Ο Γιάννης Καλπούζος προσκεκλημένος από τις εκδόσεις "Ψυχογιός" και το βιβλιοπωλείο "Δοκιμάκης", θα βρίσκεται στην πόλη του Ηρακλείου τη Δευτέρα 6 Ιουνίου 2016 και ώρα 8 το βράδυ στο Opus Wine Bar (Καπετάν Χαραλάμπη 3, πίσω από τον ΟΤΕ).
Με αφορμή την νέα έκδοση του ιστορικού του μυθιστορήματος είχε την ευγενή καλοσύνη να παραχωρήσει συνέντευξη στο neakriti.gr, ώστε να γνωρίσουμε καλύτερα το συγκλονιστικό του μυθιστόρημα και τον ίδιο σε μια κουβέντα γεμάτη ιστορία και μύθους που ακουμπούν ένα θέμα που από μόνο του συγκλονίζει κάθε ελληνική ψυχή.
neakriti.gr: Αγαπητέ κ. Καλπούζο το βιβλίο σας "Σέρρα: Η ψυχή του Πόντου" έχει ως ιστορικό υπόβαθρο μια από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας μας. Πως και γιατί αποφασίσατε να φωτίσετε την ιστορία του Πόντου μέσα από το μυθιστόρημα αυτό;
Γ.Κ.: «Αφετηρία υπήρξε το ενδιαφέρον μου για τον ελληνισμό στα απόμακρα γεωγραφικά σημεία, το οποίο ήδη έχει εκδηλωθεί και με τα προηγούμενα ιστορικά μυθιστορήματά μου. Επίσης, η επιθυμία μου να μιλήσω μέσα από το χθες για το σήμερα, καθώς είμαι πεπεισμένος ότι την πραγματικότητα που βιώνουμε τη διαμόρφωσε σε σημαντικό βαθμό το παρελθόν. Με έλκυσε και η αγριότητα -είτε αφορούσε μεμονωμένα άτομα, είτε ομάδες, είτε την οργανωμένη βία του κράτους-, το άδικο για τη μη αναγνώριση σε παγκόσμιο επίπεδο της γενοκτονίας των Ποντίων, η δύναμη τους να σηκώνουν ξανά και ξανά το κεφάλι ύστερα από τους αλλεπάλληλους κατατρεγμούς και το γεγονός ότι όσα συνέβησαν μου παρείχαν την ευκαιρία να μιλήσω για τις διαδρομές που μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στις καλύτερες και στις χειρότερες στιγμές του, για το αγρίμι που σε όλους μας παραφυλά μέσα μας και διψά για εξουσία, χρήμα και σάρκα και συγχρόνως να βυθιστώ στην ψυχογραφία και να στοχαστώ πάνω σ' αυτή».
neakriti.gr: Θεωρείτε πως έχουμε διδαχθεί ως λαός και ως άτομα από τα λάθη του παρελθόντος;
Γ.Κ.: «Διαπιστώνω συνεχώς ότι δε γνωρίζουμε παρά μονάχα τη σκόνη της Ιστορίας. Με τρόπο ενίοτε αφελή και μονοδιάστατο. Η πλειονότητα γνωρίζει την Ιστορία που διδαχτήκαμε στο δημοτικό σχολείο. Ελάχιστοι εισχωρούν στα βαθιά της πηγάδια και πασχίζουν να ερευνήσουν και να κατανοήσουν τις αλήθειες τής εκάστοτε αντιμαχόμενης πλευράς. Πόσο μάλλον να εισέλθουν στα της ψυχής των ανθρώπων του παρελθόντος, οι οποίοι, τηρουμένων των αναλογιών, δε διαφέρουν ως προς την συναισθηματική τους έκφραση από τους σύγχρονους. Μας διασώζουν μονάχα τα αντανακλαστικά που προέρχονται μέσω της παραδοσιακής εκπαίδευσης· των προφορικών διηγήσεων και του μπολιάσματος συμπεριφορών και νοοτροπιών από γενεά σε γενεά. Κατά συνέπεια δεν έχουμε διδαχτεί από την Ιστορία. Αν ένας λαός είναι το δέντρο, τότε η Ιστορία είναι οι ρίζες του. Όσο πιο βαθιά εισχωρούν στο χώμα, τόσο πιο ανθεκτικό είναι το δέντρο. Όταν απομακρυνόμαστε από την Ιστορία μας, μεταμορφωνόμαστε σε κισσούς και ψάχνουμε αλλού στηρίγματα, όπως στις μέρες μας. Και το χειρότερο; Όπως αναφέρεται και στο "σέρρα": Αν ξεχνάς εσύ το παρελθόν σου και δε χρησιμοποιείς τις πέτρες του, το θυμούνται άλλοι, ξεδιαλέγοντας ή παραχαράζοντάς το, και κτίζουν καταπώς τους βολεύει. Και πια μονάχα τούτο το κτίσμα φανερώνεται στα μάτια του κόσμου, μα μ' έναν τρόπο και στα δικά σου».
