Προεκλογικά ο ΣΥΡΙΖΑ είχε εμφανιστεί ως το κατεξοχήν "αντιμνημονιακό" κόμμα, με έναν (μεγάλο) αστερίσκο: υποστήριζε ότι θα μπορούσε να "σκίσει τα μνημόνια" ή (όπως "διόρθωσε" αργότερα τη ρητορική του) να "επιτύχει καλύτερη συμφωνία" εντός της ευρωζώνης και δίχως να διακινδυνεύσει τη ρήξη με τους εταίρους και την έξοδο της χώρας από τον ευρωπαϊκό πυρήνα.
Οι πιο νηφάλιοι είχαν πολύ πριν τις εκλογές επισημάνει την προφανή ανακολουθία: με δεδομένη την οικονομική κατάσταση της χώρας και το κολοσσιαίο χρέος, ευρώ χωρίς μνημόνια και δη χωρίς τους όρους των δανειστών είναι χίμαιρα.
Οι απαντήσεις των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή τη νηφάλια προσέγγιση ήταν κατά κύριο λόγο... άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε και μονότονη επανάληψη των γνωστών ρητών περί της "σκληρής διαπραγμάτευσης" που "θα άλλαζε την Ευρώπη".
Με τον τρόπο αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση και πορεύτηκε στην πεντάμηνη διαπραγμάτευση, απορρίπτοντας στο τέλος μία "δύσκολη" αλλά εφικτή συμφωνία, προκειμένου να... κάνει πλήρη αναστροφή και να υιοθετήσει μια εξαιρετικά δύσκολη και για πολλούς μη πραγματοποιήσιμη συμφωνία, κάτω από την πολύ ορατή πλέον απειλή του Grexit.
Όποιος δεν αντιλαμβάνεται την εσωτερική πραγματικότητα του ΣΥΡΙΖΑ, είναι λογικό να απορεί με όλα αυτά. Ωστόσο, εφόσον αναλύσουμε λίγο το κόμμα της "ριζοσπαστικής Αριστεράς" και δούμε τι ισχύει εντός αυτού, μπορούμε να εξηγήσουμε όλα αυτά - και πολύ περισσότερα.
Ένα κόμμα - πολλές τάσεις
Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν εξαρχής ένα πολυτασικό κόμμα. Ακόμη και όταν οι συνιστώσες που τον αποτελούσαν "αυτοδιαλύθηκαν", προκειμένου να προκύψει ένα αμιγές κόμμα, οι τάσεις παρέμειναν και μάλιστα σιγά-σιγά αποκρυσταλλώθηκαν σε δύο κύριες τάσεις.
Η πρώτη, της οποίας ηγείτο ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας, είναι οι "προεδρικοί" (ελλείψει καλύτερου όρου). Η τάση αυτή επιλέγει γενικώς αυτό που θέλει η ομάδα που βρίσκεται γύρω από τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ (αυτή που σε ορισμένους κύκλους αποκαλείται "ομάδα Δραγασάκη"). Για το λόγο αυτό, υιοθετεί γενικώς τον "πολιτικό ρεαλισμό". Ήταν η τάση που αποδέχτηκε και εξυπηρέτησε την πορεία "αποριζοσπαστικοποίησης" του ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να γίνει ένα κόμμα που θα μπορεί να εμπιστευτεί ο μέσος ψηφοφόρος για κυβερνητική επιλογή.
Η τάση αυτή ήταν ξεκάθαρα πλειοψηφική στα όργανα του κόμματος και αποτυπώθηκε ως τέτοια και στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, δηλαδή ουσιαστικά στην κοινωνία (αφού οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ επέλεξαν τους εν λόγω βουλευτές).
Δίπλα στην τάση αυτή αναδείχθηκε και η «Αριστερή Πλατφόρμα». Δεν πρόκειται για ομοιογενή τάση, όπως ομοιογενής δεν είναι ούτε η προεδρική, αλλά συγκεντρώνει εκείνα τα στελέχη του κόμματος που βρίσκονται "αριστερότερα" στο πολιτικό φάσμα. Στην τάση αυτή διάκεινται φιλικά (και συχνά ταυτίζονται πολιτικά) και ορισμένες μικρότερες τάσεις, που προέρχονται από συγκεκριμένες συνιστώσες (ΚΟΕ, ΔΕΑ, που μαζί έχουν έξι βουλευτές στην Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ).
