Η συζήτηση σε βάθος με αφορμή το δράμα χιλιάδων ανθρώπων, που είτε ως πρόσφυγες είτε ως μετανάστες εγκλωβίζονται στη χώρα μας, ανοίγει στη δημόσια σφαίρα και τοπικά.
Σε μια γενιά δημόσιων προσώπων που το νεαρό της ηλικίας τους μάλλον δεν τα βοηθά να αντλήσουν εμπειρία από ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τη χώρα μας, καλό είναι τουλάχιστον πριν τοποθετηθούν δημόσια να κάνουν μια ανάγνωση αυτών των δεδομένων.
Του Γιώργου Σαχίνη
Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, που κοντά στα 2,5 εκατομμύρια πέρασαν οριστικά στην Ελλάδα, πέρασαν χρόνια εκμετάλλευσης και βίας από εξίσου αδύναμους και καθημαγμένους ανθρώπους της "μητέρας-πατρίδας" και όχι μόνο από την οικονομική-κοινωνική και πολιτική ελίτ της χώρας, που βρήκε τότε φτηνό δυναμικό για "πάσα νόσο..." από τις φάμπρικες μέχρι τη "λευκή σάρκα". Για να μην ξεχνιόμαστε, και τότε κάποιοι ανησυχούσαν για την "υγεία και την πνευματική καθαρότητα" των ελληνικών οικογενειών. Αυτών που, όπως έλεγαν στη δημόσια σφαίρα και τότε, κινδύνευαν από τους "Τουρκόσπορους" άνδρες και τις "προσφυγάρες" γυναίκες να "μολευτούν". Από κοντά και ο φόβος μολυσματικών ασθενειών, ελονοσία, χτικιό, αφροδίσια... Τα περισσότερα "ενδημούσαν γηγενώς", αλλά ο "ξένος " και αδύναμος οριζόταν ως αιτία. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια, να ανανεωθεί δημογραφικά και εθνικά η περιχαρακωμένη πλέον μικρή Ελλάδα, να έρθει ένας δεύτερος μεγάλος πόλεμος και η μετεμφυλιακή και μεταπολεμική Ελλάδα, για να ενσωματωθεί κοινωνικά ένας κόσμος που αντιμετωπιζόταν ως "κατώτερης ποιότητας" πάστα. Αλλά το στερεότυπο έμεινε για πολλές δεκαετίες ακόμη. Σήμερα οι νέες προσφυγικές μετακινήσεις πληθυσμών έχουν ένα επιπλέον ανάχωμα. Δεν είναι έστω και κατ' όνομα ελληνικές, ομόδοξες και όμαιμες... Φυσικά αυτό δεν εμπόδισε από το 1923 τους "καθαρούς Έλληνες" να συμπεριφέρονται στους Μικρασιάτες πρόσφυγες ως "μιάσματα", που απλά, λόγω της κοινής καταγωγής, έγιναν το "αναγκαίο κακό". Σήμερα λοιπόν, το "έργο" αρχίζει να φαίνεται ότι επαναλαμβάνεται στη δημόσια εκφορά λόγου. Άλλο οι αγωνίες, ο φόβος για το άγνωστο συλλογικά, και άλλο η στοχοποίηση πιο αδύναμων από τους ήδη αδύναμους Έλληνες. Γιατί σύντομα θα δούμε ότι και για την οικονομική κρίση, για την ανεργία, τις εξώσεις, τα χάλια στο δημόσιο σύστημα υγείας, των κοινωνικών παροχών φταίνε αυτοί και όχι όσα συμβαίνουν εδώ και 6 χρόνια στη χώρα. Αυτά έγιναν "κανονικότητα", την οποία ξαφνικά "παραβιάζουν ανορθόδοξα" οι χιλιάδες κατατρεγμένοι που σπεύδουν να γλιτώσουν από τις πολεμικές εστίες θανάτου.
Η πραγματικότητα από τα λόγια λένε πως έχει μεγάλη απόσταση. Ίσως, αλλά αυτό αποδεικνύει ότι τελικά οι αντιλήψεις των ανθρώπων δοκιμάζονται στην πράξη. Γιατί, τελικά, δεν είμαστε αυτό που πιστεύουμε, αλλά αυτό που πράττουμε. Αν, λοιπόν, πιστεύουμε ότι είμαστε μια ανεκτική, δημοκρατική, αντιρατσιστική κοινωνία, συνολικά και τοπικά, αυτό θα πρέπει να το αποδείξουμε στην πράξη. Όχι σε προγραμματισμένες ετήσιες εκδηλώσεις αλληλεγγύης, κάπου μεταξύ ψυχαγωγίας και γκαλά ανθρωπιάς, αλλά στην πράξη του αναπάντεχου. Είμαστε, με άλλα λόγια, το αποτέλεσμα της προσπάθειάς μας να ενεργήσουμε σύμφωνα με τις πεποιθήσεις μας. Και αυτό δεν είναι πάντα ούτε απλή ούτε εύκολη υπόθεση...
Η πρωτόγνωρη κίνηση χιλιάδων ανθρώπων, που θέλοντας να περάσουν προς την Ευρώπη παγιδεύονται στη χώρα μας, περιγράφει μια εξαιρετικά δύσκολη για τη διαχείρισή της κατάσταση.
Υπάρχουν οι δεδομένες ελλείψεις και αδυναμίες του ελληνικού κράτους να καταγράψει, να ταυτοποιήσει, αλλά και να εξασφαλίσει τα στοιχειώδη για τη φιλοξενία χιλιάδων ανθρώπων που φτάνουν καθημερινά και θα παραμείνουν επί μακρόν στη χώρα.
