηγός της 1ης Στρατιάς Κωνσταντινουπόλεως και καταδικάζει το "πραξικόπημα", ενώ τμήματα της δικής του Στρατιάς πρωταγωνιστούσαν!
Μήπως ο εν λόγω στρατηγός ήταν ο άνθρωπος που ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις (όλοι οι ανώτατοι αξιωματικοί στο στράτευμα έχουν απευθείας επαφή με το αμερικανικό Πεντάγωνο) για αρωγή της υπερδύναμης πολιτικά και όχι μόνο στην κυβέρνηση Ερντογάν; Μήπως το "αντάλλαγμα" για αυτή τη στήριξη είναι η αποδοχή με γκρίνια, αλλά όχι κάτι περαιτέρω, ενός κουρδικού κράτους στη βορειοανατολική Συρία, νότια της Τουρκίας; Μήπως όσο κρατούσαν αυτές οι διαπραγματεύσεις οι ΗΠΑ δεν είχαν ξεκάθαρη στάση; Μήπως όταν, μέσω του στρατηγού, ο Ερντογάν είπε το «ναι», όλα γύρισαν σε χρόνο dt ανάποδα; Ο ίδιος "εμφανίστηκε" και μάλιστα επιλέγοντας το CNN-Turk και, μέσω facetime τηλεφώνου, έδωσε το σύνθημα "αντεπίθεσης", γνωρίζοντας πια το "συμβιβασμό", με ενεργό ανάμιξη για αυτόν, των υψηλότερων τμημάτων του Στρατού (ακόμη βαθέως κεμαλικών απόψεων). Κάπου εκεί, αν αυτά έχουν βάση, ο ένας μετά τον άλλο "άδειαζαν" οι στρατιωτικοί το "πραξικόπημα", περιορίζοντας το εύρος του και οδηγώντας το δύο ώρες μετά σε απόλυτο φιάσκο.
Η συνέχεια έμοιαζε απλά "παιχνίδι": Στρατοχωροφυλακή και Ειδικές Δυνάμεις της Αστυνομίας "ως στρατός" του Ερντογάν και ένας άοπλος αλλά αποφασισμένος λαός να αφοπλίζει την όποια στρατιωτική εμπλοκή στα πολιτικά πράγματα. Ελάχιστες φορές στην ιστορία των πραξικοπημάτων, οι λαοί, οι πρόεδροι, οι πρωθυπουργοί και οι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων κοιμούνται στις 10 ή 11 το βράδυ. Διόλου τυχαία, τα περισσότερα πραξικοπήματα εκδηλώνονται μεταμεσονύχτια, τις ώρες κατάκλισης και "κοινής ησυχίας", εδώ ακόμη και αυτός ο κανόνας "παραβιάστηκε" από τους "συνωμότες".
Όμως η προδιαγεγραμμένη κατάληξη απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία δοκιμάζει τις αντοχές της γειτονικής χώρας και την οδηγεί σε σκοτεινά μονοπάτια, καθώς ο Ταγίπ Ερντογάν δείχνει αποφασισμένος να εκμεταλλευτεί τα γεγονότα για να προχωρήσει σε οριστικό ξεκαθάρισμα των λογαριασμών που έχουν μείνει ακόμη ανοικτοί με το κοσμικό κεμαλικό σύστημα.
Το "Γιαλαντζί κίνημα ανατροπής σώζει το σουλτάνο και το φέσι στη Δημοκρατία" θα μπορούσε να είναι ο τίτλος των δραματικών γεγονότων που εκτυλίσσονται στην Τουρκία από το βράδυ της Παρασκευής, καθώς ο Ταγίπ Ερντογάν βγαίνει, έστω και προσωρινά, ενισχυμένος από την περιπέτεια αυτή και πλέον έχει το ισχυρό άλλοθι για να εξουδετερώσει κατά χιλιάδες κάθε αντίθετη φωνή, στο Στρατό, στην Αστυνομία, στη Δικαιοσύνη και συγχρόνως να προβάλει την αναγκαιότητα επιβολής του προεδρικού συστήματος, με πρόεδρο φυσικά τον ίδιο, για να εξασφαλιστεί η σταθερότητα στη χώρα.
Συγχρόνως ο Ερντογάν κερδίζει τη "συμπάθεια" και στήριξη της διεθνούς κοινότητας, προσδοκώντας ότι αυτό το κλίμα θα αποδυναμώσει τη σφοδρή κριτική που δέχεται ο ίδιος για την εκτροπή της χώρας προς αυταρχικά (και ισλαμικά) μονοπάτια...
