Εν πρώτοις είναι φανερό πως τα αρνητικά επιτόκια ζημιώνουν τους δανειστές (καταθέτες), επειδή δεν εισπράττουν τόκους για τα χρήματα τους - ενώ ωφελούν τους δανειολήπτες, αφού πληρώνουν λιγότερα για τις οφειλές τους. Παραδόξως όμως, όλες εκείνες οι χώρες που έχουν υιοθετήσει τα αρνητικά επιτόκια, όπως η Ευρωζώνη, η Δανία, η Ελβετία, η Σουηδία και πρόσφατα η Ιαπωνία, ανήκουν στους καθαρούς δανειστές - λόγω του ότι χαρακτηρίζονται από πλεονασματικά ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών.
Γιατί το κάνουν; Επειδή δεν θέλουν να ανατιμηθούν τα νομίσματα τους, οπότε να συνεχίσουν να παράγουν πλεονάσματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους - να στηρίξουν δηλαδή την ανάπτυξη τους εις βάρος των συνήθων υποζυγίων, όπως είναι οι ελλειμματικές χώρες, με πρώτη όλων τις Η.Π.Α.
Όσον αφορά τη «δικαιολογία» τους, σύμφωνα με την οποία ο στόχος τους είναι η αύξηση των δαπανών των Πολιτών τους, επειδή δεν θα τους συμφέρει να αποταμιεύουν τα χρήματα τους, είναι έωλη - αφού, όπως θα αναφέρουμε παρακάτω, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
Ένα επόμενο στοιχείο που πρέπει να γνωρίζει κανείς είναι το ότι, σε μία κλειστή οικονομία υπάρχει ένας οφειλέτης για κάθε δανειστή. Επομένως, όλες εκείνες οι ζημίες των δανειστών από τα χαμηλά επιτόκια, εξισορροπούνται από τα ισόποσα κέρδη των οφειλετών - οι οποίοι έτσι διευκολύνονται, σε σχέση με τη μείωση των χρεών τους (χρηματοπιστωτική καταστολή).
Επειδή όμως οι σημερινές οικονομίες δεν είναι κλειστές, σε μία πλεονασματική χώρα, η οποία χαρακτηρίζεται από μία υψηλή καθαρή θέση σε ξένα περιουσιακά στοιχεία, υπάρχουν περισσότεροι δανειστές από οφειλέτες - ενώ σε μία ελλειμματική συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Επομένως, η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής, στο κάτω μέρος του φάσματος των επιτοκίων, θα έπρεπε να διαφοροποιεί τους δανειστές από τους οφειλέτες - ενώ απέναντι στο παγκόσμιο χρέος που υπερβαίνει τα 200 τρις $, υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία (δανειστές) αντίστοιχου μεγέθους.
Μέχρι πρόσφατα δεν ήταν σημαντική η παραπάνω διαφοροποίηση στα επιτόκια - επειδή οι καθαρές θέσεις σε ξένα περιουσιακά στοιχεία, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, ήταν συνήθως χαμηλές. Σήμερα όμως η κατάσταση αυτή έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό στις βιομηχανικές χώρες - γεγονός που έχει συμβάλλει στην αύξηση των χρεών που οδήγησε μεν στην κρίση του 2008, χωρίς όμως να σταματήσει την περαιτέρω άνοδο τους.
Με απλά λόγια, η ελλειμματική Ελλάδα υπερχρεώθηκε σε τέτοιο βαθμό, επειδή δανειζόταν από την πλεονασματική Γερμανία, διευκολυνόμενη από την βρώμικη πολιτική επιτοκίων της ΕΚΤ - οπότε η καθαρή θέση της Γερμανίας σε ελληνικά περιουσιακά στοιχεία αυξανόταν. Εάν δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο, η Ελλάδα δεν θα είχε τη δυνατότητα να δανεισθεί, οπότε τα χρέη της θα ήταν αναγκαστικά χαμηλότερα.
