Η κρίση "φουντώνει" τις ακραίες συμπεριφορές όχι μόνο εντός της κοινωνίας, αλλά και μέσα στις οικογένειες. Η ενδοοικογενειακή βία δε γνωρίζει όρια κοινωνικής τάξης, μόρφωσης ή εισοδήματος. Η βία κατά των γυναικών, δυστυχώς, ακόμα και στις μέρες μας διαχέεται σε όλα τα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Από τη βόρεια Ελλάδα μέχρι και την Κρήτη, οι ακραίες συμπεριφορές, την ώρα που η κοινωνικοοικονομική κρίση σαρώνει την Ελλάδα, κερδίζουν διαρκώς έδαφος, με την ενδοοικογενειακή βία να δείχνει το αποτρόπαιο πρόσωπό της, παρασύροντας χιλιάδες γυναίκες στον εφιάλτη της κακοποίησης ως μια ακραία μορφή υποταγής που σχετίζεται με το φύλο και τις άνισες σχέσεις εξουσίας ανδρών και γυναικών.
Πέρα όμως από τη γυναίκα και τη μητέρα, που, ως συνέπεια της ιδέας που τη θέλει να είναι το αδύναμο φύλο, πρωταγωνιστεί ως θύμα στα κρούσματα κακοποίησης, το τελευταίο διάστημα αυξάνεται ραγδαία και η παιδική κακοποίηση. Μάλιστα, κρούσματα που θέλουν γονείς και δη τον πατέρα να χτυπά ανελέητα τα παιδιά του - και κυρίως το αγόρι της οικογένειας - πληθαίνουν επικίνδυνα. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που έχει απασχολήσει πολύ ειδικούς και εκπαιδευτικούς, τη στιγμή που κάποιοι από εμάς γίνονται καθημερινά δέκτες περιστατικών παιδικής κακοποίησης, τα οποία μπορεί να συμβαίνουν δίπλα στα σπίτια τους, είτε ακόμα και στους σχολικούς χώρους. Οι περισσότεροι όμως αυτόπτες μάρτυρες, συνήθως από φόβο, λανθασμένα, κρατούν το στόμα τους κλειστό, κρατώντας έτσι κρυφό ένα τραγικό μυστικό, για το οποίο όλοι ξέρουν, αλλά δε μιλάνε...
Τα στοιχεία στην Κρήτη
Τα στοιχεία του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου, όπως και του Συμβουλευτικού Κέντρου "Το Σπίτι της Γυναίκας" για τα κρούσματα βίας και σε τοπικό επίπεδο, πραγματικά σοκάρουν. Μέσα μόλις στους τέσσερις πρώτους μήνες τους έτους που διανύουμε (Ιανουάριος-Απρίλιος 2016) καταγράφηκαν ήδη 112 νέες καταγγελίες κακοποίησης από θύματα που βρήκαν το κουράγιο και κάλεσαν τη γραμμή SOS για να ζητήσουν βοήθεια.
Νούμερο που, αν ο εφιάλτης της κακοποίησης συνεχιστεί, τείνει να ξεπεράσει τις 185 καταγγελίες που καταγράφηκαν συνολικά όλο το χρόνο πέρυσι! Παράλληλα, τα περιστατικά που έχουν μπει σε συμβουλευτικό πλαίσιο, ακολουθώντας τις οδηγίες του Συμβουλευτικού Κέντρου, ανέρχονται ήδη στα 36, σχεδόν δηλαδή τα μισά από τα 69 περιστατικά που δέχτηκαν συμβουλευτική όλο το χρόνο πέρυσι. Επίσης, έχουν ήδη συμπληρωθεί από το πρώτο κιόλας τετράμηνο του τρέχοντος έτους 322 ώρες συνεδρίων συμβουλευτικής σε άτομα και μέλη οικογενειών που έπεσαν θύματα κακοποίησης. Αριθμός που ενδεχομένως έως το τέλος του χρόνου να ξεπεράσει τις 465 ώρες συμβουλευτικών συνεδριών που πραγματοποιήθηκαν συνολικά το 2015.