neakriti.gr: Ο ήρωας σας Γαληνός Φιλονίδης είναι ένας άνθρωπος που συγκεντρώνει πολλά διαφορετικά και εκ πρώτης όψεως ακόμα και αντιφατικά στοιχεία στον χαρακτήρα του. Ποια ήταν η πηγή της έμπνευσής σας για το συγκεκριμένο λογοτεχνικό ήρωα;
Γ.Κ.: «Δεν υπήρξε κάποια συγκεκριμένη πηγή. Ούτε είναι εύκολο να εξηγήσω πώς συνδυάζεται η έμπνευση που τον δημιούργησε με τη λογική σκέψη. Ο Γαληνός είναι κτισμένος με τα υλικά ενός σπουδαγμένου και καλλιεργημένου ανθρώπου εκείνων των χρόνων, αν και έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα και χαρακτήρα. Ήθελα έναν ήρωα ο οποίος θα λειτουργεί ως θεματοφύλακας των ηθών της εποχής του και να τον βάλλω μπροστά σε μεγάλα διλήμματα· κοινωνικά, αισθηματικά, ηθικά, πατριωτικά, φιλοσοφικά. Συγχρόνως να μπορεί να προβεί στην αποτίμηση των ιστορικών περιπετειών, των βιωμάτων και όλων όσων διαδραματίζονται στο μυθιστόρημα, ενώ μεγαλώνοντας να διδάσκεται απ' τη ζωή και να κατακτά τη λαϊκή σοφία».
neakriti.gr: Χρησιμοποιήσατε και προσωπικές μαρτυρίες προσφύγων ή απογόνων των προσφύγων ώστε να προσεγγίσετε όλες τις διαστάσεις της ζωής των ανθρώπων αυτών;
Γ.Κ.: «Στο πλαίσιο της έρευνάς μου συγκέντρωσα πολλές μαρτυρίες προσφύγων είτε πρώτης γενιάς από τη Σοβιετική Ένωση, είτε δεύτερης από τον Πόντο, συν όσες μελέτησα και είχαν συλλέξει άλλοι ερευνητές παλαιότερα και καταχωρήσει σε περιοδικά και εφημερίδες ή ραδιοφωνικές εκπομπές της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Οι μαρτυρίες και όσα μελέτησα για την ανθρωπογεωγραφία των Ελλήνων του Πόντου και των λοιπών φυλών που ζούσαν στην περιοχή μέσα από λαογραφικά, θρησκευτικά, εμπορικά, ιστορικά βιβλία, περιηγητές, εφημερίδες, φωτογραφίες και τόσες άλλες πηγές με βοήθησαν να κατανοήσω εκείνη την εποχή, τον τρόπο ζωής και σκέψης των ανθρώπων, τις νοοτροπίες, τις συμπεριφορές, τα ήθη και τα έθιμα. Να μεταφερθώ σ' αυτή, να τα διηθήσω μέσα μου και να τα αφομοιώσω, ώστε να τα εντάξω στη μυθοπλασία μου εν είδει βιωματικής εναπόθεσης, ωσάν να έχω ζήσει ο ίδιος εκείνα τα χρόνια».