Επειδή τώρα η Γερμανία φοβάται πως θα χάσει τα χρήματα της, τα οποία μετέφερε μεν από τις τράπεζες της στο κράτος (δανειακές συμβάσεις μνημονίων), αλλά συνεχίζουν φυσικά να υπάρχουν, θέλει να τα μετατρέψει σε ακίνητη περιουσία - γεγονός που επεξηγεί την επιμονή της για ιδιωτικοποιήσεις εκ μέρους της Ελλάδας (ήδη στο Υπέρ-ταμείο, στο οποίο έχει μεταφερθεί η δημόσια περιουσία μαζί με τα ενεργειακά μας αποθέματα, έχει επιβληθεί ξένη διοίκηση), καθώς επίσης για την απελευθέρωση των κατασχέσεων και των πλειστηριασμών των ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων.
Οι ασυμμετρίες
Περαιτέρω, παρά το ότι οι ανισορροπίες στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών έχουν περιορισθεί μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, δεν έχουν αντιστραφεί - γεγονός που σημαίνει πως οι πλεονασματικές χώρες συνεχίζουν να αυξάνουν τις δανειακές θέσεις τους, με αποτέλεσμα να ανοίγεται η ψαλίδα εις βάρος των ελλειμματικών. Μοναδική εξαίρεση τα κράτη εξαγωγής ενέργειας, όπως η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία, τα πλεονάσματα των οποίων μειώθηκαν κατακόρυφα λόγω της πτώσης των τιμών - οπότε περιορίστηκε αντίστοιχα ο δανεισμός τους σε ξένες χώρες.
Οι ανισορροπίες αυτές δεν συναντώνται μόνο διεθνώς αλλά, επίσης, εντός της Ευρωζώνης - η οποία, παρά το ότι στο σύνολο της είναι πλεονασματική, συμπεριλαμβάνει αρκετές ελλειμματικές χώρες (άρα οφειλέτες). Ορισμένες βέβαια από αυτές, όπως η Ισπανία, εγγράφουν ήδη μικρά πλεονάσματα στα ισοζύγια τους - κάτι που όμως δεν αλλάζει την εικόνα, επειδή οι παραδοσιακές πλεονασματικές χώρες (οι δανείστριες), όπως η Γερμανία, αυξάνουν πολύ περισσότερο τα πλεονάσματα τους.
Ως εκ τούτου, οι ασυμμετρίες μεγεθύνονται - ειδικά σε σχέση με τη Γερμανία τα πλεονάσματα της οποίας μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση έχουν αυξηθεί κατακόρυφα (στο 8% πρόσφατα).
Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, η Γερμανία έχει συσσωρεύσει μέσα σε αυτό το μικρό χρονικό διάστημα (2008 - 2015) περισσότερα πλεονάσματα, από όσα σε ολόκληρη την προηγούμενη ιστορία της - ενώ, εάν συνεχιστεί η ίδια τάση, ο καθαρός δανεισμός της προς τις άλλες χώρες θα αυξηθεί από το 60% του ΑΕΠ της στο 100% (γράφημα, από το οποίο τεκμηριώνεται πως η αύξηση των πλεονασμάτων της Γερμανίας και των ελλειμμάτων της Ισπανίας, ξεκίνησαν μετά την υιοθέτηση του ευρώ το 2001).
Συνεχίζοντας, οι μεγάλες ελλειμματικές χώρες, όπως οι Η.Π.Α. και η Μ. Βρετανία, οι οποίες είναι εκ των πραγμάτων ταυτόχρονα οφειλέτες, δεν έχουν υιοθετήσει αρνητικά επιτόκια - ενώ, αντίθετα, η Fed είναι η πρώτη κεντρική τράπεζα που ξεκίνησε να τα αυξάνει, για πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια. Εν τούτοις, δεν φαίνεται να έπεισε πως η αιτία της αύξησης τους, ο ανοδικός ρυθμός ανάπτυξης των Η.Π.Α., ήταν πραγματική - με αποτέλεσμα να επικρατήσει ο φόβος στις χρηματαγορές, με τις γνωστές συνέπειες.
Ως εκ τούτου, ξεκίνησαν οι συζητήσεις σχετικά με την πιθανότητα να υιοθετήσει και αυτή τα αρνητικά επιτόκια (πηγή) - όπως επίσης οι υπόλοιπες ελλειμματικές χώρες. Κάτι τέτοιο όμως θα οδηγούσε στην επιταχυνόμενη αύξηση των χρεών τους, αφού θα διευκόλυνε το δανεισμό τους - ενώ τα πλεονεκτήματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, λόγω της υποτίμησης του εκάστοτε νομίσματος, δεν θα ήταν μεγάλα, όπως αποδείχθηκε από την Ιαπωνία, μετά την πρόσφατη υιοθέτηση των αρνητικών επιτοκίων.
