«Ο νέος συντηρητικός πρόεδρος της Πορτογαλίας θα πρέπει να συνεργαστεί με μία σοσιαλιστική, αριστερή κυβέρνηση μειοψηφίας - η οποία στηρίζεται από μία συμμαχία κομμουνιστών και οικολόγων.
Στην πρώτη επίσημη ομιλία του πάντως δήλωσε το αυτονόητο: το ότι μόνο μέσω της οικονομικής ανάπτυξης θα μπορέσει να καταπολεμηθεί η φτώχεια, έτσι ώστε να αποφευχθούν οι κοινωνικές εντάσεις και ο ριζοσπαστισμός».
Για την Ελλάδα οι εξελίξεις στην Πορτογαλία έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον - ειδικά επειδή αποτέλεσε έναν πρόθυμο μαθητή της Τρόικας, εφαρμόζοντας επακριβώς όλα όσα της ζητήθηκαν. Ακόμη περισσότερο, στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων συμπεριφέρθηκε βασιλικότερα του βασιλιά - επιτυγχάνοντας τα διπλάσια έσοδα, από αυτά που απαιτούσαν οι δανειστές της (ανάλυση).
Επομένως, τα αποτελέσματα της εφαρμογής των μνημονίων στην Πορτογαλία δίνουν απάντηση, σχετικά με τις κατηγορίες που απευθύνονται στην Ελλάδα - σύμφωνα με τις οποίες δεν λειτούργησε όπως θα έπρεπε ενώ, εάν το είχε κάνει, η κρίση θα ήταν πια παρελθόν. Αυτή είναι επίσης η άποψη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παρά το ότι το ΔΝΤ έχει δηλώσει επανειλημμένα πως τα προγράμματα του ήταν λανθασμένα - ενώ έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά η αποτυχία των μνημονίων (άρθρο).
Όσον αφορά τη διαγραφή και την αναδιάρθρωση των χρεών με το PSI, η οποία θα αποτελούσε ίσως μία σημαντική διαφορά της Ελλάδας με τις άλλες χώρες, το γεγονός ότι επιβαρύνθηκε κυρίως η ελληνική οικονομία (ομολογιούχοι, τράπεζες, οργανισμοί), ενώ εξοικονομήθηκαν μόλις 24,2 δις € έως σήμερα (άρθρο), δεν ενισχύει το συγκεκριμένο επιχείρημα - οπότε είναι καλύτερα να μην το λαβαίνει κανείς υπ' όψιν.
Η πολιτική των μνημονίων
Επιστρέφοντας στην Πορτογαλία, τα μέτρα που εφαρμόσθηκαν και τα οποία ήταν μεν πιο ήπια αλλά τα ίδια, συγκριτικά με τη χώρα μας (μειώσεις μισθών και συντάξεων, αυξήσεις της φορολογίας κοκ.), είχαν σαν αποτέλεσμα να περιορισθεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού της από 11% το 2010 στα 4,5% το 2014.
Το ΑΕΠ της μειώθηκε κατά 6,5% μεταξύ του 2011 και 2013 (-26% συνολικά στην Ελλάδα), ενώ το προηγούμενο έτος φαίνεται πως η ανάπτυξη ήταν της τάξης του 0,9%. Αντίστοιχη θα ήταν και στην Ελλάδα, εάν δεν είχε μεσολαβήσει η άνοδος στην εξουσία της καταστροφικής κυβέρνησης.
Στο γράφημα που ακολουθεί (μπλε στήλες, αριστερή κάθετος η Ελλάδα), συγκρίνεται η εξέλιξη στις δύο χώρες - όπου διαπιστώνεται καθαρά η ανάκαμψη της Πορτογαλίας, ενώ το ΑΕΠ της Ελλάδας συνεχίζει να υποχωρεί.
Εν τούτοις, το μεγάλο της πρόβλημα παραμένει ως είχε - αφού το δημόσιο χρέος της αυξήθηκε στα 227 δις € ή στο 128% του ΑΕΠ της, από μόλις 71,7% το 2007. Εξόφλησε βέβαια το ΔΝΤ (είχε λάβει συνολικά 78 δις € από την Τρόικα), αλλά με χρήματα που δανείσθηκε - ενώ λέγεται πως δεν της επιβάλλονται πια μνημόνια, αλλά στην πραγματικότητα συνεχίζει να βρίσκεται υπό τον αυστηρό έλεγχο της Ευρώπης.