Εμφανίζεται ήδη στην επιφάνεια το πολιτικό - κρυπτοφασιστικό - πλαίσιο, αλλά με "λάιτ" εκδοχές αγωνίας κοινωνικής, για την υπαρκτή ανοργανωσιά του κράτους μας και τις συνέπειες πρώτα στους πολίτες του, που θα πρέπει αγόγγυστα να υπομείνουν και τα βάσανα των... "άλλων". Κάπως έτσι, αθόρυβα αλλά συστηματικά, αρχίζει το υποδόριο "προσκλητήριο" που καλεί σε "εξέγερση, εγρήγορση και αφύπνιση" τον καλά κρυμμένο φασιστάκο, που εν υπνώσει βρίσκεται στο βάθος του μυαλού, στο συμπαθητικό ή παρασυμπαθητικό, ενδεχομένως του κάθε ανθρώπου.
Η ελληνική κοινωνία έχει δείξει αξιοθαύμαστη ανοχή, υπομονή και ευαισθησία απέναντι στο ένα εκατομμύριο προσφύγων που πέρασαν τον περασμένο χρόνο από τη χώρα, αλλά και κυρίως απέναντι στην ανοργανωσιά του ελληνικού κράτους, που δεν έχει ακόμη καταφέρει να αντιμετωπίσει ένα ολοφάνερο εδώ και μήνες πρόβλημα, δημιουργώντας τις δομές για τη σύντομη ή μακρόχρονη φιλοξενία αυτών των ανθρώπων.
Ωστόσο, κυκλοφορούν ανάμεσά μας - ας μην κλείνουμε τα μάτια - οπαδοί της "τελικής λύσης" για τους πρόσφυγες. Πρόκειται για τους "καθαρούς", που ζητούν να «τους πετάξουμε στη θάλασσα», να «βουλιάζουμε τις βάρκες», να τους πυροβολούμε, να τους διώξουμε, φυλακίσουμε, απομονώσουμε... Πρόκειται για φωνές που προσπαθούν να ερεθίσουν σκοτεινά ανθρώπινα "αμυντικά" αντανακλαστικά, το φόβο, και να ξυπνήσουν το "φασιστάκο" μέσα μας... Καλύτερο έδαφος, από τη δημόσια εκφορά λόγου, από ανθρώπους με κρατήματα και φόβο ακόμη και με φυσιολογικές συνθήκες ερμηνεύσιμο, δε θα μπορούσαν να αναζητήσουν. Αυτό είναι το "κλειδί", άμα η συζήτηση "ξεκλειδώσει" με αντανακλαστικά φοβικά σύνδρομα. Μετά οι "καθαροί" θα βρουν τον τρόπο να στρέψουν όλη τη δημόσια ατζέντα στο δικό τους πεδίο.
Πολύ σύντομα και όσο ο αριθμός των προσφύγων αυξάνεται θα μεγαλώνει και η ένταση των κρυπτοφασιστικών κηρυγμάτων, που σήμερα δεν έχουν ακροατήριο και επενδύουν σε όσες φωνές απλά εκφράζουν φόβο, φυσικά εν αγνοία των τελευταίων. Κάπως έτσι θα περάσουν στην επόμενη φάση: Οι πρόσφυγες, πολλές δεκάδες χιλιάδες αποδιοπομπαίοι τράγοι διασκορπισμένοι σε όλη τη χώρα, θα υποδειχτούν ως υπεύθυνοι για τη μιζέρια και τη δυστυχία που σκεπάζει την ελληνική πολιτική - οικονομία - κοινωνία - οικογένεια και άτομο πολύ πριν την άφιξή τους...
Αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή και δύσκολη κατάσταση, η δημοκρατική, ανεκτική, αντιρατσιστική ελληνική κοινωνία καλείται να αποδείξει και να επιβεβαιώσει στην πράξη αυτές τις αρετές της, κρατώντας το φασιστικό κατακάθι στο περιθώριο.
Κι αν κάποιον πρέπει να πνίξουμε για να σωθούμε, όπως "υπογείως" μας υποδεικνύουν οι απόγονοι του φασισμού (ευρωπαϊκό γέννημα και αυτός, μην ξεχνιόμαστε), ας ξεκινήσουμε από το "φασιστάκο" που ενδεχομένως κρύβεται μέσα μας, αναζητώντας κάποιον ακόμη πιο αδύναμο για να ξεχάσει τη δική του αδυναμία... Στην τελική, ας σκεφτούμε και αυτό: Οι πρόσφυγες μας δείχνουν κάθε μέρα και κάθε λεπτό πως τον άνθρωπο που θέλει να ζήσει δεν τον σταματάει τίποτα. Και σίγουρα δεν τον σταματάνε οι φράχτες και οι πάσσαλοι που κάποια καθάρματα έμπηξαν στη γη και ξέσκισαν τον πλανήτη. Ένα κομματάκι από τη θέληση των προσφύγων να είχαμε, η Ελλάδα θα ήταν "παράδεισος". Τόσα χιλιόμετρα προχώρησαν οι πρόσφυγες, εμείς ούτε ένα μέτρο. Κολλημένοι στο τίποτα. Οι πρόσφυγες μάς δείχνουν τη δύναμη που έχουμε όλοι οι άνθρωποι. Ας την καταλάβουμε επιτέλους. Αυτό θα είναι μια πρώτη πράξη πραγματικά ανθρώπινη, γνήσια και υγιής, σε μια κοινωνία που μπολιάζεται επί χρόνια με το "δηλητήριο της αδράνειας". Να λοιπόν τι είναι αυτό που με φοβίζει. Ελπίζω μόνο να έχετε την ίδια γνώμη με αυτό που διατύπωνε ο Καντ: «Ο ένας κοιτάζει το νερόλακκο και βλέπει τη λάσπη, ο άλλος βλέπει μέσα του τα άστρα που αντανακλώνται...».