Όλα αυτά μέχρι τις εκλογές. Από εκεί και πέρα δημιουργήθηκε μια τάση ακόμη, οι "53", που είναι προεδρικοί αλλά... βγαίνουν κριτικά εξ αριστερών. Κάποιοι θεωρούσαν αυτήν την τάση ως απλώς "αντίβαρο" της «Αριστερής Πλατφόρμας», ώστε να ελεγχθεί το αριστερό ρεύμα, ωστόσο στην πρόσφατη ψηφοφορία για τα προαπαιτούμενα αρκετοί της τάσης αυτής (των "εναλλακτικών προεδρικών") ψήφισαν "όχι"!
Και στην ψηφοφορία αυτή, αναδείχτηκε και μια άλλη μερίδα βουλευτών: που δεν ανήκουν σε καμία από τις "αντιπολιτευόμενες" τάσεις, αλλά μέχρι τώρα θεωρούνταν "προεδρικοί", οι οποίοι όμως ψήφισαν ενάντια στην πρόταση της ηγεσίας του κόμματος! Όλα αυτά μας λένε ότι σιγά-σιγά διαμορφώνεται μια νέα τάση.
Το καταστροφικό δημοψήφισμα
Σίγουρα ο Αλέξης Τσίπρας αυτή τη στιγμή θα μετανιώνει για αρκετές επιλογές του, τόσο όσον αφορά σε πρόσωπα, όσο και σε τακτικές. Ωστόσο, η κίνηση εκείνη για την οποία πρέπει πραγματικά να... σκυλομετανιώνει είναι αυτή του δημοψηφίσματος.
Οι εκτιμήσεις θέλανε το "ναι" να επικρατεί ελαφρώς ή το "όχι" με πολύ μικρή διαφορά. Αυτά τα δύο αποτελέσματα θα ήταν διαχειρίσιμα. Όμως το τεράστιο "όχι" έφερε τον Αλέξη Τσίπρα σε εξαιρετικά δύσκολη θέση.
Διότι τον εξέθεσε ακόμη περισσότερο έναντι των δανειστών και έδωσε την ευκαιρία στη μερίδα εκείνων που επιθυμούν την Ελλάδα εκτός ευρωζώνης να "κάνει την κίνησή της". Και φυσικά τον άφησε έκθετο στις τρομακτικές πιέσεις, που είχαν ως αποτέλεσμα μια συμφωνία που ήταν πολύ χειρότερη από εκείνη που είχαν προτείνει οι δανειστές λίγες μέρες πριν το δημοψήφισμα.
Και βεβαίως, εξαιτίας του δημοψηφίσματος, επιβλήθηκαν και οι έλεγχοι κεφαλαίου και η τραπεζική αργία, που είχαν ως αποτέλεσμα αυτόν τον οικονομικό "κρανίου τόπο" που ζούμε όλοι μας τον τελευταίο καιρό. Ήταν μια εξαιρετικά κακή επιλογή, που ο Αλέξης Τσίπρας θα έχει μετανιώσει χίλιες φορές μέχρι σήμερα... Και αυτή ακριβώς η επιλογή επέτρεψε σε μια μερίδα του ΣΥΡΙΖΑ να σηκωθεί και να δηλώσει ότι εκπροσωπεί το "όχι", εμφανίζοντας τον πρωθυπουργό ανακόλουθο και δέσμιο των "εκβιασμών" των δανειστών.
Η «Αριστερή Πλατφόρμα» χτυπά
Ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, παρότι ουδέποτε θεωρήθηκε "ηγετική φυσιογνωμία" εντός του ΣΥΡΙΖΑ, είναι ο επικεφαλής της ισχυρότερης αντιπολιτευτικής τάσης, της «Αριστερής Πλατφόρμας». Η «Αριστερή Πλατφόρμα» προσπάθησε να κινηθεί, μια και ήταν καθαρά μειοψηφική κίνηση, στη σκιά της κυρίαρχης τάσης και εκμεταλλευόμενη τη δημοφιλία του ηγέτη της παράταξης, να περνά τη δική της ατζέντα.