Η καινούργια κυβέρνηση της σχεδιάζει βέβαια την αύξηση των μισθών, καθώς επίσης τη λήψη μίας σειράς μέτρων ανακούφισης του πληθυσμού, αλλά δεν επιτρέπεται να υπερβεί το έλλειμμα του 3% στον προϋπολογισμό της - γεγονός που απαιτεί μείωση των δαπανών ή αύξηση των εσόδων, ίση με το 1,4% του ΑΕΠ της. Εκτός αυτού, η διάσωση μίας τράπεζας το Δεκέμβρη την οδήγησε σε έλλειμμα 4,2% του ΑΕΠ - οπότε η Κομισιόν την πιέζει για μία πιο περιοριστική οικονομική πολιτική.
Ο τετραγωνισμός του κύκλου
Περαιτέρω, οι σοσιαλιστές θέλουν να τετραγωνίσουν τον κύκλο, μειώνοντας τόσο το έλλειμμα στο 1,5% έως το 2019, όσο και το χρέος - στο 112% του ΑΕΠ, από 128% σήμερα.
Εν προκειμένω δεν χρησιμοποιήσαμε τη λέξη «τετραγωνισμός του κύκλου» τυχαία, αλλά επειδή η Πορτογαλία είναι σε μεγαλύτερο βαθμό χρεοκοπημένη συγκριτικά με την Ελλάδα - παρά το ότι της επιβλήθηκε μία πολύ πιο ήπια δημοσιονομική πολιτική, με αποτέλεσμα να χάσει μόλις το 6,5% του ΑΕΠ της από το 2011 έως το 2013.
Αναλυτικότερα το δημόσιο χρέος της είναι μεν χαμηλότερο από αυτό της Ελλάδας, αλλά το συνολικό χρέος της, το δημόσιο και το ιδιωτικό δηλαδή, είναι κατά πολύ υψηλότερο - φτάνοντας στο 381%, έναντι μόλις 286% της χώρας μας.
Με απλά λόγια, ενώ η Ελλάδα υποφέρει μόνο από τον κρατικό τομέα, η Πορτογαλία έχει μεγάλα προβλήματα παντού - στο κράτος, στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά, ενώ τα χρέη της συνεχίζουν να αυξάνονται ασταμάτητα. Αυτό δεν σημαίνει πως τα ελληνικά νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις δεν έχουν προβλήματα - αλλά πως είναι μικρότερα, ενώ είναι λιγότερο χρεωμένα συγκριτικά με τα αντίστοιχα της Πορτογαλίας.
Παρά το ότι λοιπόν εφαρμόζει πιστά το πρόγραμμα που της επιβλήθηκε, τα χρέη της συνεχίζουν να αυξάνονται με μεγαλύτερο ρυθμό, από ότι η οικονομία της - ενώ, εάν ήθελε να σταθεροποιήσει το δημόσιο χρέος της, να μην υπερβεί δηλαδή το 128% του ΑΕΠ, θα έπρεπε να μειώσει τις δαπάνες της κατά 3,6% του ΑΕΠ.
Προφανώς δεν θα μπορούσε να το κάνει, χωρίς σημαντικές συνέπειες για την οικονομία της - ενώ τα χρέη της δεν είναι δυνατόν να περιοριστούν ούτε πληθωριστικά, ούτε μέσω των πλεονασμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της, τα οποία είναι μόλις 1% (γράφημα, διακεκομμένη γραμμή και δεξιά στήλη η Πορτογαλία).
Μία επόμενη σημαντική διαφορά με την Ελλάδα είναι ο κρατικός ισολογισμός της - με την έννοια πως απέναντι στα χρέη της Πορτογαλίας βρίσκονται πολύ λιγότερα περιουσιακά στοιχεία, αφενός μεν επειδή έχει ξεπουλήσει ήδη το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους, αφετέρου λόγω του ότι, οι τιμές των παγίων της είναι πολύ χαμηλότερες. Πόσο μάλλον αφού δεν διαθέτει το φυσικό πλούτο της Ελλάδας και τα ενεργειακά της αποθέματα - ενώ οι προοπτικές ανάπτυξης της είναι σημαντικά χαμηλότερες.
Δυστυχώς όμως για την Ελλάδα, καμία κυβέρνηση της μέχρι σήμερα δεν έχει κατανοήσει τη σημασία της κατάρτισης ενός κρατικού ισολογισμού - όπου δεν θα φαίνεται μόνο τι οφείλει αλλά, επίσης, τι έχει. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ σημαντικό, όσον αφορά την πιστοληπτική της ικανότητα, την οποία καθορίζουν οι εταιρείες αξιολόγησης - οπότε τις δυνατότητες δανεισμού της, με βιώσιμα επιτόκια.
Οι εκβιασμοί της Πορτογαλίας
Συνεχίζοντας, όπως ήταν αναμενόμενο, όταν ανέλαβε η νέα κυβέρνηση δηλώνοντας πως θα καταργήσει την πολιτική λιτότητας, οι εταιρείες αξιολόγησης άρχισαν να πυροβολούν την Πορτογαλία - απειλώντας την με υποβάθμιση.
