Μέχρι και τις εκλογές του 2009, οι δημοσκοπήσεις ήταν μια σταθερά: οι αποκλίσεις τους από τα πραγματικά αποτελέσματα ήταν ελάχιστες, σαφώς εντός του στατιστικού λάθους και γενικώς εθεωρούντο αξιόπιστες, τουλάχιστον ως προς το βασικό ερώτημα (δηλαδή, ποια είναι η δύναμη των κομμάτων).
Του Γιώργου Ψαρουλάκη
Αρξάμενοι όμως από τις εκλογές του Μαΐου του 2012, οι δημοσκοπήσεις... βρέθηκαν αλλού γι' αλλού! Οι 10 δημοσκοπήσεις της τελευταίας εβδομάδας πριν τις εκλογές έβγαζαν τη Ν.Δ. με 26% πρώτη, το ΠΑΣΟΚ με 18% δεύτερο και το ΣΥΡΙΖΑ με 11% τρίτο, με τέταρτο το ΚΚΕ με 10%.
Τα αποτελέσματα των εκλογών τα γνωρίζουμε όλοι: Ν.Δ. 18.3%, ΣΥΡΙΖΑ 16.7%, ΠΑΣΟΚ 13.1, ΑΝ.ΕΛ. 10.6% και ΚΚΕ 8.9%.
Καμία σχέση, δηλαδή!
Βεβαίως είπαμε, ΟΚ, αυτή τη φορά όντως η συμπεριφορά του εκλογικού σώματος ήταν απίστευτη, ουδεμία πρόβλεψη έπεσε μέσα, οπότε προφανώς και οι απαντήσεις των ερωτώμενων από τις δημοσκοπικές ήταν... στο κλίμα των ημερών: αλλού γι' αλλού!
Στις εκλογές που ακολούθησαν ένα μήνα μετά, οι περισσότερες δημοσκοπικές, επηρεαζόμενες από το "ρεύμα" που είχε ο ΣΥΡΙΖΑ, τον έδειχναν μπροστά, αν και την τελευταία εβδομάδα πριν την αναμέτρηση οι περισσότεροι "τα μάζεψαν".
Και πάλι όμως, είδαμε δημοσκόπηση (και μάλιστα μίας εκ των πολύ σοβαρών εταιρειών) να δίνει... 6% μπροστά το ΣΥΡΙΖΑ! Βεβαίως, τις εκλογές τις κέρδισε η Ν.Δ. και ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν δεύτερος. Ανάλογα... αλλού γι' αλλού ήταν και οι προβλέψεις για τα υπόλοιπα κόμματα που μπήκαν στη Βουλή.
Οι ευρωεκλογές
Μετά είχαμε τις ευρωεκλογές. Τα 2/3 των δημοσκοπικών έδιναν τη Ν.Δ. να είναι πολύ κοντά στο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος τελικά κέρδισε με 4 μονάδες διαφορά, ενώ και παρακάτω... οι προβλέψεις ήταν τραγικές.
Λίγους μήνες πριν τις ευρωεκλογές είχαμε ίσως τη μεγαλύτερη δημοσκοπική "ατασθαλία", από τις άπειρες που παρακολουθούμε αυτά τα χρόνια: Μια δημοσκόπηση που κυκλοφόρησε 3-4 μέρες μετά τη δημιουργία του κόμματος του Σταύρου Θεοδωράκη, έδειχνε το Ποτάμι με 6%!
Απορίας άξιο είναι που έμαθαν όλοι αυτοί ότι υπήρχε κόμμα "Ποτάμι", πολλώ δε μάλλον να δηλώσουν και ότι θα το ψήφιζαν. Και το "εύρημα" (ή μάλλον... εφεύρημα) γίνεται εντυπωσιακότερο, καθώς ο Σ. Θεοδωράκης ανακοίνωσε τη δημιουργία του κόμματος του... την τρίτη από τις πέντε ημέρες διεξαγωγής του γκάλοπ αυτού!
Στο μεταξύ είχαμε και τις αυτοδιοικητικές εκλογές, όπου και εκεί τα γκάλοπ έλαμψαν ως προς το ότι... απέτυχαν πλήρως να αποτυπώσουν τις πραγματικές τάσεις του εκλογικού σώματος. Άλλα αντ' άλλων τα αποτελέσματα που έβγαζαν και καμία σχέση με αυτά που είδαμε εν τέλει στην κάλπη.
