Η Τριμερής Συνάντηση Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου έχει προφανή συμβολική σημασία καθώς τρεις χώρες της περιοχής που ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του θαλάσσιου χώρου της Ανατολικής Μεσογείου δίνουν το δικό τους μήνυμα φιλίας και συνεργασίας προσφέροντας συγχρόνως έναν άξονα σταθερότητας σε μια σπαρασσόμενη από πολέμους και συγκρούσεις περιοχή.
Του Γιώργου Πετράκη
Όμως για να αποκτήσει βάθος μια τέτοια περιφερειακή συνεργασία θα πρέπει πέραν των γενικών συμβολισμών να έχει ουσιαστικό περιεχόμενο και να εξασφαλιστεί αμοιβαίο όφελος για τους συμμετέχοντες.
Προς το παρόν οι Τριμερείς εξαντλούνται στην παράγωγη συμβολισμών και θετικών μηνυμάτων και πλέον τώρα θα μετρηθεί η πραγματική διάθεση των τριών χωρών αλλά και η δυνατότητα τους για προώθηση ουσιαστικών συνεργασιών.
Αλλά και σε πολιτικό διπλωματικό επίπεδο, διαπιστώνεται μια ανισομέρεια σε ότι αφορά τα οφέλη που αποκομίζει η κάθε πλευρά καθώς η Αίγυπτος και η Κύπρος μεθοδικά και οργανωμένα προωθούν πάγιες θέσεις τους για δικά τους ζητήματα, αλλά και για περιφερειακά θέματα. Η Αίγυπτος πήρε ισχυρή στήριξη στις σχέσεις της με την Ε.Ε. και εκτιμά την στήριξη της Ελλάδας και της Κύπρου σε ένα ευρωπαϊκό περιβάλλον πολύ αρνητικό για τις επιδόσεις της κυβέρνησης Αλ Σισι στα ανθρωπινα δικαιώματα, πήρε θετικές αναφορές για τον αγώνα εναντίον της τρομοκρατίας που αντιμετωπίζει η ίδια, αλλά και οι θέσεις της για την Λιβύη και την Υεμένη έγιναν αποδεκτές.
Η Κύπρος κερδίζει την στήριξη της Αιγύπτου στις συνομιλίες για το Κυπριακό (αν και από την Διακήρυξη των Αθηνών δεν υπήρξε καμία αναφορά ότι η λύση θα πρέπει να βασίζεται και στο κοινοτικό κεκτημένο) αλλά κυρίως την στήριξη του Καΐρου στον Οργανισμό Ισλαμικής Διάσκεψης.
Ο κ. Αναστασιαδης μάλιστα ενισχύει την διεθνή θέση της Κύπρου, καθώς αναδεικνύεται και σε έναν έντιμο μεσολαβητή μεταξύ του Καΐρου, του Τελ Αβίβ και του Αμάν…
Η Ελλάδα πέραν της συζήτησης για το ενδεχόμενο εξαγωγής φυσικού αερίου μέσω Ελλάδας προς την Ευρώπη, που αποτελεί απόφαση στην οποία σημαντικό ρόλο θα παίξουν και οι πετρελαϊκές εταιρίες, συζήτησε τις δυνατότητες …ελληνικών επενδύσεων στην Αίγυπτο και περιορίζεται σε μια γενικόλογη διατύπωση για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και μια ιδιαίτερα «παράξενη» διευκρίνηση την οποία έδωσε ο κ. Αλ. Τσιπρας κατά την διάρκεια των κοινών δηλώσεων των τριών ηγετών.
Η Διακήρυξη των Αθηνών ορθά έχει ρητή αναφορά στο γεγονός ότι οι τρεις χώρες αναγνωρίζουν ως συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης, τον «οικουμενικό χαρακτήρα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας UCLOS" και είναι θετικό ότι συμφωνούν στην «επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων σχετικά με τα εκκρεμή ζητήματα της οριοθέτησης των παρακείμενων θαλάσσιων ζωνών των τριών χωρών μας». Αυτή φυσικά ηταν ταυτόσημη η αναφορά και στην προηγούμενη Διακήρυξη του Καΐρου και έκτοτε δεν υπήρξε κάποια εξέλιξη.
Όμως προβληματική ήταν η αναφορά του ίδιου του πρωθυπουργού Αλέξη Τσιπρα στις κοινές δηλώσεις των τριών ηγετών:
«Παράλληλα, συμφωνήσαμε στην επιτάχυνση των διαβουλεύσεων για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μας, όπου αυτό είναι δυνατόν και πάντα στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Βεβαίως, ξεκαθαρίζουμε ότι η συνεργασία μας αυτή δεν εξελίσσεται στο πλαίσιο μιας λογικής αποκλεισμού τρίτων χωρών ή εναντίον τρίτων χωρών. Κάθε άλλο, αποτελεί μία ανοιχτή πρόκληση, θα έλεγα εγώ, και στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου…» δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός.
