Το 2016 ξεκίνησε για τις μεταμοσχεύσεις (τι ειρωνεία!) με τους καλύτερους οιωνούς. Στις 7 Ιανουαρίου, ένα παλικάρι 22 χρόνων, έχασε τη μάχη με τη ζωή, μετά από ένα τροχαίο ατύχημα. Η δική του "φυγή" χάρισε τη ζωή σε 5 συνανθρώπους μας. Νύχτα Τετάρτης 13 Ιανουαρίου... Στο Βενιζέλειο επικρατεί πανικός.
Η ΜΕΘ του πολύπαθου αυτού νοσοκομείου πρέπει να υπερβάλει εαυτόν για να καταφέρει να διαχειριστεί δύο πολυδότες οργάνων ταυτόχρονα. Γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό, ακόμη και ο οδηγός, έγιναν μια γροθιά με τους γιατρούς των πέντε μεταμοσχευτικών ομάδων από τον "Ευαγγελισμό", το "Ιπποκράτειο" Θεσσαλονίκης, την Ιταλία, τη Γερμανία και το ΠΑΓΝΗ, κι όλοι μαζί έδωσαν ζωή σε 11 συνανθρώπους μας.
Ανάμεσά στους γιατρούς-μεταμοσχευτές, ο δρ Βασίλειος Δρακόπουλος, γενικός χειρουργός στην Α' Χειρουργική Κλινική & Μονάδα Μεταμοσχεύσεως Οργάνων του Γ.Ν.Α. "Ο Ευαγγελισμός". Με αφορμή αυτή τη νύχτα της 13ης Ιανουαρίου κάναμε μια κουβέντα με το δρα Δρακόπουλο. Για τις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα τον καιρό της κρίσης, τη «μεταμοσχευτική» παιδεία που δεν έχουμε, τις εξελίξεις στον τομέα της ζώσας μεταμόσχευσης και τη μάχη ζωής και θανάτου που δίνουν οι μεταμοσχευτές.
«Ένας άθλος»
- Πριν από μερικές ημέρες, στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο, έγινε για πρώτη φορά στα χρονικά των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα ταυτόχρονη δωρεά οργάνων από δύο αποβιώσαντες δότες. Μπορούμε να πούμε ότι μπαίνουμε έτσι σε μια νέα εποχή για τις μεταμοσχεύσεις την Ελλάδα;
«Η αλήθεια είναι πως ιατρική, επιστημονική υπέρβαση δεν υπήρξε, για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για νέα εποχή στις μεταμοσχεύσεις. Αυτό που υπήρξε ήταν υπέρβαση ανθρωπίνων δυνάμεων, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Ήταν ένας άθλος συντονισμού και προσφοράς. Οι συνάδελφοι της ΜΕΘ στο Βενιζέλειο, ο διευθυντής κ. Ανέστης Κιούλπαλης και ο επιμελητής κ. Κώστας Χαχλιούτης, μαζί με την ομάδα τους, κατόρθωσαν να διαχειριστούν ταυτόχρονα δύο δότες προκειμένου να βρούμε εμείς τα μοσχεύματα στην κατάσταση που έπρεπε, o ΕΟΜ κατόρθωσε να συντονίσει δύο παράλληλες μεταμοσχευτικές διαδικασίες με τη συμμετοχή μεταμοσχευτικών ομάδων από πέντε νοσοκομεία τριών χωρών και όλα αυτά με το ίδιο επίπεδο χαμηλής αριθμητικά στελέχωσης των οργανισμών. Δε νομίζω πως υπήρξε έστω και ένας άνθρωπος από το προσωπικό του Βενιζελείου που να κοιμήθηκε εκείνο το βράδυ ή που να μη γύρισε στο νοσοκομείο για να βοηθήσει οικειοθελώς ακόμα και εκτός "βάρδιάς" του. Ήταν συγκινητική η προσπάθεια όλων. Μιλάμε όμως για ανθρώπινο άθλο, όχι για επιστημονικό. Η δική μας ομάδα, για παράδειγμα, που ανέλαβε την αφαίρεση των νεφρικών μοσχευμάτων, αφαίρεσε 4 νεφρούς, οι 2 εκ των οποίων μεταμοσχεύθηκαν σε λήπτες στον "Ευαγγελισμό" την επόμενη μέρα, πάλι από την ίδια ομάδα. Αντιλαμβάνεστε το επίπεδο κόπωσης, το οποίο κάπως - δεν ξέρω να σας πω πώς - βρίσκουμε τρόπο να ξεπεράσουμε. Ίσως μας δίνει δύναμη το να ξέρουμε πως κάποιος που υπέφερε επί χρόνια ολόκληρα σύντομα θα έχει μια νέα ζωή. Άρα, όχι, δεν μπήκαμε με αυτόν τον τρόπο σε μια νέα εποχή για τις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα. Μείναμε στην ίδια, με όλα της τα προβλήματα».