Μέχρι τις εκλογές, η συνύπαρξη με την κυρίαρχη τάση ήταν εύκολη, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πολυσυλλεκτικό και πολυτασικό κόμμα, με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την πολυφωνία. Τα στελέχη του προέρχονται από το ΚΚΕ εσωτερικού (ευρωαριστερά), το ΚΚΕ (όσοι δεν μπορούσαν... να αντέξουν τον "ορθόδοξο" κομμουνισμό), το Συνασπισμό (όπου βρήκαν στέγη εκτός των προαναφερθέντων, μια και πρακτικά αποτελεί εξέλιξη του ΚΚΕ εσ., διάφορες τάσεις και αριστεροί "λάιτ") και μια σειρά από κόμματα και κινήσεις που κινούνται από την Κεντροαριστερά μέχρι την άκρα Αριστερά, περνώντας μέσα από κινήματα οικολογίας κ.λπ. Με άλλα λόγια, απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ένα στοιχειωδώς ομοιογενές κόμμα.
Όταν το κόμμα ήταν στην αντιπολίτευση, δεν υπήρχε πρόβλημα: οι τάσεις εκφράζονταν (αποτέλεσμα ήταν η περίφημη, πλέον, πολυγλωσσία των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ στα πάνελ των τελευταίων τριών χρόνων) και η "ζημιά" ήταν μικρή, άντε μια σύγχυση ως προς το "τι τελικά πρεσβεύει αυτό το κόμμα".
Στην κυβέρνηση, όμως, το πρόβλημα αυτό μεγαλώνει και, όταν περνά από την πολυγλωσσία στην έκφραση άποψης, στο "αντάρτικο" σε καθοριστικής σημασίας για την επιβίωση του τόπου (άρα και της κυβέρνησης) νόμους, τότε... υπάρχει μεγάλο ζήτημα. Αλλά αυτά θα τα δούμε παρακάτω.
Η «Αριστερή Πλατφόρμα», λοιπόν, έσπευσε στην κρίσιμη στιγμή να διαχωρίσει τη θέση της και να... συμπαρασύρει και βουλευτές, οι οποίοι ουδεμία σχέση είχαν με αυτήν (και κινούνταν εγγύτερα στον πρόεδρο του κόμματος και την ηγετική ομάδα).
Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ο τρόπος με τον οποίο πολιτεύονται: δηλώνουν ότι "διαφωνούν" με τον κύριο άξονα της πολιτικής της κυβέρνησης, αλλά ταυτόχρονα... στηρίζουν την κυβέρνηση! Πρόκειται για μια μάλλον αλλοπρόσαλλη επιλογή, που μόνο ως ένας τακτικισμός (ή καιροσκοπισμός) μπορεί να ερμηνευτεί.
Ωστόσο, με τον τρόπο αυτό, όλες αυτές οι δυνάμεις δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός "εσωτερικού μετώπου" στο ΣΥΡΙΖΑ. Ένα μέτωπο που βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα, αλλά μπορεί σύντομα να βρει και ευρύτερη έκφραση: το "μέτωπο της ρήξης" ή αλλιώς "το μέτωπο της δραχμής".
Οι τάσεις - Τα χαρακτηριστικά του "μετώπου της ρήξης"
Μέχρι πριν από λίγες βδομάδες, ουσιαστικά μόνο ο Λαπαβίτσας μιλούσε ανοιχτά και δίχως προβληματισμούς για «επιστροφή στη δραχμή». Ακόμη και η "Αριστερή Πλατφόρμα" δεν έθετε το θέμα, τουλάχιστον όχι ανοιχτά.
Ο Γιάννης Μηλιός, βέβαια, είχε ταχθεί υπέρ ρήξης από πολύ νωρίς και είχε διαχωρίσει τη θέση του, με αποτέλεσμα να μείνει εκτός κυβέρνησης και να χάσει τη θέση του υπεύθυνου οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Μηλιός έχει αρχίσει ξανά τις τελευταίες εβδομάδες να εμφανίζεται σποραδικά με "ρητορική ρήξης".