Η αναφορά του κ. Τσιπρα «όπου αυτό είναι δυνατόν» παραπέμπει ουσιαστικά σε προσπάθεια μερικής η τμηματικής οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών σε περιοχές που δεν θα ενοχληθεί η Τουρκία.
Όμως είναι απολύτως λανθασμένη προσέγγιση η άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων να τίθεται υπό περιορισμούς λόγω των απειλών που εκτοξεύει μια άλλη χώρα.
Η Τουρκία ακόμη πριν ξεδιπλωθεί η νεοοθωμανικη αλαζονεία του καθεστώτος Ερντογαν, είχε προειδοποιήσει ότι έχει δικαιώματα και πρέπει να έχει λόγο σε κάθε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών δυτικά των ακτών της Κύπρου, ενώ παλαιοτέρα είχε παρέμβει και στην διαδικασία των συνομιλιών Ελλάδας-Λιβύης για την οριοθέτηση των ΑΟΖ των δυο χωρών.
Συνεπώς η οποιαδήποτε αναφορά όπως αυτή του πρωθυπουργού («όπου αυτό είναι δυνατόν») συνιστά έμμεση αποδοχή του τουρκικού τελεσιγράφου.
Ο κ. Τσίπρας επίσης έκανε χρήση του όρου «Διεθνές Δίκαιο», τον οποίο χρησιμοποίει παγίως η Αγκυρα θέλοντας να αποφύγει την εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης Για το Δίκαιο της Θάλασσας, της οποίας δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος, θέλοντας έτσι να εγκλωβίσει τις γειτονικές χώρες σε μια συζήτηση περί εφαρμοστέου δικαίου, μια και με την αναφορά γενικώς σε "Διεθνές Δίκαιο" μπορεί να διεκδικήσει οριοθετήσεις με βάση την αρχή της ευθυδικίας, με γεωγραφικά δεδομένα (συνέχεια των γεωγραφικών δόμων της Ανατολίας μέχρι το μέσο του Αιγαίου) κλπ
Συνεπώς πρέπει άμεσα και με πρώτη ευκαιρία η αναφορά αυτή να διορθωθεί και να επιβεβαιωθεί ότι η ελληνική θέση ήταν και παραμένει περί οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών βάσει της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, που πλέον αποτελεί και εθιμικό δίκαιο.
Η αλήθεια όμως για τις οριοθετήσεις κρύβεται στο Κάιρο.
Ενώ ο πρόεδρος Αλ Σίσι έχει κάθε διάθεση για καλές σχέσεις με την Ελλάδα, καθώς έχει να κερδίσει και πολιτικά από αυτές, συζητά και αντιμετωπίζει θετικά την επίτευξη συμφωνίας οριοθέτησης με την Ελλάδα, υπάρχουν τρεις ανασταλτικοί παράγοντες που φρενάρουν μια θετική εξέλιξη.
Ο Αλ Σίσι μπορεί με την συζήτηση που υπάρχει με την Ελλάδα να ενοχλεί και να τσιγκλά τον Ερντογαν, όμως σε μια περίοδο που η Τουρκία δεν διστάζει να καταρρίψει ρωσικό αεροσκάφος, ο Αιγύπτιος πρόεδρος κάθε άλλο παρά θα ήθελε να εμπλακεί σε μια αναμέτρηση με την Τουρκία η οποία θα μπορούσε να πάρει και θερμή μορφή στην περιοχή της Αιγυπτιακής ΑΟΖ.
Μια οριοθέτηση με την Ελλάδα, που θα λαμβάνει υπόψη λιγότερο ή περισσότερο την επήρεια του Καστελόριζου, στερεί μια αρκετά εκτεταμένη περιοχή από την Αιγυπτιακή ΑΟΖ, σε σχέση με την έκταση που θα είχε εάν αποδέχονταν την τουρκική θέση για τις ΑΟΖ.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η Αίγυπτος έχοντας πλέον στα χέρια της την ανακάλυψη του μεγαλύτερου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην περιοχή, του ΖΟΡ, δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε αχρείαστες περιπέτειες.
Το ΖΟΡ εκτείνεται ακριβώς στην οριογραμμή της ΑΟΖ της Αιγύπτου και της Κύπρου, μια οριοθέτηση την οποία ποτέ δεν αναγνώρισε η Τουρκία και για την οποία μάλιστα έχει καταθέσει επίσημο έγγραφο αμφισβήτησης της στον ΟΗΕ ήδη από το 2004.
Και τελικά το ερώτημα είναι αν και η Αθήνα επιθυμεί και επιδιώκει την οριοθέτηση της ΑΟΖ, την στιγμή που φαίνεται να έχουν πειστεί στο Μέγαρο Μαξίμου ότι μπορούν να τα βρουν με τον Ερντογάν στο Αιγαίο και στο Κυπριακό…
Έτσι φαίνεται ότι προκρίνεται η χαλαρή αναφορά του θέματος της οριοθέτησης στην Διακήρυξη των Αθηνών και η ασφαλής μέθοδος της σύστασης Τεχνικών Επιτροπών που θα συζητούν το ζήτημα…
