Ο Νίκος, ο Κώστας και ο Στέλιος, τρία νέα παιδία που αποφάσισαν να γυρίσουν την πλάτη στην ανεργία και να ενώσουν δυνάμεις, βοηθώντας τις οικογένειές τους να μαζέψουν τις ελιές τους. Όσα χρόνια και να περάσουν, η συγκομιδή του ελαιόκαρπου αποτελεί μια ιεροτελεστία για ολόκληρη την Κρήτη και μάλιστα σε εποχές οικονομικής δυσχέρειας αποκτά ακόμα πιο βαρύνουσα σημασία για το μέσο οικογενειακό προϋπολογισμό.
Οι τρεις νέοι Κρητικοί που το καλοκαίρι εργάζονται μίλησαν στην εκπομπή "Κρήτη Σήμερα" της "ΚΡΗΤΗ TV" για το γεγονός ότι τώρα οι ίδιες οι οικογένειες στην Κρήτη ακολουθούν τη διαδικασία μαζέματος των ελιών, κάτι που στο παρελθόν αποτελούσε κυρίως έργο ειδικών συνεργείων που αποτελούνταν από αλλοδαπούς. Όπως λέει ο Νίκος Σωμαράς, πλέον αδέλφια, ξαδέλφια και φίλοι γίνονται μια παρέα και θέτουν ως στόχο τη συγκομιδή του ελαιοκάρπου, διαδικασία που τις επόμενες μέρες αναμένεται να πάρει μαζικές διαστάσεις. Είναι πλέον δεδομένο ότι όλο και περισσότερα παιδιά μαζεύουν τις ελιές της οικογένειας, που αποτελούν και ένα σταθερό εισόδημα σε εποχές που η ανεργία σε ηλικίες μέχρι 30 ετών αγγίζει το 55%.
Ο πρωτογενής τομέας μπορεί να μας βγάλει από την κρίση, τονίζουν χαρακτηριστικά οι τρεις νεαροί Κρητικοί που χαρακτηρίζουν όλη τη διαδικασία ως ιεροτελεστία που έχει και ψυχοθεραπευτικές ιδιότητες. Πλέον οι εικόνες αλλοδαπών εργατών έχουν περιοριστεί, μιας και οι Κρητικοί, βιώνοντας τον εφιάλτη της οικονομικής δυσχέρειας, επιστρέφουν στα λιόφυτα, που πριν από μερικά χρόνια τα νεότερα μέλη μιας ντόπιας οικογένειας ενδεχομένως να μην γνώριζαν καν πού είναι.
Γιορτή για την Κρήτη
Ο Νίκος, ο Στέλιος και ο Κωστής μιλούν και για τη διαδικασία, που μπορεί να μην είναι εύκολη, μιας και πολλές φορές γίνεται κάτω και από άσχημες καιρικές συνθήκες, όμως, όπως τονίζουν, αποτελεί και μια καλή ευκαιρία φίλοι και συγγενείς να έρθουν κοντά και να ενώσουν δυνάμεις για ένα συγκεκριμένο σκοπό, που δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον ελαιόκαρπο. Μάλιστα, στα διαλείμματα για το δεκατιανό και μεσημεριανό δε λείπει το κέφι, η μουσική και τα πειράγματα. Για κάθε κρητική οικογένειας το πρωινό ξύπνημα γίνεται σχεδόν νύχτα και η επιστροφή όταν και πάλι έχει επιστρέψει το σκοτάδι.
Όλο και περισσότερα παιδιά μαζεύουν τις ελιές της οικογένειάς τους, που αποτελούν και ένα σταθερό εισόδημα σε εποχές που η ανεργία σε ηλικίες μέχρι 30 ετών αγγίζει το 53%.
Το ΕΚΗ
Εντωμεταξύ ανακοίνωση, αναζητώντας εργατικά χέρια, εξέδωσε το Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου, λίγο πριν την έναρξη της ελαιοκομικής περιόδου. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Ενόψει της περιόδου της ελαιοκομιδής το Εργατικό Κέντρο για τρίτη συνεχόμενη χρονιά καλεί όσους επιθυμούν να εργαστούν στη διαδικασία συγκομιδής ελιάς να προσέρχονται στο Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου (λεωφόρος Δημοκρατίας 10) και ώρες 8 το πρωί με 8 το απόγευμα ώστε να δηλώνουν την επιθυμία τους για εργασία.
Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες, στην ενδοχώρα του Ηρακλείου οι αλλοδαποί εργάτες, που τα προηγούμενα χρόνια είχαν τον πρώτο λόγο για να εργαστούν στα κρητικά χωράφια, πλέον δεν υπάρχουν ή κάποιοι από αυτούς έρχονται μόνο για την ελαιοκομική περίοδο και αμέσως μετά αποχωρούν».
Η κρίση ευνοεί την παράδοση και γυρίζει τους νέους πίσω στα χωράφια… Το λιομάζωμα αποτελεί και μία καλή ευκαιρία φίλοι και συγγενείς να έρθουν κοντά.
Η ΝΤΕΜΠΛΑ ΚΑΙ Η ΚΟΝΤΑΡΑ
Το ράβδισμα του χθες και του σήμερα
Ο παλιός παραδοσιακός τρόπος μαζέματος της ελιάς έχει ως εξής:
Στο ράβδισμα της λιανολιάς παίρνουν μέρος ο ραβδιστής που σκαρφαλώνει στο δέντρο και με μια κοντή σχετικά βέργα - την κατσούνα - ξεξυλίζει το δέντρο (χτυπά το ξύλο των κλάδων) και πέφτουν οι ελιές. Βοηθός του ραβδιστή είναι η έμπειρη γυναίκα - η αναπλογυρίστρα - που στρώνει τις ανάπλες ή μπαγκάλια (μεγάλα στρωσίδια) κάτω από το δέντρο στο σημείο πάνω από το οποίο ραβδίζει ο ραβδιστής και που τις μεταγυρίζει (μετακινεί) σε άλλο σημείο, όταν μετακινηθεί αντίστοιχα σε άλλο σημείο του δέντρου και ο ραβδιστής. Παράλληλα η αναπλογυρίστρα με μια μακρά ντέμπλα (μακριά ξύλινη ράβδος) ή με μια κοντάρα (ακόμη μακρύτερη ράβδος) ντεμπλολογά (χτυπά το δέντρο από το έδαφος και ρίχνει τις ελιές που φτάνει με την ντέμπλα ή την κοντάρα. Με τον τρόπο αυτό οι ραβδιζόμενες ελιές πέφτουν σχεδόν όλες στις ανάπλες και έτσι η συγκομιδή αβγατίζει (προχωρεί γρήγορα).
Επειδή κατά το ράβδισμα μαζί με τις ελιές πέφτουνε στις ανάπλες φύλλα και κλαδιά του δέντρου πρέπει να τα χωρίσουν και να μείνει καθαρός ο λιόκαρπος. Αφού εξασφαλιστεί καθαρός τόπος με πολλά στρωσίδια, ο ραβδιστής παίρνει με ένα μικρότερο δοχείο λίγες-λίγες τις άτσαλες (ακαθάριστες) ελιές και τις ρίχνει με κάποια δύναμη στον αέρα κόντρα στον πνέοντα άνεμο, οπότε ο καρπός σαν βαρύτερος πηγαίνει μπροστά, ενώ τα φύλλα και τα κλαδιά μένουν πίσω. Πίσω από τους ραβδιστάδες ακολουθούν σε κάθε δέντρο οι λιομαζώχτρες, που χαμολογούν (μαζεύουν από χάμω) όλες τις ελιές που είχαν πέσει πριν το ράβδισμα και όσες έπεσαν έξω από τις ανάπλες κατά το ράβδισμα.
Βέβαια οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι εν έτει 2015 η τεχνολογία έχει απλοποιήσει αρκετά τη διαδικασία του λιομαζώματος.
Όπως και να έχει, κάνεις δεν μπορεί να αμφισβητήσει σήμερα ότι για να νικήσουμε την οικονομική κρίση πρέπει να δώσουμε μια ευκαιρία στον πρωτογενή τομέα του νησιού. Άλλωστε η επιστροφή των νέων Κρητικών στα λιόφυτα σίγουρα αποτελεί το πρώτο ουσιαστικό βήμα.
Μάνος Δασκαλάκης