neakriti.gr: Ποιους συμβολισμούς εμπεριέχει ο χορός Σέρρα και γιατί αποφασίσατε να δώσετε το όνομά του στο βιβλίο σας;
Γ.Κ.: «Η Σέρρα είναι πολεμικός χορός, ο χορός της φωτιάς, ο Πυρρίχιος, και οι κινήσεις του συμβολίζουν την άμυνα, την υποχώρηση, την επίθεση, την παραφύλαξη και πολλά άλλα πολεμικά τεχνάσματα. Συνάμα οι χορευτές περιέρχονταν σε μέθεξη και περνούσε όλη τους η ζωή από τη σκέψη τους. Όσα περιέχονται στο μυθιστόρημα "σέρρα-Η ψυχή του Πόντου" είναι σαν να αποτελούν κινήσεις και φλόγες του χορού Σέρρα. Όλη η ζωή, πόλεμος και ειρήνη, έρωτας και θάνατος, όνειρα και οδύνες. Για να γίνω πιο κατανοητός σάς παραθέτω την περιγραφή του χορού σέρρα, όταν στο μυθιστόρημα τη χορεύουν τέσσερις αντάρτες στα υψώματα της Κρώμνης, στα δυο χιλιάδες μέτρα:
Αργά, κοφτά, ξεκίνησε η μουσική και κατόπιν όλο να ταχύνεται ο ρυθμός, να ξαναπέφτει, και πάλι ογλήγορος. Ταίριαζαν οι βηματισμοί τους με το άγριο των βουνών, το άγριο της ζωής τους και με τα πολεμικά τεχνάσματα που παρίστανε ο πυρρίχιος, ο αρχαίος χορός, κι ας μη βαστούσαν ασπίδες και δόρατα. Επίθεση, άμυνα, παραφύλαξη, απειλή, οπισθοχώρηση, ελιγμό, κάλυψη, όλα τα περιέκλειε ο χορός τους. Όμως δεν ήταν μόνο τούτα. Έσφιγγαν τα χέρια τους, καθώς δένουν τα κλωνάρια στον κορμό, σ' ένα αντάμωμα συντρόφων, ζωντανών και αποθαμένων. Κι έσκαβαν με τις μπότες τη γης, θαρρείς κράζοντάς της ότι την πατούν και συγχρόνως σάμπως ν' αφουγκράζονται όσους τους φώναζαν από κάτω, γενιές και γενιές πρωτύτερες.
Χόρευαν κι έδειχναν να υπερίπτανται του κόσμου. Να κάθεται ο Θεός μέσα στον άνθρωπο κι ο άνθρωπος ν' αρπάζεται απ' τον Θεό. Το φέγγος και η σκοτεινιά να εναλλάσσονται στα πρόσωπά τους, φωτοσκότεινοι, ίδιο το στάλαμα της ζωής. Να ζυμώνεται το κορμί, να τσακίζει, να λύνεται και να ξαναδένεται. Ν' αναπαύεται η ψυχή κάπου στα σύγνεφα, να λυτρώνεται κι ευθύς να τρομάζει. Τη μια να τους τραβά το χώμα, την άλλη να υψώνονται όπως ο Ανταίος. Να πυρακτώνεται ο νους και να βογκά ο τόπος απ' τους γδούπους, να τρέμει απ' την παλικαριά και την αποκοτιά τους. Να φορτώνονται την ιστορία, να την κουβαλούν και να τους σέρνει, να χτυπούν τα γόνατα καταγής και πάλι να στυλώνονται ορθοί. Να κατέχουν ότι παρέκει καρτερά ο θάνατος και να τον περιγελούν.
Αντάρα και καταχνιά να θολώνει το βλέμμα τους, μα και να σκιρτά στα λοξοκοιτάγματά τους γλυκάδα αντρίκεια. Ν' αποζητούν στων γυναικών τα μάτια το λίγωμα, το παίνεμα, της σάρκας και της καρδιάς το φούντωμα. Αφού δίχως την αγκάλη τους χέρσος ουρανός θ' απόμεναν, και τούτοι λαχταρούσαν να καρπίσουν, ν' αφήσουν το σημάδι τους στης πλάσης την περαταριά μέσ' απ' τη σπορά τους.