Εν προκειμένω, μετά από την αρχική υποτίμηση του γεν, επειδή οι τοποθετήσεις σε αυτό ήταν λιγότερο ελκυστικές λόγω των αρνητικών επιτοκίων, η τάση αντιστράφηκε μετά από λίγες ημέρες - αφού εξουδετερώθηκε από την ανάλογη πολιτική των άλλων χωρών.
Τα αποτελέσματα των αρνητικών επιτοκίων
Περαιτέρω, οι προοπτικές μείωσης των επιτοκίων είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων - όπως των δεκαετών στις Η.Π.Α. από το 2,4% στο 1,7%, της Γερμανίας από το 0,90% στο 0,20% κοκ. Όλες οι συζητήσεις δε που αφορούν την απαγόρευση ή τη μείωση της χρήσης των μετρητών, έχουν σχέση με τα αρνητικά επιτόκια - επειδή, σε μία τέτοια περίπτωση, οι καταθέτες θα προτιμούσαν να κρατήσουν τα χρήματα τους σπίτι τους, αντί να πληρώνουν τις τράπεζες για να τα φυλάσσουν ή/και να αγοράσουν χρυσό (κάτι που ίσως επεξηγεί την πρόσφατη άνοδο της τιμής του, ειδικά τη μεγάλη αύξηση της ζήτησης σε φυσικό χρυσό).
Εν τούτοις, τα αρνητικά επιτόκια δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα στις πλεονασματικές χώρες που υιοθετούνται - την αύξηση της εγχώριας ζήτησης δηλαδή, η οποία θα προκαλούσε την άνοδο των επενδύσεων, με αποτέλεσμα να περιορίζεται ο δανεισμός στα ξένα κράτη.
Αντίθετα, οι Πολίτες τους μειώνουν την κατανάλωση και αυξάνουν τις αποταμιεύσεις τους - επειδή υπολογίζουν πως τα μελλοντικά εισοδήματα τους θα είναι μικρότερα, λόγω της μη είσπραξης τόκων. Επομένως, τα πλεονάσματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους αυξάνονται, οπότε και τα δάνεια τους στο εξωτερικό. Εκτός αυτού, συνεχίζεται η υπερχρέωση του ιδιωτικού τους τομέα - η οποία είναι τεράστια σε χώρες, όπως η Σουηδία, η Δανία κοκ.
Ένα επόμενο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν προέρχεται από τις εμπορικές τράπεζες - οι οποίες αδυνατούν πλέον να κερδίσουν από τη διαφορά των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων, αφού είναι πια μηδαμινή. Κάποια στιγμή λοιπόν θα αναγκασθούν να αυξήσουν τα επιτόκια των πιστώσεων, καθώς επίσης των ενυπόθηκων δανείων τους - ειδικά όταν θα σταματήσουν να κερδοσκοπούν στα χρηματιστήρια, λόγω της αύξησης του ρίσκου.
Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα επιβράδυνε την παγκόσμια ανάπτυξη, θα δημιουργούσε προβλήματα στους δανειολήπτες, θα αύξανε τις επισφάλειες των τραπεζών κοκ. - γεγονός που επεξηγεί εν μέρει την πτώση των τιμών των τραπεζικών μετοχών.
Συμπερασματικά λοιπόν, το παγκόσμιο πρόβλημα της υπερχρέωσης δεν λύνεται με τα αρνητικά επιτόκια αλλά, αντίθετα, επιδεινώνεται - μαζί με τις οικονομικές ασυμμετρίες και τις αντιπαραθέσεις μεταξύ δανειστών και οφειλετών.
Εάν λοιπόν δεν επιδιωχθεί μία παγκόσμια διάσκεψη, με θέμα τη διαγραφή μέρους των χρεών, το αποτέλεσμα θα είναι ως συνήθως ένας επόμενος παγκόσμιος πόλεμος - ο οποίος ευρίσκεται εν εξελίξει, επειδή οι ελίτ προτιμούν τη σύρραξη από την απώλεια των χρημάτων τους (άρθρο).