Ο Γενάρης
Με αυτά και με αυτά, φτάσαμε στις εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου, όπου είχαμε ακόμη και δημοσκοπική να δίνει διαφορά μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ. τις 2.5 μονάδες λίγες μέρες πριν την κάλπη, ενώ το αποτέλεσμα έφερε το ΣΥΡΙΖΑ... 9 μονάδες πάνω.
Και γενικώς αλλοπρόσαλλα αποτελέσματα στα γκάλοπ, τα οποία μικρή ή καμία σχέση με το αποτέλεσμα των εκλογών είχαν. Ο υπογράφων είχε προβλέψει το αποτέλεσμα των εκλογών... μία βδομάδα πριν από την προκήρυξή τους, με ακρίβεια που κανένα γκάλοπ, ακόμη κι εκείνα που παρουσιάστηκαν δύο μέρες πριν ανοίξουν οι κάλπες, δεν κατόρθωσε να πετύχει!
Και βεβαίως να πούμε και για το δημοψήφισμα, όπου είχαμε... παγκόσμιο ρεκόρ. Τα γκάλοπ έως και την Παρασκευή έδειχναν διαφορά 3-5 μονάδων μεταξύ του "όχι" και του "ναι" και τελικώς η διαφορά ήταν... 23 μονάδες! Πραγματικά, δεν πρέπει να έχει πέσει έξω γκάλοπ τόσο πολύ στην ιστορία των γκάλοπ!
Και τα... exit polls
Και αν για τα γκάλοπ μπορεί να υπάρξουν κάποιες "δικαιολογίες" (θα τις δούμε λιγάκι στη συνέχεια) δεν μπορεί να υπάρξει ΚΑΜΙΑ για τα exit polls. Ιδιαίτερα από τότε που οι εταιρείες αποφάσισαν προκειμένου να σταματήσει το ρεζιλίκι τους σε κάθε εκλογική αναμέτρηση να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να βγάζουν κοινά αποτελέσματα. Φευ, ακόμη κι έτσι, λάθος έκαναν στις εκλογές του Ιανουαρίου (και στις ευρωεκλογές πριν απ' αυτές).
Οπότε, στις εκλογές της προηγούμενης Κυριακής, αποφάσισαν όχι μόνο να ενώσουν τις δυνάμεις τους, αλλά να βγάλουν και τεράστια περιθώρια: 4 μονάδες για τα μεγάλα κόμματα και έως και 2 για τα μικρά. Και, θα πει κανείς, επιτέλους έπεσαν μέσα; Ε, όχι. Έπεσαν - ξανά! - πανηγυρικά έξω! Λ.χ. για τα δύο μεγάλα κόμματα, ο ΣΥΡΙΖΑ ξεπέρασε το "ταβάνι" που του έδιναν κατά μία μονάδα και η Ν.Δ. έπεσε κάτω από το χαμηλό που της έδιναν κατά μιάμιση μονάδα!
Μιλάμε για πλήρη, παταγώδη, εξωφρενική αποτυχία.
Δύο ερωτήματα ανακύπτουν λοιπόν:
Πρώτον, τι φταίει και οι δημοσκόποι δεν πιάνουν πλέον... ούτε το λήγοντα;
Δεύτερον, αφού οι δημοσκοπήσεις τελικώς ΔΕΝ εξυπηρετούν το σκοπό για τον οποίο γίνονται (όπως και τα exit polls) γιατί συνεχίζουν να γίνονται; Ας επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα δύο ερωτήματα...
Μεθοδολογία και... τρολάρισμα
Διάβασα με προσοχή όλα τα άρθρα δημοσκόπων και παρακολούθησα και έναν-δυο απ' αυτούς σε τηλεοπτικές συνεντεύξεις αυτές τις μέρες. Προσπαθούν να ωραιοποιήσουν την κατάσταση και επιχειρούν να συσκοτίσουν τα νερά, μιλώντας για στατιστικά σφάλματα, για μεθοδολογικά προβλήματα και διάφορες άλλες βαθυστόχαστες έννοιες της επιστήμης της στατιστικής.