Σιωπή και κρότος εκεί. Ραγισματιές, μπόρες, τραντάγματα, γκρεμίσματα και αγναντέματα κατά τον ξάστερο ουρανό κάποια ξέγνοιαστη βραδιά. Εκεί η μάνα, ο κύρης, ο πάππος κι η λυκομάνα, συγγενείς, αδέλφια και φίλοι, το στασίδι και το λιβάνι της εκκλησιάς. Εκεί το φίλιωμα, η έχθρα, το σκιάξιμο και η περηφάνια, πάθια, κρίματα, βάσανα, πόθοι κι αγάπες μυστικές, αμολόγητες. Το πάλεμα των κορμιών στο στρώμα, ένα χαμόγελο στης αυγής το ξεπροβόδισμα, μια κουβέντα π' απόμεινε αναίτια μισή, ένα δάκρυ κρυφό, ούλη η ζωή που έτρεξε στα πόδια τους κι έμελλε να τρέξει. Εκεί κι όλα τ' ανακατώματα του πόνου και της θλίψης. Γιατί έτσι ορθώνεται και λευτερώνεται η ψυχή, αντάμα με το φτεροκόπημα και τον καημό.
Δαιμονική δύναμη, αφιονισμένη, φαινόταν να ρίχνεται καταπάνω τους ή να εφορμά από μέσα τους. Να κατρακυλούν στον Άδη και ν' αναγεννιούνται. Έβγαζαν και κραυγές άναρθρες απ' τα στόματά τους και πότε πότε φώναζαν «Όι!» «Όι!», σαν να νογούσαν ότι δεν τους βοηθά η γλώσσα να τα παραστήσουν όλα τούτα με λόγια κι επιστράτευαν το κορμί να τα συλλαβίσει.
Ξεσήκωσαν τον κόσμο με τον λεβέντικο χορό τους, όμως κανείς δε δέθηκε μαζί τους. Έτσι απαιτούσε το έθιμο αλλά κι από σεβασμό, μην ταράξουν το ξεπέταγμα και το βύθισμα, την αναλαμπή και το νύχτωμά τους. Πήραν μονάχα οι θεατές να κροταλίζουν λιθάρια, ξύλινα και τσίγκινα πιάτα και κουτάλια, θαρρείς και γνώριζαν τις συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων.
Πήγαινε ο χορός τους κοντά δέκα λεπτά και κυλούσαν τα δρώματά τους. Σηκώθηκε τότε και μπήκε ανάμεσά τους ο γερο-Φάνης, που αν έρεε αλλιώς το αίμα της Ιστορίας μπορεί και να ονομαζόταν ακόμη Φαντίλ. Από μέσα του, ωστόσο, δε θα έλειπε ο χορός της φωτιάς, ο πυρρίχιος. Πλέον, τους οδηγούσε. Μπόλιαζε η ψυχή το σώμα και φάνταζε αντάξιός τους σε νιότη και παλικαροσύνη. Ο γερο-πλάτανος και αρμαθιά τα βλαστάρια του.
Ξεθηκάρωσαν ύστερα ο Νικηφόρος και ο Φώκος τα μαχαίρια τους κι αναμέρισαν απ' τους άλλους. Τα πρόσωπα αγρίεψαν. Μάχονταν με τον άνεμο, με τις μνήμες, μ' ό,τι δεν πιάνεται κι όμως δίπλα μας στέκει και μας ακολουθά κι εχθρός και φίλος αναδείχνεται.
Οι μουζικάντηδες ούτε για σκέψη να διακόψουν. Ζύγωσαν πιότερο, τρεμόπαιζε, χανόταν και γιγαντωνόταν η ζωή στου κεμεντζέ και του νταουλιού τ' ακούσματα, κι ανάσαινε ή πέθαινε στο φύσημα του ζουρνά, και θαρρείς βάλθηκαν να νικήσουν τους χορευτές ή να νικηθούν.
Έσμιξαν στο τέλος πάλι οι τέσσερις αντάρτες κι ο γερο-Φάνης και συνέχισαν να χορεύουν. Ώσπου σταμάτησαν απότομα και ύψωσαν τα χέρια. Συγχρόνως έπαψαν κι οι μουζικάντηδες, μα νόμιζες ότι αντιλαλούσε ακόμη στα φαράγγια η μουσική. Ύψωσαν τα χέρια ωσάν νικητές, ποιος ξεύρει σε τι στον λογισμό του καθενός».