Αυτά τα δύο πρόσωπα, μαζί με τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, αναμένεται να παίξουν ρόλο στο "μέτωπο της ρήξης", την ώρα που πρωταγωνιστικό ρόλο διεκδικούν και πρόσωπα τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την αριστερή πτέρυγα του κόμματος.
Πρώτα η Ζωή Κωνσταντοπούλου, εκ των "ακραιφνών προεδρικών" ανέκαθεν, που αποφάσισε να συνεχίσει στην "οξεία" εσωτερική αντιπολιτευτική τακτική και στην πρακτική της ρήξης, στην οποία δείχνει να έχει αφιερωθεί τους τελευταίους μήνες. Και στη συνέχεια ο Γιάνης Βαρουφάκης, που δεν είναι κομματικό στέλεχος αλλά "συνεργαζόμενος" και εθεωρείτο "του περιβάλλοντος Τσίπρα".
Κάποιοι σπεύδουν να χρεώσουν τον Γιάνη Βαρουφάκη στην "Αριστερή Πλατφόρμα". Αυτό δεν είναι σωστό. Ο ξενοσπουδαγμένος Βαρουφάκης έχει άλλα... κολλητηλίκια, τα οποία ουδεμία σχέση με "ουτοπικούς μαρξιστές", όπως αυτοί της "σχολής ΣΥΡΙΖΑ" που μετέχουν στην «Αριστερή Πλατφόρμα» Απλώς οι της «Αριστερή Πλατφόρμα» έχουν υιοθετήσει κάποιες από τις ιδέες Βαρουφάκη, αναζητώντας εναγωνίως ένα θεωρητικό σχήμα που θα επιτρέπει τη "ρήξη", την οποία επιζητούν.
Δηλαδή οι θεωρίες του Βαρουφάκη είναι το "όχημα", το οποίο ίσως να επιτρέψει μελλοντικά τη σύμπλευσή του με την «Αριστερή Πλατφόρμα», η οποία τον έβλεπε εξαρχής ως "φυτευτό" και με την ανάλογη δυσπιστία. Σήμερα όμως, που ο Βαρουφάκης έχει επιλέξει πλέον ανοιχτά την οδό της ρήξης και κάνει λόγο για δραχμή, η «Αριστερή Πλατφόρμα» μπορεί και να τον... υιοθετήσει ως "γκουρού" της.
Ανάλογη είναι η κατάσταση και με την πρόεδρο της Βουλής, η οποία μπορεί να λειτουργήσει και ως "κράχτης" - είναι αλήθεια ότι μεταξύ των στελεχών της «Αριστερής Πλατφόρμας» δεν υπάρχει κάποιος δεύτερος... Τσίπρας και γενικώς οι θεωρητικοί "εγκέφαλοί" της είναι μάλλον περιορισμένου βεληνεκούς ως προς τη συνολικότερη αποδοχή τους.
Εφόσον το μέτωπο σχηματοποιηθεί σε κάτι παραπάνω, προφανώς και θα χρειαστούν κάποιο "πρόσωπο ευρείας αποδοχής", που μπορεί να αναζητηθεί και μεταξύ των προαναφερθέντων.
Υπάρχουν και δυνάμεις εκτός ΣΥΡΙΖΑ που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν στο ίδιο πλαίσιο. Υπάρχει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, που συνήθως "ακολουθεί" το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά φαίνεται ότι η αποδοχή του σχεδίου διάσωσης φαίνεται να την αποξενώνει (οριστικά;) από τον επίσημο ΣΥΡΙΖΑ. Υπάρχει ο Αλέκος Αλαβάνος και το Plan Β του. Υπάρχουν άλλες κινήσεις, όπως το ΕΠΑΜ ή η Σπίθα, που μπορούν να μπουν κάτω από μια "ομπρέλα της δραχμής" ή "της ρήξης" περισσότερο ή λιγότερο εύκολα.