Ωστόσο εμένα - και κάθε... έστω και ελάχιστα "πονηρεμένο" πολίτη αυτής της χώρας - δε με πείθουν αυτές οι αιτιάσεις. Μεθοδολογικά προβλήματα και στατιστικά σφάλματα δεν υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλες τις χώρες. Γιατί σε αυτές τις άλλες χώρες τα γκάλοπ δεν πέφτουν συστηματικά και δίχως εξαίρεση έξω σε κάθε πρόβλεψή τους, αλλά αντίθετα προσεγγίζουν τα αποτελέσματα στο όριο του στατιστικού σφάλματος;
Κάποιοι δημοσκόποι προσπαθούν να περάσουν ότι... φταίει ο κόσμος. Οι ερωτώμενοι, δηλαδή. Ας προσπεράσουμε ότι πρόκειται για τον ίδιο λαό που ρωτούσαν και παλιότερα, πριν το 2012, όταν κατόρθωναν και έπιαναν λίγο ή πολύ τα αποτελέσματα των εκλογών. Και ας δεχτούμε ότι με κάποιον τρόπο... φταίει ο κόσμος.
Μα, συγνώμη, αν ο λαός αποφασίζει να "τρολάρει" (όπως είναι στη σύγχρονη - επηρεασμένη από το διαδίκτυο - αργκό η προσπάθεια παραπλάνησης ή κοροϊδίας) τους δημοσκόπους, αυτοί γιατί δεν το λαμβάνουν κι αυτό υπόψη τους; Εντάξει, τους τρόλαραν το Μάη του 2012. Τους ξανατρόλαραν τον Ιούνη του 2012. Τους ματαξανατρόλαραν στις δημοτικές και τις ευρωεκλογές του 2014. Ε, συνεχίζουν να τους τρολάρουν στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις και το δημοψήφισμα του 2015;
Και αδυνατούν οι δημοσκόποι, επιστήμονες άνθρωποι, ειδικοί στη στατιστική, στην επικοινωνία και στην πολιτική επιστήμη, να βγάλουν νέα στατιστικά μοντέλα που θα υπολογίζουν και το τρολάρισμα και όποιον άλλο παράγοντα είναι αυτός που ρίχνει έξω τις προβλέψεις τους;
Το "γιατί"
Τελικά, αφού οι δημοσκοπήσεις δεν έχουν αξιοπιστία, γιατί συνεχίζουν να γίνονται; Και μάλιστα... σωρηδόν, αφού, παρότι διανύουμε οικονομική κρίση, οι εταιρείες που κάνουν δημοσκοπήσεις πληθαίνουν!
Δεν είναι μόνο μάταια και παραπλανητικά, μπορεί να δημιουργήσουν και σοβαρά προβλήματα. Λ.χ. στην εκλογική αναμέτρηση της προηγούμενης Κυριακής, όταν έως και την 11η ώρα οι δημοσκοπήσεις έδιναν μικρό προβάδισμα στο ΣΥΡΙΖΑ (οι πιο... τολμηροί το ανέβασαν στις 3 μονάδες την Παρασκευή) και τη ΛΑΕ να μπαίνει άνετα στη Βουλή.
Αυτό δεν επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσμα; Δεν ώθησε λ.χ. αρκετούς ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο να το "ρίξουν" ξανά ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να αποφύγουν να βγει η Νέα Δημοκρατία, στερώντας έτσι λ.χ. από το ΚΚΕ μία ή δύο μονάδες παραπάνω και από τη ΛΑΕ την κοινοβουλευτική της εκπροσώπηση; Κι αναφέρουμε μόνο το ένα από τα πολλά δυνατά προβλήματα.
Εν κατακλείδι: οι δημοσκόποι θα πρέπει να ανασκουμπωθούν και να δημιουργήσουν νέα στατιστικά μοντέλα ώστε να ανακτήσουν έστω και ένα μέρος της αξιοπιστίας τους, διότι πλέον έχουν γίνει απολύτως καταγέλαστοι. Ειδάλλως, να κλείσουν τα μαγαζιά τους και να σταματήσουν να παραπλανούν τον κοσμάκη, ενίοτε συμβάλλοντας και στη διαμόρφωση εκλογικών αποτελεσμάτων.