Σημάδι ελπίδας, ωστόσο, μέσα σε αυτό το μαύρο σκηνικό που έχει δημιουργήσει το μαρτύριο της βίας και της κακοποίησης αποτελεί το γεγονός ότι 87% των παραπάνω περιστατικών, που αντικατοπτρίζουν τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων, έχουν έρθει στο φως από τη Γραμμή SOS, μέσα δηλαδή από την ψυχική δύναμη και το θάρρος που άντλησαν τα θύματα, που αγανακτισμένα πια αποφάσισαν να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους. Να σηκώσουν το τηλέφωνο, να πληκτρολογήσουν τον αριθμό 801 11 16000 της Γραμμής SOS και να καταγγείλουν το δράμα που βιώνουν, για να μετατραπούν έτσι από θύματα σε πραγματικούς ήρωες και νικητές της ζωής. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να πει κανείς πως αποτελεί θετικό δείγμα για το ότι η σιωπή του φόβου αρχίζει να σπάει...
Το θύμα αρχίζει να αναζητά διέξοδο από το "Γολγοθά" που βιώνει, συνειδητοποιώντας πως εκεί έξω υπάρχουν δομές και άνθρωποι που μπορούν να δώσουν λύσεις στο πρόβλημά του. Άνθρωποι εξειδικευμένοι, στους οποίους μπορεί να στηριχθεί, να ελπίζει και κυρίως να εμπιστευτεί, όπως ο Σύνδεσμος Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου, το Συμβουλευτικό Κέντρο "Το Σπίτι της Γυναίκας", ο Ξενώνας Κακοποιημένων Γυναικών και Παιδιών και φυσικά η Γραμμή SOS, η "Διαμεσολάβηση" και το πρόγραμμα "ΑΝ-ΟΙΚΩ".
Σε έξαρση η οικονομική βία
Αναλύοντας τις μορφές βίας-κακοποίησης που ασκούνται γύρω μας, σύμφωνα με τα στοιχεία, η σωματική βία συνεχίζει να είναι εκείνη που καλύπτει το συντριπτικό 90% των περιστατικών που αποκαλύπτονται. Ακολουθεί η ψυχολογική μορφή βίας και η σεξουαλική, που όμως δε διακρίνονται εύκολα από το θύμα όταν συμβαίνουν μέσα στο γάμο του, ενώ το τελευταίο διάστημα έχει αρχίσει να παρουσιάζει έξαρση και η οικονομική βία. Στην περίπτωση αυτή, ο θύτης εμφανίζεται να εκβιάζει οικονομικά το θύμα του, αφήνοντάς το τις περισσότερες φορές χωρίς χρήματα, με σκοπό να χάσει την ανεξαρτησία του και να νιώθει δέσμιο μιας κατάστασης, στην οποία θεωρεί πως έχει εγκλωβιστεί και είναι δύσκολο να απελευθερωθεί.
Μάλιστα, όπως παρατηρείται, σε εποχές δυσπραγίας τα περιστατικά κακοποίησης γυναικών είναι και πιο βίαια και πιο αυξημένα. Σε μια οικογένεια, εντός της οποίας τα οικονομικά είναι άσχημα και η ατμόσφαιρα τεταμένη, κάποιοι που είναι επιρρεπείς μπορεί να γίνουν δράστες. Όπως εκτιμάται, ένας άνδρας που είχε εμφανίσει δείγματα βίαιης συμπεριφοράς πριν από την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης, δεν αποκλείεται τώρα να έχει γίνει ασυγκράτητος, ενώ ένας άνδρας που δεν είναι βίαιος, δε θεωρείται πως θα γίνει λόγω της κρίσης.
Την ίδια στιγμή, όπως έχει παρατηρηθεί, οι φτωχοί δεν είναι απαραίτητα βίαιοι, όπως και οι πλούσιοι δεν είναι απαραίτητα στοργικοί. Η ανέχεια ωστόσο και η κρίση μπορούν να επιδεινώσουν κάποιες κακές συνθήκες, πολλαπλασιάζοντας τα περιστατικά κακοποίησης μέσα στην κακοποιητική σχέση.
