21η Απριλίου 1967, ξημερώματα Παρασκευής, παραμονή του Λαζάρου. Μαθητής 17 χρονών στην Αθήνα (Περιστέρι-Άγιος Ιερόθεος-Κηπούπολη) προετοιμαζόμουνα για τις πανελλήνιες εξετάσεις στο πανεπιστήμιο.
Του Μανόλη Κυριάκη*
Στις 7 το πρωί με ξύπνησε η μητέρα μου, ''έγινε δικτατορία, στρατιωτικό πραξικόπημα''. Ντύθηκα και ανέβηκα στην πλατεία της γειτονιάς, είχε αρχίσει να συγκεντρώνεται κόσμος, τα τηλέφωνα κομμένα, τα λεωφορεία δεν εκτελούσαν δρομολόγια, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια κλειστά, τα καταστήματα το ίδιο.
Σε λίγο εμφανίστηκαν και οι χωροφύλακες, απαγορευόταν η συνάθροιση πάνω από πέντε άτομα και με τα ντουφέκια έδιωχναν τον κόσμο ''δια την ασφάλεια σας γυρίστε σπίτια σας''.
Το ραδιόφωνο έπαιζε στρατιωτικά εμβατήρια και δημοτικά τραγούδια, ''λόγω της δημιουργηθείς έκρυθμου καταστάσεως ο στρατός ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας'' χωρίς να αναφέρει ονόματα και αμέσως στη συνέχεια ''περνάει ο στρατός της Ελλάδας φρουρός''.
Στη γέφυρα Κολοκυνθούς (Κηφισός) είχαν παραταχθεί τανκς και οι εργαζόμενοι που είχαν ξεκινήσει για τις δουλειές τους επέστρεφαν με τα πόδια στα σπίτια τους. Με τη δύση του ηλίου απαγορεύτηκε η κυκλοφορία με την εντολή όποιος κυκλοφορεί να πυροβολείται αμέσως. Όλο το βράδυ ακουγόταν πυροβολισμοί για εκφοβισμό.
Το βράδυ συγκεντρωθήκαμε στο σπίτι μας και με ένα παλιό ραδιόφωνο προσπαθούσαμε να πληροφορηθούμε τα νέα από ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Ακούσαμε από ένα ελληνικό ερασιτεχνικό σταθμό κείμενο κατά της Χούντας και σε λίγο απέναντι από το σπίτι είδαμε τον εκφωνητή να βγαίνει από το σταθμό, με τα χαρτιά στα χέρια και μετά να χάνεται μέσα στο σκοτάδι.
Όλοι κάναμε εκτίμηση ότι δεν θα μπορέσουν οι πραξικοπηματίες να κρατήσουν για πολύ και ότι η Δημοκρατική Ευρώπη, η Γαλλία, η Σοβιετική Ένωση, οι σοσιαλιστικές χώρες δε θα το επιτρέψουν. Αφέλεια και πολιτικές αυταπάτες. Δε μας είχε πει ποτέ κανένας ότι η κάθε κυβέρνηση κοιτάζει τα συμφέροντα της χώρας της και τότε και πάντοτε. Ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Λεωνίδας Κύρκος βεβαίωναν ότι ο ελληνικός λαός θα κατέβει στους δρόμους και ότι θα τους ανατρέψει. Δεν το πίστευαν αλλά νόμιζαν ότι θα το αποφύγουν.
Καμία χώρα δεν διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με την Χούντα. Ατελείωτη θλίψη στους χώρους της εξορίας όταν ήρθε η πληροφορία ότι υφυπουργός της Σοβιετίκης Ένωσης ήρθε επίσημα στο Σκαραμαγκά για την καθέλκυση εμπορικού πλοίου. Ακολούθησε επίσημη επίσκεψη του Μακαρέζου στο Παρίσι και στη συνέχεια του Αγκνιου, αντιπροέδρου των ΗΠΑ στην Ελλάδα, ενώ στην Αθήνα πραγματοποιήθηκαν και οι Ευρωπαϊκοί Αγώνες στίβου.
Τα πρώτα θύματα η Μαρία Καλαβρού και ο Βασίλης Πεσλής. Την πρώτη ημέρα έγιναν σοβαρά επεισόδια από φοιτητές στα Γιάννενα και μεγάλη αυθόρμητη διαδήλωση στο Ηράκλειο Κρήτης. Αρχίσαν να γίνονται συλλήψεις, να γεμίζουν γήπεδα, αστυνομικά τμήματα, ο ιππόδρομος. Δολοφονείται ο Π.Ελης ενώ κακοποιείται ο Ηλίας Ηλίου ο οποίος προφητικά είχε καταγγείλει στη Βουλή τον Παπαδόπουλο για το σαμποτάζ στον Έβρο με τη ζάχαρη που έριξαν δήθεν αριστεροί στρατιώτες στα τανκς και είχε προειδοποιήσει ότι ο Παπαδόπουλος κάποια μέρα ''θα μας δέσει''.
Ένας από τους συλληφθέντες για το δήθεν σαμποτάζ ήταν ο Θανάσης Καλαφάτης, καθηγητής μου στην Ανωτάτη Βιομηχανικη του Πειραιά που συνελήφθη τότε και οδηγήθηκε στον Κορυδαλλό τρελός, όπως μου είπε ο Ανδρέας Σαββάκης κρατούμενος και ο ίδιος στον Κορυδαλλό πριν από τη Χούντα.
Συνέχισαν με εξορίες στα ξερονήσια και βασανιστήρια. Παράφρονες αξιωματικοί εκπαιδευόμενοι σε στρατιωτικές μονάδες στις ΗΠΑ και τη CIA μας έβαλαν στο γύψο ''δια της επαναστάσεως'' που κράτησε 7 χρόνια με την καταστροφή της χώρας και της Κύπρου.
Η γειτονιά άρχισε να αδειάζει κάθε μέρα. Μάταια ο Γιώργος Σεφέρης είχε προειδοποιήσει με την ιστορία του και την πολιτική του σκέψη. ''Αυτή η αθλιότητα της Χούντας πρέπει να σταματήσει, είναι εθνική επιταγή''.
Μετά από λίγα χρόνια έγινε μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές του ελληνισμού, η καταστροφή της Κύπρου.
Μετά από λίγους μήνες αλλάξαμε. Γίναμε υπεύθυνοι πολίτες, ωριμάσαμε, γνωρίσαμε συλλήψεις, βασανιστήρια, φυλακίσεις. Με αποφασιστικότητα, με γνώμη, με θέληση, αγαπήσαμε περισσότερο την πατρίδα μας, τα παιδιά μας, τα παιδιά όλου του κόσμου, τους ανθρώπους για μια καλύτερη ζωή.
Πόσο δύσκολο είναι να μην αγαπάς, να μην τιμάς και να μη σέβεσαι όλους αυτούς που γνώρισες, που κάτω από τα πουκάμισά τους στο μέρος της καρδιάς υπάρχουν σημάδια βασανιστηρίων, τον ξεριζωμό της πρόσφυγάς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, της Εθνικής Αντίστασης, του εμφυλίου, της Μακρονήσου, της καταστροφής της Κύπρου, της εξορίας και της φυλακής. Μνήμες τόσο μακρινές αλλά και τόσο κοντινές.
Υ.Γ.: Αφιερώνεται στην αδερφή μου Ξένη Κυριακή Δημητροπούλου που μου συμπαραστάθηκε στα δύσκολα χρόνια
*Ο κ. Μανόλης Κυριάκης είναι βιβλιοπώλης οικονομολόγος.