Υπενθύμιση (πηγή)
«Άφησε με ελεύθερο να εκδίδω και να ελέγχω τα χρήματα ενός έθνους και δεν με ενδιαφέρει ποιος ψηφίζει τους νόμους του», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο M.A. Rothschild, επιφανές μέλος της ομώνυμης ευρωπαϊκής (γερμανικής) ιουδαϊκής οικογένειας - η οποία ίδρυσε στα τέλη του 18ου αιώνα τα γνωστά τραπεζικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Αναλυτικότερα, με τη διαδικασία της «δημιουργίας» χρήματος «κατασκευάζεται» ουσιαστικά το «λογιστικό χρήμα», το οποίο στη συνέχεια «διοχετεύεται» στο κυκλοφοριακό σύστημα της Οικονομίας. Το γεγονός αυτό δεν συμβαίνει βέβαια με την εκτύπωση χρημάτων, αλλά με την λήψη δανείων εκ μέρους του δημοσίου, των επιχειρήσεων και των ιδιωτών, από τις εμπορικές τράπεζες - επίσης, με τη δανειοδότηση των ιδιωτικών τραπεζών από τις εκάστοτε κεντρικές τους ή από την αντίστοιχη μεταξύ τους, στη διατραπεζική αγορά.
Για παράδειγμα, όταν μία εταιρεία (ιδιώτης, δημόσιο) δανείζεται από μία εμπορική τράπεζα, «δημιουργούνται» αυτόματα νέα χρήματα - όπως και όταν η ιδιωτική τράπεζα δανείζει κάποια άλλη ή δανείζεται από την κεντρική. Εκτός αυτού, δημιουργούνται επίσης νέα χρήματα από τις ιδιωτικές τράπεζες, όταν αγοράζουν στοιχεία του Ενεργητικού τους (αξιόγραφα, ακίνητα κλπ), ανοίγοντας πιστωτικό λογαριασμό (όψεως) στον πωλητή, με τον οποίο συναλλάσσονται.
Έτσι λοιπόν, η «δημιουργία» του νέου χρήματος είναι συνδεδεμένη με τη δημιουργία πιστώσεων, ενώ η εξόφληση των πάσης φύσεως δανείων, ή η πώληση των στοιχείων του ενεργητικού από τις τράπεζες «καταστρέφει», περιορίζει δηλαδή, την υφιστάμενη ποσότητα χρημάτων. Τα «άυλα» χρήματα δε που «παρασκευάζονται» ή «καταστρέφονται» με αυτόν τον τρόπο, ονομάζονται, σε αντίθεση με αυτά που προέρχονται από τα ευγενή μέταλλα, «Fiat Money» - από το λατινικό «fiat», το οποίο μεταφράζεται ως «δημιουργία» (στην προκειμένη περίπτωση, χρήματα που δημιουργούνται από το τίποτα.
Είναι ίσως σκόπιμο να προσθέσουμε εδώ ότι, τα χρήματα που δημιουργούνται με αυτή τη «μαγική» διαδικασία, αντιπροσωπεύουν πραγματικές αξίες (ΑΕΠ), εφόσον δανείζονται έναντι υλικών αξιών (ακίνητα, αξιόγραφα, μετοχές κλπ), οι οποίες «δεσμεύονται» από τις τράπεζες σαν εγγυήσεις.
Όταν όμως οι υλικές αυτές αξίες είναι υπερτιμημένες, όπως στο παράδειγμα των Sub primes(Η.Π.Α., Ισπανία, Ιρλανδία κλπ), όταν δηλαδή υπάρχουν «στρεβλώσεις» στις αγορές, τότε τα χρήματα που δημιουργούνται με το συγκεκριμένο αντίκρισμα είναι εντελώς αδικαιολόγητα - με αποτέλεσμα να «εκβάλλουν» στις γνωστές μας χρηματοπιστωτικές κρίσεις, όπου «καταστρέφονται» (διαγράφονται) στην πραγματικότητα οι υπερβάλλουσες ποσότητες.
Οφείλουμε να σημειώσουμε επίσης ότι, οι εμπορικές τράπεζες επιτρέπεται να δανείζουν στους καταναλωτές (επιχειρήσεις και ιδιώτες), ένα συγκεκριμένο πολλαπλάσιο ποσόν των συναλλαγματικών αποθεμάτων τους (καταθέσεων), στην εκάστοτε κεντρική τράπεζα.