Η "ακτινογραφία" της βίας στην Κρήτη
Σκιαγραφώντας τώρα αναλυτικά τα περιστατικά κακοποίησης που σημειώθηκαν όλο το 2015 στο νησί μας, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου και του Συμβουλευτικού Κέντρου "Το Σπίτι της Γυναίκας", θα δούμε ότι ο νομός Ηρακλείου με 152 περιστατικά που αναφέρθηκαν ήρθε πρώτος την περυσινή χρονιά στον αριθμό κρουσμάτων κακοποίησης σε τοπικό πάντα επίπεδο. Ακολουθεί ο νομός Χανίων, όπου καταγράφηκαν 5 περιστατικά, το Ρέθυμνο με 4 και το Λασίθι επίσης με 4 περιστατικά, ενώ τα συμβάντα που ήλθαν στο φως εκτός Κρήτης ήταν συνολικά 13.
Συνολικά όμως η γραμμή SOS δέχτηκε πέρυσι 185 τηλεφωνήματα που αναφέρονταν σε περιπτώσεις κακοποίησης, από τις οποίες οι 173 είχαν να κάνουν με κακοποίηση σε βάρος γυναικών, 8 σε βάρος παιδιών και 2 σε βάρος ανδρών. Σωματική κακοποίηση αφορούσαν 106 περιστατικά, ψυχολογική βία 143, σεξουαλική κακοποίηση 20, ενώ άλλο θέμα αφορούσαν 29 συμβάντα.
Αναλύοντας την ταυτότητα των θυμάτων κακοποίησης ηλικιακά, σύμφωνα με τα στοιχεία, τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στην ηλικία μεταξύ 36 και 50 ετών, όπου καταγράφηκαν 74 περιστατικά. Ακολουθεί η ηλικιακή ζώνη 19-35 ετών, όπου όλο το χρόνο πέρυσι σημειώθηκαν 35 περιστατικά κακοποίησης, οι ηλικίες 50 και άνω, όπου είχαμε 21 περιστατικά, ενώ στις ηλικίες από 0 έως 18 ετών αντιστοιχούν 11 περιστατικά. Τέλος, αναφορικά με την οικονομική κατάσταση των θυμάτων, 76 άτομα που έπεσαν θύματα κακοποίησης πέρυσι εργάζονταν, ενώ 49 ήταν άνεργα.
Σημειώνεται ωστόσο πως αυτή η εικόνα είναι ένα μέρος μόνο της κατάστασης για την κακοποίηση, η οποία είναι δραματικά μεγαλύτερη, καθώς έχει μετρηθεί ένα πολύ μικρό ποσοστό των περιστατικών κακοποίησης που λαμβάνουν χώρα και καταγγέλλονται (10%) είτε στο Σύνδεσμο είτε στις Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων, της Περιφέρειας, είτε στις δομές στήριξης που υπάρχουν.
«Οι γυναίκες και τα παιδιά πρέπει να μιλούν χωρίς φόβο»
Όπως εκτιμάται όμως, υπάρχουν πολύ περισσότερες κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά που υποφέρουν και δεν απευθύνονται σε ειδικούς, επειδή φοβούνται ή - ακόμη χειρότερα - δεν ελπίζουν πια. Η σημερινή κρίση μπορεί να συγκαλύπτει τις πραγματικές διαστάσεις του φαινομένου, καθώς γυναίκες άνεργες, χωρίς υποστηρικτικό περιβάλλον, αναγκάζονται ενίοτε να παραμένουν στην κακοποιητική σχέση, ενώ την ίδια στιγμή τα παιδιά, ανήμπορα να αντιδράσουν, συνεχίζουν να ζουν σε ένα βίαιο για αυτά οικογενειακό περιβάλλον. Και στο σημείο αυτό είναι που παρεμβαίνουν ο Σύνδεσμος Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και νομού Ηρακλείου που, όπως τόνισε η πρόεδρος του Συνδέσμου κ. Μαίρη Παχιαδάκη, σε συνδυασμό με το Συμβουλευτικό Κέντρο "Το Σπίτι της Γυναίκας", τον Ξενώνα Κακοποιημένων Γυναικών και παιδιών και φυσικά τη Γραμμή SOS, τη "Διαμεσολάβηση" και το πρόγραμμα "ΑΝ-ΟΙΚΩ", αλλάζουν άρδην τη ζωή των θυμάτων, προσφέροντάς τους απλόχερα την ψυχολογική στήριξη που χρειάζονται για να ξεχάσουν τον εφιάλτη της κακοποίησης και τελικά την ευκαιρία να ξεφύγουν από αυτό που ζουν, να σταθούν ξανά στα πόδια τους και ξανακερδίσουν τη ζωή που έχασαν.
