Μπήκαμε στη χρονική στιγμή επιλογής του "σπορικού", από το οποίο θα κρατήσουμε το σπόρο. Ο συνάδελφος Χριστόφορος Παπαδάκης και ο τεχνολόγος γεωπόνος Άρης Κοζής μας μαθαίνουν πως θα απεξαρτηθούμε από τους πωλητές εισαγώμενων σπόρων και τα υβρίδια που παράγουμε με αυτούς...
Αυτή την εποχή η κολοκυθιά, η αγγουριά, η ντοματιά, η μελιτζάνα, το πεπόνι και το καρπούζι είναι τα πιο βασικά είδη ντόπιων ποικιλιών, που στην παρούσα φάση μάς δίνουν τους πρώτους τους καρπούς. «Συνήθως», λέει ο τεχνολόγος γεωπόνος Άρης Κοζής, «κρατάμε τον πρώτο ή και το δεύτερο καρπό, κοντά στο σταυρό. Και αυτό ισχύει για την κολοκυθιά αλλά και για άλλα είδη που ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Από αυτόν τον καρπό θα κρατήσουμε και τους σπόρους, γιατί είναι οι πιο δυνατοί. Όταν το κολοκύθι έχει κιτρινίσει και έχει ωριμάσει πλήρως πάνω στο φυτό, το οποίο και θα έχει πια ξεραθεί, θα το κόψουμε και θα αφαιρέσουμε τις δύο άκρες. Θα κρατήσουμε τους σπόρους που βρίσκονται στη μέση».
* Για τα ντόπια φυτά κολοκυθιάς, ο Άρης Κοζής λέει ότι είναι «η άσπρη κολοκυθιά και η πράσινη. Είναι εκπληκτικές ποικιλίες. Κρατάμε και τους ανθούς και τα κολοκύθια. Και οι γλυκοκολοκύθες μας είναι τέλειες. Άλλες είναι για μαγείρεμα, άλλες είναι για γλυκό. Έχουμε πολύ πλούσιο υλικό στις ντόπιες ποικιλίες σε αυτά τα είδη».
Τα ίδια ισχύουν και για τα φυτά της γλυκοκολοκύθας, του αγγουριού, του καρπουζιού και του πεπονιού, που ανήκουν στην ίδια οικογένεια και θα βρούμε ντόπιες ποικιλίες στην Κρήτη. «Τα φυτά που κρατάμε για να συλλέξουμε τους σπόρους, τα έχουμε μόνο για "σπορικά". Δεν κόβουμε για να φάμε. Τα έχουμε μόνο για να πάρουμε τους καρπούς που θα μας δώσουν σπόρους για την επόμενη περίοδο».
Μάλιστα, για το αγγούρι που θα κρατήσουμε για "σπορικό" λέει ότι «αυτό θα γίνει τεράστιο. Και όταν έχει ωριμάσει πλήρως, θα αφαιρέσουμε τις άκριες του αγγουριού και θα πάρουμε τους σπόρους από τη μέση».
* Στη μελιτζάνα, όπως μας λέει ο Ηρακλειώτης γεωπόνος, «έχουμε τη μακριά μαύρη μελιτζάνα, που είναι ελληνική ποικιλία και από 'κει έχουμε φτιάξει τα υβρίδια. Είναι η λεγόμενη ποικιλία Λαγκαδά. Και ακολουθούμε και στη μελιτζάνα την ίδια διαδικασία για να κρατήσουμε σπόρο».
Καταλαβαίνουμε ότι ο σπόρος είναι έτοιμος όταν τον λυγίζουμε και αυτός σπάει. Αν λυγίζει, σημαίνει ότι θέλει κι άλλη αποξήρανση. Πρέπει να σπάει.
* Στην ντομάτα: Για να πάρουμε το σπόρο αφήνουμε την ντομάτα να ωριμάσει πάνω στο φυτό. Επιλέγουμε τα πιο υγιή φυτά. Την ντομάτα την κόβουμε από το φυτό όταν είναι ώριμη. Στη συνέχεια τη μοιράζουμε σε δύο κομμάτια. Το σπόρο μαζί με τη σάρκα τα στύβουμε σε ένα βαθύ δοχείο. Και τα αφήνουμε 2-3 μέρες να ξινίσουν και να κάνουν μύκητες, δηλαδή να μουχλιάσουν. Στο επόμενο στάδιο, αφαιρούμε την επιφάνεια, την κρούστα που έχει δημιουργηθεί, και το υπόλοιπο της ντομάτας το βάζουμε στο σουρωτήρι, το ξεπλένουμε και με το τρεχούμενο νερό φεύγει όλη η "σάρκα".
Επομένως, μένει ο σπόρος καθαρός. Αυτόν το σπόρο τον βάζουμε στη συνέχεια στη σκιά, σε εξωτερικό χώρο, για να στεγνώσει. Τον απλώνουμε είτε πάνω σε λαδόκολλα, είτε πάνω σε κάτι πλαστικό για να μην κολλήσει. Και σε τρεις με τέσσερις μέρες, όταν είναι καλοκαιρινός ο καιρός, ο σπόρος είναι έτοιμος.
* Όχι υβρίδια
Στο μεταξύ, τι θα γίνει αν κρατήσουμε σπόρο από υβρίδιο; Ο Αριστείδης Κοζής εξηγεί: «Κατά 20% μπορεί να βγει το ίδιο. Και κατά 80% θα βγει από τα μητρικά φυτά που έχουν διασταυρωθεί για να προκύψει το υβρίδιο. Μπορεί δηλαδή να σου δώσει κανονική παραγωγή. Αλλά να μην είναι ο ίδιος καρπός με αυτόν που έδωσε το φυτό της προηγούμενης χρονιάς. Δεν μπορείς, λοιπόν, να κρατήσεις σπόρο από τα υβρίδια».
Καταλήγοντας, ο ίδιος ξεκαθαρίζει ότι σε όλα τα είδη «οι φυτωριούχοι, προς τιμήν τους, στηρίζουν την προσπάθεια. Και τροφοδοτούν την αγορά με ντόπιες ποικιλίες. Έτσι, όποιος επιθυμεί ντόπια ποικιλία μπορεί να τη βρει και στα γεωπονικά καταστήματα».
Οι σπόροι πρέπει να φυλάσσονται σε φακελάκια, τα οποία και τα τοποθετούμε μέσα σε βάζα γυάλινα ή και σε πλαστικά δοχεία που κλείνουν αεροστεγώς, για να κάνουμε την αποθήκευση σε χώρο όσο γίνεται πιο δροσερό και σκοτεινό.