- Και πότε θα μπούμε σε νέα εποχή;
«Μόλις γίνει συνείδηση - σε όλα τα επίπεδα - η έννοια της Δωρεάς Οργάνων. Μόλις λειτουργήσουν όλες οι μονάδες που παραμένουν κλειστές στα νοσοκομεία. Μόλις αυξηθεί η στελέχωση των ΜΕΘ και των ΜΜΟ. Μόλις καταφέρουμε να πάρουμε άδειες για μεταμοσχεύσεις όλων των οργάνων που μπορούν να μεταμοσχευθούν. Μόλις οι Έλληνες μπορούν να εξυπηρετηθούν από τα "εγχώρια" μοσχεύματα και δε χρειάζεται να απευθυνθούν σε μεταμοσχευτικά κέντρα του εξωτερικού. Μόνον τότε».
Τι φταίει;
- Δύο άνθρωποι χάρισαν ζωή σε 11. Η είδηση προκάλεσε συγκίνηση σε όλους. Ρεπορτάζ, αναφορές, συζητήσεις... Μέχρι εκεί. Η Ελλάδα, ανάμεσα σε 77 χώρες, είναι 44η στη δωρεά οργάνων. Το 2015, γυρίσαμε σχεδόν στα επίπεδα του 2000. Τι φταίει;
«Η δημοσιογραφική κάλυψη της είδησης ήταν όντως αρκετά εκτεταμένη, αλλά αυτό που ήταν εντυπωσιακό ήταν το πόσο πολύ ανταποκρίθηκε και κινητοποιήθηκε ο κόσμος, κυρίως σε επίπεδο social media. Ακόμα και σήμερα, που έχουν περάσει αρκετές μέρες, λαμβάνω καθημερινά μηνύματα στο λογαριασμό μου στο facebook και είναι πραγματικά συγκινητικό άνθρωποι που δε σε ξέρουν να μπαίνουν στον κόπο να σου γράψουν δυο κουβέντες, να μιλήσουν τρυφερά για τις οικογένειες των δοτών και να προσπαθήσουν να σου δώσουν δύναμη. Μακάρι όλο αυτό να συμβάλει στη διάδοση της έννοιας της δωρεάς οργάνων.
Μακάρι να βοηθήσαμε έστω λίγο σε αυτό που λέμε "μεταμοσχευτική παιδεία" και είναι αυτό που λείπει πάνω απ' όλα στη χώρα μας και την κατατάσσει στην τελευταία θέση της Ευρώπης, με μόλις 3 δότες ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού, βάσει των τελευταίων στοιχείων του ΕΟΜ. Όταν ενεργοποιηθούμε όλοι - και όταν λέω όλοι εννοώ και οι πολίτες, και οι γιατροί, και πρωτίστως η Πολιτεία - προς τη σωστή κατεύθυνση, πολλά πράγματα θα μπορέσουν να αλλάξουν. Οι ΜΕΘ θα μπορέσουν να λειτουργήσουν υπό καλύτερες συνθήκες, οι ΜΜΟ θα στελεχωθούν με περισσότερους ειδικευμένους χειρουργούς, οι πολίτες θα εμπιστευτούν ξανά το σύστημα, οι δωρητές θα αυξηθούν. Θα πάψει λοιπόν η δωρεά οργάνων να είναι μια υπόθεση για λίγους.
Ο ΝΟΜΟΣ 3984/11
«Καλή πρόθεση, κακά αποτελέσματα για την κοινή γνώμη»
- Το 2013, έγινε μια νομοθετική προσπάθεια για τη δωρεά. Πιστεύετε ότι η "παραφιλολογία" για το σχετικό νόμο, ότι γινόμαστε δήθεν ένα "φυτώριο ανθρώπινων οργάνων", λειτούργησε αποτρεπτικά για τη μεταμόσχευση;
«Καλή πρόθεση, κακά αποτελέσματα σε επίπεδο κοινής γνώμης, δυστυχώς. Ο νόμος 3984/11 αποτέλεσε την εναρμόνιση της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας για την ποιότητα και την ασφάλεια των μεταμοσχεύσεων. Σε αυτό το επίπεδο αναβάθμισε σημαντικά το επίπεδο των απαιτούμενων ελέγχων και διαδικασιών από το δότη προς τους λήπτες. Εκεί που θεωρώ πως έγινε το "λάθος", κι ας μου επιτραπεί η λέξη, ήταν στο χειρισμό της κατανόησης σχετικά με τον τρόπο συναίνεσης. Η εικαζόμενη συναίνεση, ότι είμαστε δηλαδή όλοι εν δυνάμει δότες εφόσον δεν έχουμε κάνει δήλωση για το αντίθετο, έφερε τα αντίθετα της προθέσεως του νομοθέτη αποτελέσματα στην αντίληψη του κόσμου.