neakriti.gr: Υπάρχει κάποιος χαρακτήρας από τα βιβλία σας με τον οποίο θεωρείτε πως δεν έχετε «κλείσει» τους λογαριασμούς σας και θα θέλατε να επαναφέρετε σε επόμενο μυθιστόρημα;
Γ.Κ.: «Όλοι οι ήρωες των βιβλίων μου αποτελούν για μένα πραγματικά πρόσωπα, θαρρείς και συνυπήρξαμε κάποια εποχή και ζουν μ' ένα τρόπο συνεχώς δίπλα μου. Αν θα αποφασίσω κάποιον από αυτούς να τον επαναφέρω στο περιεχόμενο ενός βιβλίου θα εξαρτηθεί από τη μυθοπλασία των επόμενων πονημάτων μου. Βεβαίως, επανέφερα ήδη τον Λιόντο από το "Ιμαρέτ" στο μυθιστόρημα "Ουρανόπετρα". Με πολιορκεί πολύ στενά και ο Ανθίας από τους Άγιους και δαίμονες. Θα δούμε τι πρόκειται να συμβεί».
neakriti.gr: Πώς καταφέρνετε να μην παρασυρθείτε από τον όγκο των πληροφοριών που συλλέγετε, αλλά κι από την ίδια την έρευνά σας και να εστιάσετε στον μύθο;
Γ.Κ.: «Η έρευνα δεν τελειώνει ποτέ. Μπορεί να σε παρασύρει και να χαθείς στην αναζήτηση κι άλλων κι άλλων στοιχείων, να σε καταπιεί. Γι' αυτό πρέπει κάποια στιγμή να βάλεις τελεία στην έρευνα που προηγείται της γραφής και να επανέρχεσαι πιο εστιασμένα όποτε απαιτείται. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο και όντως αποτελεί μεγάλη δοκιμασία. Η κατανόηση όσων προανέφερα, η εμπειρία, η στόχευση στο βασικό σου ζητούμενο και η πειθαρχία αποτελούν τα όπλα του συγγραφέα. Στη συνέχεια αρχίζει ένας άλλος αγώνας, της λειτουργικής ένταξης των στοιχείων που συγκεντρώνεις στη μυθοπλασία. Ο μύθος έλκει και γοητεύει τον αναγνώστη, από την εποχή του Ομήρου, και δεν πρέπει να το λησμονεί ο μυθιστοριογράφος. Κατά κάποιο τρόπο επιζητεί ο αναγνώστης να "εξαπατηθεί" από τον μύθο και να μάθει μέσω αυτού κι όχι από τη στεγνή παράθεση πληροφοριών. Όλα πρέπει να εντάσσονται στη δράση και να προκύπτουν από στιγμιότυπα, σκηνές και τις διαδρομές των ηρώων. Λέω, σχηματικά, ότι ο συγγραφέας καλείται να υποδυθεί τον ρόλο ενός μικρού Θεού και να κτίσει λιθαράκι το λιθαράκι έναν ολόκληρο κόσμο ο οποίος θα αντέχει στη σύγκριση με την πραγματικότητα, θα πλάθει αληθοφανείς χαρακτήρες και συγχρόνως το κείμενό του θα υπηρετεί τον λογοτεχνικό του στόχο. Τούτο είναι το στοίχημα, να επιτύχεις το αρμονικό δέσιμο όλων όσων επιχειρείς να οικοδομήσεις στο εκάστοτε μυθιστόρημά σου».
neakriti.gr: Καθώς τα τελευταία χρόνια έχετε επικεντρωθεί στο ιστορικό μυθιστόρημα, θα περιμένουμε από εσάς κάτι ανάλογο και στη συνέχεια; Έχετε ήδη συλλάβει το θέμα του επόμενου βιβλίου σας;
Γ.Κ.: «Έχω ξεκινήσει μια έρευνα με σκοπό να ξεδιπλώσω τη νέα μυθοπλασία μου και πάλι με φόντο την Ιστορία. Όμως ακόμη είναι πολύ νωρίς να αποκαλύψω οτιδήποτε. Καμιά φορά για αλλού ξεκινώ και αλλού καταλήγω. Το Θείο πυρ και η Θεία μανία της έμπνευσης δεν ξέρω πού μπορεί να με οδηγήσουν».
neakriti.gr: Κύριε Καλπούζο σας ευχαριστούμε πολύ και καλή μας αντάμωση!