Στην Ευρώπη (ΕΚΤ) είναι υποχρεωμένες να διαθέτουν ένα ελάχιστο απόθεμα καταθέσεων (ρεζέρβα) ύψους 1% - γεγονός που σημαίνει ότι, μπορούν να δανείζουν το 100πλάσιο των καταθέσεων που διατηρούν στην κεντρική τράπεζα, με τη μορφή λογιστικών χρημάτων (θα αλλάξει στο 33Χ, με βάση τη συνθήκη της Βασιλείας ΙΙΙ, αλλά από το 2018 - τόσος ήταν ο «πολλαπλασιαστής» κεφαλαίων στη Lehman Brothers, όταν χρεοκόπησε).
Σε ορισμένες χώρες (Καναδάς, Σουηδία, Μ. Βρετανία) δεν είναι υποχρεωμένες οι ιδιωτικές τράπεζες να διαθέτουν ελάχιστα αποθεματικά κεφάλαια στις κεντρικές. Φυσικά τηρούνται παράλληλα ορισμένοι άλλοι κανόνες, όπως το ύψος των καταθέσεων σε σχέση με την εκχώρηση δανείων - έτσι ώστε να υπάρχει κίνητρογια τις τράπεζες, καθώς επίσης για διάφορους άλλους λόγους.
Ειδικά όσον αφορά τα μετρητά χρήματα, η δημιουργία τους είναι αποκλειστικό «προνόμιο» της εκάστοτε κεντρικής τράπεζας - αν και αποτελούν ένα ελάχιστο μέρος (περί το 3%), της συνολικής ποσότητας χρήματος, ενώ βαίνουν συνεχώς μειούμενα.
Η αιτία της μείωσης των μετρητών χρημάτων, ανεξάρτητα με τα όσα συνήθως λέγονται, είναι η περιορισμένη ωφέλεια (κερδοφορία) των τραπεζών, αφού δεν μπορούν να 100πλασιαστούν ανάλογα - παράλληλα με το ότι απαιτούνται ίσου ύψους καταθέσεις των εμπορικών, στις κεντρικές τράπεζες.
Αυτός είναι ουσιαστικά ο κύριος λόγος, για τον οποίο οι συναλλαγές με μετρητά χρήματα περιορίζονται συνεχώς, ακόμη και νομοθετικά, αντικαθιστάμενες με το «πλαστικό χρήμα», με τη χρήση επιταγών ακόμη και για μικρά ποσά κλπ. Οι τράπεζες αντιπαθούν λοιπόν τις συναλλαγές με μετρητά, επειδή διαθέτουν συνήθως πολύ περιορισμένα αποθέματα πραγματικών χρημάτων - για κανέναν άλλο λόγο.
Συνεχίζοντας, από τα παραπάνω τεκμηριώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η «τοκογλυφική» λειτουργία των τραπεζών, η οποία δεν είναι «σχήμα λόγου», αλλά απτή πραγματικότητα. Για παράδειγμα, όταν μία τράπεζα διαθέτει καταθέσεις ενός εκατομμυρίου στην κεντρική μπορεί, σύμφωνα με όσα έχουμε αναφέρει, να δανείζει 100 εκατομμύρια - δηλαδή, 99.000.000 περισσότερα από αυτά που διαθέτει. Εάν χρεώνει λοιπόν επιτόκιο 5%, κερδίζει ετήσια 5.000.000, διαθέτοντας καταθέσεις ύψους 1.000.000.
Επομένως, κερδίζει 500% ετησίως στο ποσόν που πραγματικά «επενδύει» - ένα εξόφθαλμα τοκογλυφικό επιτόκιο, άνω του 40% μηνιαία (οι τοκογλύφοι κερδίζουν πολύ λιγότερα).
Εάν συμπληρώσουμε δε ότι οι τράπεζες, με διάφορα τεχνάσματα πολλαπλασιάζουν ακόμη περισσότερο τον «αέρα» που δανείζουν (για παράδειγμα, όταν ασφαλίζουν τα δάνεια τους, θεωρούνται σαν να μην υπάρχουν - έτσι λειτούργησαν οι τράπεζες με τα γνωστά μας πια CDS, τα Credit Default Swaps), τότε τα επιτόκια που απολαμβάνουν στο αρχικό τους εγγυητικό κεφάλαιο του 1.000.000, ξεπερνούν κατά πολύ το 500% ετησίως.