Η αλήθεια είναι ότι ο νέος νόμος, μέσω της αρνητικής δήλωσης που προέβλεψε, διασφάλισε όλους εκείνους που ΔΕΝ θα ήθελαν να γίνουν δωρητές. Μέχρι τότε λαμβάναμε όργανα από ανθρώπους που συναινούσε η οικογένειά τους, ασχέτως της δικής τους θέσης επί του θέματος όσο ήταν εν ζωή. Τώρα πρώτα ελέγχεται από τον ΕΟΜ το πιθανό αρνητικό μητρώο για την περίπτωση που ο εκλιπών είχε κάνει αρνητική δήλωση και ύστερα και πάντα κατόπιν σχετικής συναίνεσης της οικογένειας προχωράμε σε λήψη. Δυστυχώς, όμως, τα πάντα είναι θέμα ερμηνείας, οπότε, ενώ η νομοθετική αλλαγή έγινε προς διασφάλιση των πολιτών, η ερμηνεία ήταν διαφορετική και επέφερε μια επικίνδυνη "τερατολογία" για τις σχετικές διαδικασίες. Το "θα μ' αφήσουν να πεθάνω μια ώρα αρχύτερα για να μου πάρουν τα όργανα" και το "θα φροντίσουν να πάθω κάτι για να δώσουν τα όργανά μου αλλού" είναι όχι μόνον ανυπόστατο, αλλά και πρακτικά ανέφικτο εντός συστήματος. Αφαίρεση μοσχευμάτων γίνεται μόνον μετά από τη διαπίστωση του εγκεφαλικού θανάτου εντός ΜΕΘ, μόνον με τη συναίνεση των συγγενών και με τη συμμετοχή πολυπληθούς ομάδας γιατρών και συντονιστών. Κανένας γιατρός δεν αποφασίζει να χάσει τη ζωή του κάποιος για να την κερδίσουν άλλοι. Δεν είναι μόνο θέμα ιατρικής ηθικής, διασφαλίζεται και από τις διαδικασίες».
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
«Οι νέες πρακτικές μας δίνουν νέες προοπτικές»
- Μπορεί μια χώρα σε κρίση, που σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχει ούτε γάζες να προσφέρει στον ασθενή του δημόσιου νοσοκομείου, να στηρίξει ένα πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων;
«Μπορεί και οφείλει να το κάνει. Θα χρειαστούν όμως αλλαγές, ορθότερη νομοθέτηση και πολύ μεγάλη προσπάθεια στελέχωσης των νοσοκομείων. Θα χρειαστεί να γίνει διαφορετική προτεραιοποίηση. Μην ξεχνάμε, όμως, πως είναι οικονομικά πολύ πιο συμφέρον για μια χώρα να έχει το δικό της, στιβαρό πρόγραμμα. Ένας ασθενής σε λίστα αναμονής για μόσχευμα κοστίζει στο Εθνικό Σύστημα Υγείας πολύ περισσότερα χρήματα από έναν μεταμοσχευμένο, και πλέον υγιή άνθρωπο».
- Αν κρίνω από την ειδίκευσή σας στη ρομποτική ιατρική, καταλαβαίνω πως είστε υπέρμαχος της τεχνολογικής εξέλιξης στην υπηρεσία της επιστήμης. Πώς συμβάλλει στον τομέα των μεταμοσχεύσεων;
«Απολύτως. Οι νέες πρακτικές μάς δίνουν νέες προοπτικές. Η λαπαροσκοπική χειρουργική, για παράδειγμα, έχει ανοίξει νέους δρόμους στη ζώσα μεταμόσχευση. Πέρσι το Φεβρουάριο την εφαρμόσαμε στη Μονάδα Μεταμοσχεύσεων Οργάνων του "Ευαγγελισμού", όπου πραγματοποιήθηκε με απόλυτη επιτυχία η πρώτη στην Ελλάδα λαπαροσκοπική νεφρεκτομή από ζώντα δότη, με νεφρικό μόσχευμα που αφαιρέθηκε από πατέρα ηλικίας 72 ετών και μεταμοσχεύθηκε στο γιο του ηλικίας 42 ετών, που έπασχε από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό, γιατί η έναρξη του προγράμματος αφαίρεσης των νεφρικών μοσχευμάτων λαπαροσκοπικά πιστεύουμε πως θα συμβάλει στην αύξηση των ζώντων δοτών νεφρικών μοσχευμάτων στη χώρα μας και αυτό διότι μετά τη λαπαροσκοπική νεφρεκτομή ο δότης μπορεί να φύγει από το νοσοκομείο μετά από 3 μέρες και να επανέλθει στις συνήθεις δραστηριότητές του εντός δύο εβδομάδων».