Ο Ερντογάν έδειξε ότι δε διστάζει να μετατρέψει τη στήριξη που προσφέρει όλη η διεθνής κοινότητα στην προστασία της συνταγματικής τάξης στην Τουρκία ως στήριξη στο πρόσωπό του, θεωρώντας ότι αυτή μπορεί να αποτελέσει την "κολυμβήθρα του Σιλωάμ" για την οικοδόμηση ενός προσωποπαγούς και αυταρχικού καθεστώτος στην Τουρκία.
Το γεγονός ότι ο Ερντογάν με αιφνιδιαστικές κινήσεις έκλεισε τις προηγούμενες εβδομάδες δύο μεγάλα μέτωπα στο εξωτερικό, με το Ισραήλ και τη Ρωσία, του δίνει πλέον τη δυνατότητα να ασχοληθεί πιο ενεργά και με καλυμμένα τα "νώτα" με την εσωτερική κατάσταση και την προώθηση του σχεδίου του για εξουδετέρωση όλων των αντιπάλων του και επιβολή της Προεδρικής Δημοκρατίας, με τον ίδιο στη θέση του προέδρου.
Η απόπειρα πραξικοπήματος αφήνει πίσω της πολλά ερωτηματικά.
Οι δυνάμεις οι οποίες κινήθηκαν εναντίον της κυβέρνησης ήταν τελικά μικρές και έδειξαν εντυπωσιακή "απειρία" και ερασιτεχνισμό.
Χωρίς τη συμμετοχή συγκεκριμένων μονάδων του Στρατού και της Αεροπορίας, κάθε απόπειρα πραξικοπήματος ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία.
Οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν για να αποκλείσουν τη Γέφυρα του Βοσπόρου, μια κίνηση εντυπωσιακή μεν αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, καθώς η 1η Στρατιά, που αποτελεί ουσιαστικά την ασπίδα της Κωνσταντινούπολης, μετά από τις δύο πρώτες ώρες, πλην του τμήματος που μετείχε στο "κίνημα", έμεινε πιστή στην κυβέρνηση και μάλιστα ο διοικητής της (που ίσως να αποδειχθεί μελλοντικά και ο διαπραγματευτής με τον εξωτερικό παράγοντα) ορίστηκε τα ξημερώματα του Σαββάτου νέος αρχηγός ΓΕΕΘΑ από τον Ερντογάν.
Οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν, ιδίως μετά τις πρώτες δύο ώρες, με ερασιτεχνικό τρόπο και δεν έσπευσαν να καταλάβουν κρίσιμες υποδομές, εκτός ίσως από την παρέμβαση που επιχείρησαν στην κρατική τηλεόραση TRT. Δεν απέκλεισαν τα κέντρα τηλεπικοινωνιών, και δεν επιχείρησαν να σιγήσουν τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπλοκάροντας το ιντερνέτ...
Έτσι δόθηκε η ευκαιρία μέσα σε λίγα λεπτά, αφού συνήλθε από το σοκ η κοινή γνώμη της Τουρκίας, να ξεχυθούν στους δρόμους χιλιάδες οπαδοί του Ερντογάν, που ύψωσαν έτσι τείχος ασφαλείας για τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση της χώρας. Το γεγονός μάλιστα ότι ο Ερντογάν μέσω facetime βγήκε σε ζωντανή σύνδεση και κάλεσε το λαό να βγει στους δρόμους ήταν καταλυτικό για την αποτυχία της απόπειρας πραξικοπήματος.
Εντύπωση προκαλεί ότι οι πραξικοπηματίες δεν είχαν σχέδιο για σύλληψη και εξουδετέρωση όχι μόνο του Ερντογάν, αλλά και κορυφαίων πολιτικών παραγόντων της χώρας, κάτι που θα αποτελούσε ένα πρώτο βήμα για την επιτυχία του πραξικοπήματος.
Η ευκολία με την οποία ο Ερντογάν απέδωσε, λίγη ώρα μετά την κίνηση του Στρατού, την απόπειρα πραξικοπήματος στον Φετουλάχ Γκιουλέν, δείχνει ότι ο Τούρκος πρόεδρος είναι αποφασισμένος πλέον να εξουδετερώσει κάθε αντίπαλό του, φορτώνοντάς του τη ρετσινιά του "συνεργάτη" του παράλληλου κράτους και των πραξικοπηματιών.
Οι εξελίξεις στην Τουρκία θέτουν και άλλα ζητήματα:
Η ισχυροποίηση του Ερντογάν και η ανεξέλεγκτη εξουσία την οποία διαθέτει πλέον με το πρόσχημα της «προστασίας της νομιμότητας» θα του προκαλέσουν τον πειρασμό για μεγαλύτερη στροφή στον αυταρχισμό, θέτοντας ουσιαστικά ζητήματα Δημοκρατίας στην Τουρκία. Το μήνυμα εθνικής ενότητας το οποίο θα εκπέμπεται από 'δω και πέρα, με σύμβολο τον Ταγίπ Ερντογάν, περιορίζει απολύτως τα περιθώρια για αναζήτηση ειρηνικής και πολιτικής λύσης του Κουρδικού.
