Τα ψέματα αποτελούσαν πάντα ένα από τα πλέον λατρεμένα... σπορ για τους πολιτικούς, με πολλά να δικαιούνται μια θέση στο βιβλίο των ρεκόρ. Κατά παράβαση βεβαίως της ενάτης εντολής «ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρίαν ψευδή» και απλών κανόνων ηθικής, αλλά αυτό δεν απασχολεί και τόσο τους "αθλητές" που επιδίδονται στο εν λόγω σπορ.
Ψέματα, από τα πιο μικρά έως τα πιο μεγάλα, που κάνουν το βαρόνο Μινχάουζεν να μοιάζει ερασιτέχνης και τον Πινόκιο απλή καρικατούρα.
Αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος γιατί, όπως κάθε νόμισμα (φυσικά ευρώ, για να μην ξαναγυρίσουμε στα περί Grexit, καθότι δεν μπήκε ακόμη το καλοκαίρι), έχει και την άλλη, η οποία εν προκειμένω μας αφορά όλους, όχι ως απλούς αποδέκτες του κάθε ψέματος.
Κάτι που συνηθίζουμε να ξεχνάμε, επειδή φυσικά μας βολεύει (έχοντας ως κλασικό άλλοθι το μεσογειακό ταμπεραμέντο), είναι ότι εμείς είμαστε εκείνοι που τα ανεχόμαστε, αυτοί που τα επιλέγουμε και σε μεγάλο βαθμό οι ηθικοί αυτουργοί τους, εφόσον προσπερνάμε την κοινή λογική και επιλέγουμε να κρυβόμαστε πίσω από το ψέμα.
Σε απλά Ελληνικά, είμαστε αρκετά έξυπνοι ώστε να αναγνωρίζουμε το κάθε ψέμα, όμως προτιμάμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Παλιά μου τέχνη... κόσκινο.
Πρωταπριλιά προχθές, και τα ψέματα είχαν την τιμητική τους. Ως χιούμορ βεβαίως και όχι ως πολιτική πραγματικότητα (έστω και σουρεαλιστική, σαν αυτή που ζούμε). Πόσω μάλλον ως... κοινωνικό φαινόμενο. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε (και) ως χώρα κανένα λόγο να λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά, εφόσον ζούμε διαρκώς μέσα στο ψέμα.
Σε κάθε στιγμή της ζωής μας. Από την αποδοχή των ευθυνών μας για την κατάσταση στην οποία έχουμε χωθεί μέχρι το λαιμό εδώ και χρόνια, για όσα επιτρέπουμε να συμβούν και όλα αυτά που έχουν γραφτεί στο τεφτέρι (ουχί της μοίρας), περιμένοντας την υλοποίησή τους.
Όμως η πολιτική είναι απλώς η μια παράμετρος του όλου θέματος, καθώς όλη μας η ζωή είναι βουτηγμένη μέσα στο ψέμα, κάτι που φυσικά μας βολεύει. Η κοινωνία, η γειτονιά, η πόρτα μας, ο μικρόκοσμός μας... Τα μεγάλα χωριά που είναι οι πόλεις μας.
Αυτό που πάντα μας ενδιέφερε δεν ήταν η αλήθεια και η αποδοχή της, αλλά το στρογγύλεμα της γωνίας, δηλαδή το πώς δε θα μας κακοχαρακτηρίσει ο γείτονας, το πώς δε θα μας "κράξει" η κοινωνία, το πώς θα εμφανιστούμε ως καλοί, σωστοί, άψογοι και όλα αυτά τα όμορφα σαν ατάκες μιας γλυκανάλατης ταινίας. Όμως η ζωή είναι συχνά σκληρή και οι αλήθειες πονάνε. Αλλά επιλέγουμε να μην τις βλέπουμε, να μην τις ομολογούμε και να τις προσπερνάμε.
Αντίθετα το ψέμα είναι πιο βολικό και κυρίως εκείνο απέναντι στον εαυτό μας. Βλέπετε, η ομολογία ενός ψέματος σημαίνει βαθιά αυτοκριτική απέναντι στο νοητό ή υπαρκτό καθρέφτη, λέξη μάλλον άγνωστη σε όλους μας, ως μονάδες, λογιστικές ή κοινωνικές, ή ως πολιτικά όντα (λίγο χιούμορ δεν έβλαψε ποτέ κανέναν).
Το ανησυχητικό της όλης ιστορίας είναι ότι εκεί που θα περίμενε κανείς πως η κρίση θα λειτουργούσε ως καταλύτης για αυτοκριτική και περισσότερη αλήθεια, τελικά αποδείχτηκε ως τέλειο... λίπασμα για το ψέμα. Ίσως λοιπόν σε αυτή τη χώρα θα έπρεπε να τιμάμε το έθιμο της Πρωταπριλιάς από την ανάστροφη. Λέγοντας δηλαδή αλήθειες, έστω και για μια φορά το χρόνο, και κυρίως απέναντι στον εαυτό μας, κοιτώντας τον καθρέφτη.
Ο Ιερώνυμος φον Μινχάουζεν και ο Πινόκιο
Η προχθεσινή μέρα ήταν αφιερωμένη στα ψέματα και τους ψεύτες. Όχι, δε θα σας πω εγώ από εδώ ποιοι δικαιούνται το στέμμα σε αυτή τη χώρα. Το έχουν πάρει, άλλωστε, μόνοι τους. Θα σας πω ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι "ιστορικά", σαν βιβλιογραφική παραπομπή των προλεχθέντων.
Πρώτος και καλύτερος ο βαρόνος Κάρολος Φρειδερίκος Ιερώνυμος φον Μινχάουζεν, που διαιώνισε η πένα του Ροδόλφου Ράσπε, στα 1875. Ο βαρόνος, ο οποίος γεννήθηκε στο Ανόβερο το 1720 και πέθανε στα 1797, ήταν μισθοφόρος αξιωματικός του ρωσικού ιππικού, ο οποίος πολέμησε κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου.
Μετά την αποστρατεία του, διηγούνταν με τρόπο υπερβολικό τα κατορθώματά του, συχνά φανταστικά, με αποτέλεσμα να γίνει παγκοσμίως γνωστός για τα ψέματά του.
Όσο για τον Πινόκιο, μάλλον όλοι γνωρίζουμε την ξύλινη κούκλα του Τσεπέτο, που απέκτησε ζωή και μάκραινε η μύτη του κάθε φορά που έλεγε ψέματα. Μια κλασική φιγούρα που γέννησε η φαντασία του Κάρλο Κολόντι στα 1883 και έγινε παγκοσμίως γνωστή.
Σταύρος Μουντουφάρης