«Έχουμε έρθει αντιμέτωποι με τραγικά περιστατικά βίας, με μάρτυρες τα ίδια τα παιδιά. Περιστατικά που δεν τα χωράει ο ανθρώπινος νους και που ταράζουν ακόμα και εμάς τους ίδιους. Είναι τόσος ο ψυχικός πόνος αυτών των ανθρώπων, που έρχονται σε εμάς με αυτοτραυματισμούς, με μετατραυματικό στρες, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανορεξία, διαταραχές στομάχου και ύπνου, σύνδρομο χρόνιου πόνου και διάφορα άλλα προβλήματα, που φανερώνουν ξεκάθαρα ότι το σώμα τους πια από τη συνεχή ψυχοσωματική κακοποίηση ασθενεί. Παρακολουθώντας όμως τις συνεδρίες συμβουλευτικής που τους παρέχουμε, βλέπουμε ότι η ποιότητα ζωής τους αρχίζει να αλλάζει και το θύμα πια καταφέρνει να νικήσει το πρόβλημά του και να ξεκινήσει από την αρχή τη ζωή του», είπε η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, επιστημονική συνεργάτρια του Συνδέσμου Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου δρ Σοφία Μπαλαμούτσου.
Την ανάγκη ο κόσμος να αρχίσει πια να μιλάει όταν βιώνει την κακοποίηση ή όταν αντιλαμβάνεται ότι δίπλα του συμβαίνει κάποιο περιστατικό τόνισε ο συντονιστής έργων του Συνδέσμου Νίκος Σπετσίδης, σημειώνοντας πως «το να μιλάνε τα θύματα βίας είναι νίκη προσωπική και κοινωνική. Δεν είναι μόνο μια επιλογή την οποία καλούμε το θύμα να πάρει, είναι μια νίκη ώστε να σπάσει το μαύρο τείχος της σιωπής και της κακοποίησης που υφίσταται το θύμα. Το παράδειγμά του θα οδηγήσει και άλλα άτομα να το κάνουν, και όλοι μαζί μετά θα καταφέρουμε να μιλάμε ανοιχτά για το θέμα». Ο ίδιος ωστόσο, αναφερόμενος στο έργο και τους στόχους της δομής, είπε πως «το έργο που εμείς επιτελούμε γι' αυτούς τους ανθρώπους είναι πολύ σημαντικό, καθώς, μέσα από τη συμβουλευτική που παρέχουμε στα θύματα, τα βοηθάμε να απομακρυνθούν από το κακό περιβάλλον στο οποίο ζουν. Τα βοηθάμε να βρουν την ελπίδα και να επανενταχθούν στην κοινωνία.
Ωστόσο, αυτό στο οποίο προσανατολιζόμαστε τώρα είναι να οργανώσουμε το στάδιο της μετάβασης. Να δημιουργήσουμε, δηλαδή, 5 διαμερίσματα που θα προσφέρουν στέγαση και αρμονική επανένταξη στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας σε κακοποιημένα άτομα».
Η σκέψη αυτή είναι αρκετά αναγκαία, τη στιγμή που αυτό που πραγματικά αποζητούν τα θύματα κακοποίησης είναι μια στέγη και μια δουλειά για να μπορέσουν να ξεφύγουν από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Για να μπορέσει όμως να υλοποιηθεί η σκέψη αυτή κοστίζει τουλάχιστον 85.000 ευρώ, γι' αυτό και σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή, έχει ανάγκη κυρίαρχα τη στήριξη της τοπικής κοινωνίας (σε προσφορά χώρων, δωρεά εξοπλισμού και οικονομική στήριξη), και προφανώς αρωγό οικονομικά το κράτος.
Ρεπορτάζ: Μαρία Αντωνογιαννάκη