«Ένας κύκλος»
- Η μεταμόσχευση είναι μια μάχη με τη ζωή ή με το θάνατο τελικά;
«Με τη ζωή. Είναι ένας κύκλος ζωής που κλείνει για κάποιον και ανοίγει σε καλύτερο επίπεδο για άλλους συνανθρώπους του».
Το δώρο της ζωής
- Πώς βιώνει ένας γιατρός-μεταμοσχευτής αυτή τη μάχη;
«Με απεριόριστο θαυμασμό και εκτίμηση για τις οικογένειες των δοτών που καταφέρνουν να παραμερίσουν έστω για λίγα λεπτά το δικό τους πόνο και αποφασίζουν να δώσουν ζωή και χαρά σε κάποιους άλλους ανθρώπους, τους οποίους δε γνωρίζουν καν. Με συγκίνηση στις περιπτώσεις της ζώσας μεταμόσχευσης που μια μάνα ή ένας πατέρας δίνουν τον έναν τους νεφρό για να βγει το παιδί τους από την αιμοκάθαρση. Με ασύγκριτη χαρά για ένα μόσχευμα που λειτουργεί. Με δέος για την "επόμενη μέρα" όσων δέχονται το δώρο ενός μοσχεύματος».
ΜΑΧΕΣ ΖΩΗΣ
Με ανθρώπινες δυνάμεις και ανθρώπινα συναισθήματα
- Παίρνετε στα χέρια σας ένα όργανο "μισοπεθαμένο" και μ' αυτό πρέπει να δώσετε ζωή. Νιώθετε λίγο... "επί Γης Θεός";
«Σε καμία περίπτωση! Πιστέψτε με, δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από έναν γιατρό με "σύνδρομο Θεού" ή "υπερήρωα". Δε νιώθω τίποτα από τα δύο. Προσπαθώ με τις δικές μου δυνάμεις, που είναι εντελώς ανθρώπινες, να διαχειριστώ τα δικά μου - εντελώς ανθρώπινα επίσης - συναισθήματα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας και να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ για να σώσω έναν άνθρωπο με τα μέσα που διαθέτω».
- Αν μπορούσατε να κοιτάξετε στα μάτια όλους εκείνους που αντιδρούν ή αδιαφορούν για τη μεταμόσχευση τι θα τους λέγατε;
«Αυτό που έλεγε και το τηλεοπτικό σποτ που είχε κάνει ο ΕΟΜ πριν από κάποια χρόνια. Να σκεφτούν τη στιγμή που μπορεί να κάθονται οι ίδιοι ή κάποιος αγαπημένος τους απέναντι σε έναν γιατρό που θα τους κοιτάξει και θα τους πει: "Οι εξετάσεις έδειξαν πως θα χρειαστείς μεταμόσχευση"».
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ποιος είναι ο δρ Βασίλειος Δρακόπουλος
Ο δρ Βασίλειος Δρακόπουλος είναι γενικός χειρουργός στην Α' Χειρουργική Κλινική & Μονάδα Μεταμοσχεύσεως Οργάνων του Γ.Ν.Α. "Ο Ευαγγελισμός". Είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με διδακτορική διατριβή στις Μεταμοσχεύσεις Οργάνων. Έχει κάνει την πρακτική του και στη συνέχεια έχει εργαστεί σε διεθνούς φήμης Κέντρα της Ευρώπης, όπως στο Τμήμα Χειρουργικής του Ευρωπαϊκού Σχολείου Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής, στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Saint-Pierre των Βρυξελλών & στο Τμήμα Χειρουργικής Μεταμοσχεύσεων στην κοιλιακή χώρα του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Leuven, ενώ έχει υπο-εξειδικευτεί στη χειρουργική ήπατος-χοληφόρων και παγκρέατος στο Ινστιτούτο Σπουδών Ήπατος του Νοσοκομείου Kings College του Λονδίνου & στο Κέντρο Ήπατος-Χοληφόρων του Νοσοκομείου Paul Brouse του Παρισιού.
Έρευνα: Μαίρη Καριωτάκη