Παρουσίαση του βιβλίου
Υπενθυμίζεται ότι το Βιβλιοπωλείο "Δοκιμάκης" και οι Εκδόσεις "Ψυχογιός", θα παρουσιάσουν το νέο μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου "Σέρρα, η ψυχή του Πόντου", τη Δευτέρα 6 Ιουνίου και ώρα 8 το βράδυ στο Opus Wine Bar (Καπετάν Χαραλάμπη 3, Ηράκλειο - πίσω από τον ΟΤΕ), όπου ο συγγραφέας θα παρουσιάσει με ξεχωριστό τρόπο το βιβλίο του και θα συνομιλήσει με το κοινό, ενώ θα υπογράψει και αντίτυπα.
Η εκδήλωση διοργανώνεται με την υποστήριξη των Μικρασιατικών Συλλόγων Ηρακλείου και την ευγενική χορηγία του Hotel Olympic.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Ενόψει του εκτοπισμού των Αρμενίων απ' την Τραπεζούντα τον Ιούνιο του 1915, ένα κορίτσι που μοιάζει να το ζωγράφισε ο ίδιος ο Θεός καταφεύγει στο σπίτι ενός αγνώστου. Στην Ορντού ένα άλλο κορίτσι εύπορης ελληνικής οικογένειας ετοιμάζεται για τον γάμο της και πασχίζει να οραματιστεί το μέλλον μ' έναν άντρα τον οποίο ελάχιστα γνωρίζει.
Ο χαρισματικός, θρήσκος και θεματοφύλακας των ηθών της εποχής Γαληνός Φιλονίδης διχάζεται ανάμεσα σε δυο γυναίκες? δοκιμάζεται εμπρός στις ιδέες του? έρχεται αντιμέτωπος με την αγριότητα και το μίσος? συντρίβεται και θέτει ως στόχο ζωής να εκδικηθεί εκείνον που του προκάλεσε τον μέγα πόνο.
Στο παρασκήνιο της μυθοπλασίας ιχνογραφείται ο Πόντος μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών? η ομογενοποίηση των φυλών με συνδετικό κρίκο μα και άλλοθι τη θρησκεία? ο φόβος, η μισαλλοδοξία και ο εθνικισμός που ενσπείρουν οι Νεότουρκοι και στη συνέχεια οι Κεμαλιστές? η καθημερινή ζωή στα πρώτα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης? οι διώξεις των Ελλήνων επί Στάλιν? τα στρατόπεδα εργασίας στη Σιβηρία και οι στέπες του Καζακστάν με αφόρητους καύσωνες το καλοκαίρι και σφοδρό ψύχος τον χειμώνα? οι πόθοι, τα πάθη και τα δεινά των Ποντίων.
Κι όλα, μέσα από το πολυσχιδές ταξίδι που γράφει η ζωή και το ταξίδι που γράφεται για τη ζωή, να φαντάζουν φλόγες και κινήσεις του ποντιακού χορού σέρρα, του χορού της φωτιάς.
Ποιος είναι ο Γιάννης Καλπούζος
Γεννήθηκε στο χωριό Μελάτες της Άρτας το 1960. Έχει γράψει ποιητικές συλλογές, στίχους σε 70 τραγούδια, διηγήματα και μυθιστορήματα. Με την ποιητική συλλογή Έρωτας νυν και αεί ήταν υποψήφιος στη βραχεία λίστα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2008, ενώ το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Ε.ΚΕ.ΒΙ.) για το μυθιστόρημά του ΙΜΑΡΕΤ. Από τις Εκδόσεις "ΨΥΧΟΓΙΟΣ" κυκλοφορούν επίσης τα μυθιστορήματά του Ο,ΤΙ ΑΓΑΠΩ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΟ ΣΟΥ, ΣΑΟΣ. ΠΑΝΤΟΜΙΜΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ, ΙΜΑΡΕΤ: ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΡΟΛΟΓΙΟΥ, ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ, ΣΕΡΡΑ. Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ καθώς και τα νεανικά μυθιστορήματα ΙΜΑΡΕΤ 1 - ΟΙ ΔΥΟ ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΙΣΜΑΗΛ και ΙΜΑΡΕΤ 2 - ΦΑΡΣΕΣ, ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΝΕΙΡΑ.