Η Fitch ανακοίνωσε πως τα σχέδια του προϋπολογισμού της είναι μη ρεαλιστικά, ενώ μία χαλάρωση της πολιτικής λιτότητας θα ήταν επιβλαβής για την οικονομία της - όταν την ίδια στιγμή το χρέος των Η.Π.Α. έχει ξεπεράσει το αστρονομικό ποσόν των 19 τρις $, χωρίς φυσικά να υπάρχει καμία ανάλογη αντίδραση από τις τρεις αδελφές.
Η Standard & Poor's με τη σειρά της απαίτησε νέα μέτρα για να μειωθεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού, ενώ η Moody's κριτικάρισε τη στρατηγική της, η οποία βασίζεται στην αύξηση της κατανάλωσης και των μισθών των εργαζομένων. Αντίθετη είναι φυσικά και η Γερμανία - αφού η Πορτογαλία θεωρείται ως μία αποικία φθηνού εργατικού δυναμικού για τη βιομηχανία της (η χώρα της Lidl).
Βέβαια, η Γερμανία δεν εκβιάζει απ' ευθείας τη χώρα, αλλά μέσω της Κομισιόν και του Γάλλου υπεύθυνου της οικονομικής πολιτικής της Ευρωζώνης (Μοσκοβισί) - ενός εκ των πολλών πιονιών της, ο οποίος έχει στείλει ήδη μία προειδοποιητική επιστολή στη νέα κυβέρνηση της Πορτογαλίας.
Εν τούτοις, αυτό που θα προβλημάτιζε την Πορτογαλία θα ήταν τυχόν ανάλογη κριτική της, εκ μέρους της καναδικής εταιρείας αξιολόγησης DRBS - αφού είναι η μοναδική, η οποία δεν έχει αξιολογήσει τα ομόλογα της ως «σκουπίδια», γεγονός που επιτρέπει τη χρηματοδότηση της από την ΕΚΤ (βασίζεται πάντοτε στην υψηλότερη αξιολόγηση).
Εάν τυχόν σταματούσε να δέχεται τα ομόλογα της Πορτογαλίας η ΕΚΤ, λόγω τυχόν αρνητικής αξιολόγησης της από την DRBS, τότε τα επιτόκια δανεισμού της θα εκτοξεύονταν στα ύψη - οπότε τα ελλείμματα του προϋπολογισμού της επίσης. Αυτός είναι άλλωστε ο τρόπος, με τον οποίο εκβιάζονται οι χώρες από το διεθνές κερδοσκοπικό κεφάλαιο, ένας εκ των υπηρετών του οποίου είναι η ΕΚΤ - ενώ ένας άλλος οι αμερικανικές εταιρείες αξιολόγησης.
Η παραπάνω μικρή αναφορά στην Πορτογαλία, η οποία δήθεν κατάφερε να ξεφύγει από τα μνημόνια επειδή τα εφάρμοσε πιστά, μπορεί να διευκολύνει τα συμπεράσματα σχετικά με το αν θα πρέπει να τη μιμηθεί η Ελλάδα ή όχι. Ουσιαστικά κάτι ανάλογο έχει συμβεί και στην Ιρλανδία, η οποία όμως έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: το ότι κράτησε το χαμηλό φορολογικό συντελεστή της, ο οποίος της επέτρεψε να συνεχίσει να είναι αποικία των αμερικανικών πολυεθνικών που φυσικά τη στηρίζουν.
Σε κάθε περίπτωση, με κριτήριο όλες τις χώρες που εξετάσαμε, έχουμε πεισθεί πως η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση, όσον αφορά την αποτυχία των μνημονίων - όπως θέλουν να μας το παρουσιάζουν συνεχώς οι δανειστές και οι κατευθυνόμενες κυβερνήσεις μας.
Αντίθετα, είναι ο κανόνας, ενώ η αποτυχία των μνημονίων φαίνεται πολύ πιο καθαρά αφενός μεν επειδή δεν έχει προστάτες, όπως η Ιρλανδία, αφετέρου λόγω του ότι οι Πολίτες της αντιστάθηκαν περισσότερο, συγκριτικά με την Πορτογαλία ή με την Κύπρο.
Ολοκληρώνοντας, για τις μεγάλες χώρες, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, τυχόν χρεοκοπία των οποίων θα διέλυε τη ζώνη του ευρώ, αφού τα μεγέθη τους δεν επιτρέπουν τη χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά ταμεία, ισχύουν άλλα μέτρα και άλλα σταθμά - τα οποία δεν είναι μεν δίκαια, αλλά θα ήταν ανόητος να νομίζει κανείς πως επικρατεί δικαιοσύνη.