Ο Στρατός θα πρέπει πλέον να επιδείξει την προσήλωσή του στη συνταγματική νομιμότητα, στρεφόμενος εναντίον του "εχθρού", που προς το παρόν είναι οι Κούρδοι των νοτιοανατολικών επαρχιών και το ΡΚΚ. Όχι όμως εκτός συνόρων προς τη Συρία.
Αγωνία στην Αθήνα
Η Αθήνα παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις στην Τουρκία, καθώς κάθε αποσταθεροποίηση στη γειτονική χώρα θα έχει σοβαρότατες συνέπειες στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή, ενώ επίσης δεν είναι σαφές το πού θα οδηγήσει τη χώρα του ο Ερντογάν μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος.
Εξάλλου το "φάντασμα" της "Βαριοπούλας", του σχεδίου που προέβλεπε την πρόκληση επεισοδίου στο Αιγαίο για να υπάρξει αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης Ερντογάν στα πρώτα βήματά της με την αναβάθμιση του ρόλου του Στρατού, στοιχειώνει ακόμη τις αρμόδιες διευθύνσεις των υπουργείων Εξωτερικών και το Γενικό Επιτελείο στην Αθήνα...
Η ισχυροποίηση του Ερντογάν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί θετικά από την Αθήνα, τουλάχιστον από εκείνους τους κύκλους του υπουργείου Εξωτερικών και της κυβέρνησης που θεωρούν ότι ο Τούρκος ηγέτης επιθυμεί τη βελτίωση των σχέσεων, αλλά υπονομευόταν αυτή η προσέγγιση από το Στρατό, που λόγω των ανοικτών μετώπων που έχει η Τουρκία επέβαλε την πολιτική της έντασης στο Αιγαίο. Σύντομα και εφόσον ο Ερντογάν αναδεικνύεται σε πανίσχυρο πολιτικά και στρατιωτικά πλέον ηγέτη της Τουρκίας, η ειλικρίνεια αυτών των προθέσεων θα κριθεί στην πράξη.
Όμως η άλλη σχολή σκέψης εκτιμά ότι η ισχυροποίηση του Ερντογάν ενισχύει την αλαζονεία του Τούρκου ηγέτη και καθιστά την Άγκυρα ακόμη πιο άκαμπτη έναντι "μικρών" γειτόνων της όπως η Ελλάδα και η Κύπρος. Εξάλλου ο Ερντογάν θα έχει κάθε λόγο να "ανταμείψει" το Στρατό που στάθηκε στο πλευρό του, αφήνοντάς του πεδίο ελεύθερο για δράση στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Το ότι μια κρίση γεννάει ευκαιρίες, δε διαβάζεται πάντοτε κατά ανάγκη όπως τις ορίζουμε εμείς αυτές τις ευκαιρίες.
Αν ο Ερντογάν, παρά τη φαινομενική ένταση, ελέω του αυτοεξόριστου ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν στις ΗΠΑ (είναι αδύνατο να μιλάει με τους κεμαλικούς στρατηγούς ο Γκιουλέν, το πολύ με κάποιους ταγματάρχες, ίσως περισσότερους υποστηρικτές να έχει εντός Αστυνομίας, αλλά οι κεμαλικοί στρατηγοί είναι on line με το αμερικανικό Πεντάγωνο), με την υπερδύναμη αρχίσει τις "πιρουέτες", και η άλλη πλευρά του Ατλαντικού, παρά τα φραστικά, τις προσεγγίσεις, τότε ίσως, συντομότερα από ό,τι πιστεύεται, να έχουμε τις πραγματικές διαστάσεις τού τι διαδραματίστηκε μέσα σε 4 ώρες το Σάββατο 15 Ιουλίου του 2016, σε δύο μόνο επί της ουσίας πόλεις της Τουρκίας, την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη.
Το "γιαλαντζί πραξικόπημα" με την ισχυροποίηση του "σουλτάνου με φέσι" ίσως αποδειχτεί πως δεν έγινε μόνο για το "φερετζέ" της Δημοκρατίας, αλλά και για το "παζάρι" στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας.
Οι επιδράσεις αν συνέβη κάτι τέτοιο, για την Ελλάδα και την Κύπρο, δεν μπορεί να διαβάζονται μονοσήμαντα καθησυχαστικά και η πρώτη ένδειξη, όσο κι αν φαντάζει απλά μία πτυχή νομική διεθνούς δικαίου, είναι η πλήρης εξέλιξη της έκδοσης ή μη των 8 στρατιωτικών που κατέφυγαν στην Ελλάδα.
