Η περιοχή της Φαλάσαρνας είναι ένας τόπος πραγματικά μοναδικός, όπου η αρχαία ιστορία ξεδιπλώνει το μεγαλείο της στα μαγευτικά ακρογιάλια και το κάθε κύμα επαναλαμβάνει το ένδοξο ναυτικό παρελθόν της αρχαίας πόλης. Στο δυτικότατο άκρο της Κρήτης, σε μια έξαρση του εδάφους στο λαιμό του ακρωτηρίου Κώρυκον, βρίσκεται η αρχαία πόλη Φαλάσαρνα.
Η τοποθεσία, που σήμερα ονομάζεται Κουτρί, διαμορφώνει κατά μήκος του όρμου υπέροχες αμμώδεις παραλίες και περιβάλλεται από τις βραχονησίδες Κουρσάρους και Πρασονήσι στα νότια και το Πεταλίδι βορειότερα.
Η παραλία της Φαλάσαρνας έχει βραβευτεί ως η ωραιότερη παραλία της Μεσογείου. Τα χρώματα της θάλασσας, η λεπτή άμμος και τα πεντακάθαρα νερά, δίπλα στις αμμοθίνες, όπου μοσχομυρίζει το θυμάρι, συνθέτουν ένα τοπίο μοναδικό. Στην περιοχή της Φαλάσαρνας έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια μικρής δυναμικότητας, καλαίσθητα ξενοδοχειακά καταλύματα, που δεν επιβαρύνουν και δεν αλλοιώνουν το παρθένο φυσικό περιβάλλον.
Στο βόρειο τμήμα της παραλίας βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Φαλάσαρνας, που ήταν λιμάνι της Πολυρρήνιας, από την οποία απείχε 60 στάδια.
Πόλη πειρατών
Η αρχαία Φαλάσαρνα άκμασε από τα μέσα του 4ου μέχρι τα μέσα του 1ου π.Χ. αιώνα, και καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 67 π.Χ., δύο χρόνια μετά την κατάληψη της Κρήτης από τον Μάρκο Καικίλιο Μέτελλο, τον επονομαζόμενο «Κρητικό».
Αιτία της καταστροφής της υπήρξε η ενασχόληση των κατοίκων της με την πειρατεία. Η Φαλάσαρνα ήταν καθαρά ναυτική πόλη και η είσοδός της ήταν από τη θάλασσα με ένα κλειστό και τειχισμένο λιμάνι.
Οι ανασκαφές αποκάλυψαν μέρος της αποβάθρας με τις δέστρες των καραβιών. Το λιμάνι της Φαλάσαρνας, που βρίσκεται σήμερα στο χερσαίο χώρο εξαιτίας των τεκτονικών κινήσεων που ανασήκωσαν απότομα τη δυτική Κρήτη κατά 6 έως και 10 μ. το 365 μ.Χ., αποτελείτο από δύο λιμενολεκάνες με ένα κανάλι εισόδου και το κανάλι καθαρισμού. Το λιμάνι της Φαλάσαρνας διαμορφώθηκε στη θέση προϋπάρχουσας φυσικής λεκάνης, η οποία εκβαθύνθηκε και στη συνέχεια κατασκευάστηκε ένα κανάλι μήκους 100 μ., το οποίο έκλεινε με αλυσίδα, δημιουργώντας το κλειστό λιμάνι που αναφέρει ο Σκύλακας.
Στη βραχώδη ακτή βλέπουμε επίσης λοξεμένες δεξαμενές με κλίμακες. Κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου σ' ένα περιφραζόμενο χώρο βρίσκονται κάποιες κατασκευές οι οποίες προφανώς χρησίμευαν για το χύσιμο των μετάλλων. Παρόμοιες κατασκευές έχουν βρεθεί και σε άλλες περιοχές της Κρήτης, όπως στον Άγιο Μύρωνα στην αρχαία Ραύκο.
Ιερό της Δικτύννης Αρτέμιδος
Γύρω από το λιμάνι εντοπίστηκαν οικιστικά κατάλοιπα, ναϊκά οικοδομήματα και λατομεία, και σώζονται αναλημματικοί τοίχοι, που στήριζαν τα διάφορα επίπεδα στα οποία ήταν χτισμένη η πόλη, με τετραγωνισμένες πέτρες, χωρίς συνδετικό υλικό.
Ο Έλληνες Σικελός φιλόσοφος Dionysius Calliphontis αναφέρει ότι εδώ υπήρχε και ιερό της Δικτύννης Αρτέμιδος. «...φαοί δ' εν Κρήτη πόλιν είναι Φαλάσαρνα κειμένην προς ήλιον δύοντα, κλειστόν λιμένα έχουσαν, ιερόν Αρτέμιδος άγιον και καλείσθαι την θεόν Δίκτυνναν».
Δυο νύμφες "διεκδικούν" την πόλη
Η Φαλάσαρνα αναφέρεται από τον Στέφανο Βυζάντιο, τον Στράβωνα και τον Πλίνιο, καθώς και στους «Σταδιασμούς της Μεγάλης Θαλάσσης». Αναφέρεται επίσης στον κατάλογο των κρητικών πόλεων που υπέγραψαν τη συνθήκη του Ευμένη Β' της Περγάμου το 170 π.Χ. Ο Πολύβιος αναφέρει ότι το 184 π.Χ. κατέλαβαν τη Φαλάσαρνα οι Κύδωνες, αλλά ο Ρωμαίος Άππιος τούς διέταξε να την εγκαταλείψουν.
Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει ότι η πόλη πήρε την ονομασία της από τη νύμφη Φαλασάρνη, ενώ ο άγνωστος συγγραφέας του καταλόγου των 100 κρητικών περιοχών αναφέρει ότι το όνομα Φαλάσαρνα προέρχεται από το όνομα της νύμφης Φαλάουρα.
Η αρχαία Φαλάσαρνα ήταν κατοικημένη πόλη από τη Μεσομινωική Εποχή, όπως μαρτυρούν τα κεραμικά ευρήματα της περιοχής. Στην ακμή της από τον 4ο μέχρι τον 1ο π.Χ. αιώνα ήταν μια πολυάνθρωπη πόλη, που καταλάμβανε μεγάλη έκταση, και στο δεύτερο μακεδονικό πόλεμο είχε στείλει 3.000 άνδρες.
Ήταν πιο σημαντική πόλη από την Πολυρρήνια και σαν ανεξάρτητη πόλη είχε δικά της νομίσματα. Όταν επισκέφθηκε την περιοχή ο Robert Pashley το 1834, θαύμασε το γαλάζιο ουρανό της Κρήτης και τότε κατάλαβε γιατί οι Κρητικοί έλεγαν την ημέρα Δία, όπως αναφέρει ο Macrobius.
Η περιοχή της Φαλάσαρνας είναι ένας τόπος πραγματικά μοναδικός, όπου η αρχαία ιστορία ξεδιπλώνει το μεγαλείο της στα μαγευτικά ακρογιάλια και το κάθε κύμα επαναλαμβάνει το ένδοξο ναυτικό παρελθόν της.