Οι Έλληνες πολίτες καλούνται με την ψήφο τους να καθοδηγήσουν την πολιτική ηγεσία σχετικά με το είδος της συμφωνίας που θα επιδιωχθεί με τους εταίρους μας στην Ε.Ε. Η επιλογή του δημοψηφίσματος στην τρέχουσα πολιτική συγκυρία, με τις οδυνηρές επιπτώσεις που προκάλεσε στην καθημερινή ζωή και με τον τρόπο που διατυπώνεται το ερώτημα αναντίρρητα θέτει πολλαπλά ερωτήματα στον πολίτη: υπέρ/κατά της Ε.Ε. και του ευρώ, υπέρ/κατά της κυβέρνησης κ.λπ.
Του Μάνου Παπάζογλου *
Οι τέσσερις εκλογικές περιφέρειες της Κρήτης θα δώσουν τη δική τους ετυμηγορία για τα ζητήματα αυτά. Το αποτέλεσμα θα έχει τη δική του βαρύτητα τόσο για τη χώρα συνολικά, όσο και για να εκτιμήσουμε τις βασικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη που επικρατούν στο νησί.
Η κοινή τάση των ψηφοφόρων της Κρήτης ήταν η μαζική μετακίνηση στο ΣΥΡΙΖΑ από το 2012, η οποία ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακή το 2015 (από 39,55% στο Ρέθυμνο έως 47,85% στο Ηράκλειο). Είναι κατανοητό ότι οι επιπτώσεις της κρίσης, αλλά και τα διάχυτα αντιδεξιά αντανακλαστικά (που κάποτε εκφράζονταν από το ΠΑΣΟΚ) βρήκαν έκφραση σε έναν άλλο κομματικό φορέα, που σήκωσε τη σημαία της "εξέγερσης".
Έχουν, όμως, οι ψηφοφόροι της Κρήτης ουσιαστικούς λόγους να υιοθετήσουν μια στάση καχυποψίας (αν όχι απαξίωσης) της Ευρώπης; Στο ερώτημα αυτό θα θέσω τρία ζητήματα που θα διευκολύνουν τον προβληματισμό όλων. Κατά πρώτο λόγο, η οικονομία της Κρήτης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ευρωπαϊκή οικονομία (ο εισερχόμενος τουρισμός, οι εξαγωγές του πρωτογενούς τομέα) και αυτό οφείλεται στις φιλότιμες προσπάθειες δεκαετιών των επιχειρηματιών και παραγωγών του νησιού. Δε χρειάζεται να υπενθυμίσουμε την αναντικατάστατη συμβολή των πόρων της Ε.Ε. στα αναπτυξιακά έργα σε κάθε νομό.
Κατά δεύτερο λόγο, η περιφέρεια της Κρήτης συνολικά χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια και προσβλέπει στον ευρωπαϊκό χώρο. Το Πανεπιστήμιο, το ΙΤΕ, το Πολυτεχνείο, το ΤΕΙ έχουν κατοχυρώσει ένα αξιοθαύμαστο ευρωπαϊκό προφίλ στην έρευνα και τη διδασκαλία και κάθε άλλο παρά επιδεικνύουν ευρω-φοβικές στάσεις όταν διεκδικούν ευρωπαϊκές συνεργασίες, ερευνητικά προγράμματα και εν γένει την αριστεία.
Κατά τρίτο λόγο, η Κρήτη ιστορικά γνώρισε περιόδους ευφορίας, όταν επέδειξε μεγάλη εξωστρέφεια και αναζήτησε το εμπόριο, τις ανταλλαγές, τις συνεργασίες πέρα από τα όρια του νησιού στον ευρύτερο χώρο της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Αντιθέτως, όταν αποκόπηκε από τα ευρωπαϊκά πράγματα γνώρισε την παρακμή, την υποβάθμιση των γραμμάτων και των τεχνών, όπως συνέβη κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας (αλλά δε συνέβη επί ενετοκρατίας).
Κάποιοι θεωρούν ότι το πνεύμα αντίστασης συνάδει με τις επαναστατικές παραδόσεις της Κρήτης. Ποιος είναι, όμως, ο αντίπαλος που σήμερα καλούνται να εκδιώξουν οι Κρητικοί; Οι εταίροι μας στην Ε.Ε.; Οι Ευρωπαίοι συνεργάτες μας στον τουρισμό, τη διακίνηση αγροτικών προϊόντων, στην επιστήμη και τον πολιτισμό; Για να μην καλλιεργούνται πλάνες, οι καταβολές του βενιζελισμού (της μήτρας της πολιτικής κουλτούρας που επικρατεί στην Κρήτη) είναι απολύτως συμβατές τόσο με ένα πνεύμα ελευθερίας, όσο και με ένα πνεύμα συνεννόησης με τις κυβερνήσεις και τους λαούς της Ευρώπης. Θα είχε άραγε πετύχει ποτέ ο Ελ. Βενιζέλος την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα εάν περιχαρακωνόταν σε μια άρνηση διπλωματικής διαπραγμάτευσης με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής; Μήπως ο Αν. Παπανδρέου ως πρωθυπουργός υιοθέτησε ποτέ μια ευρω-φοβική στάση, η οποία να θέσει σε κίνδυνο το στρατηγικό προσανατολισμό της χώρας;
Όλα τα παραπάνω μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το ΟΧΙ δεν είναι ούτε τόσο επαναστατικό, ούτε τόσο ριζοσπαστικό όσο ακούγεται. Γιατί το δημόσιο συμφέρον υπηρετείται όταν γνωρίζεις πώς θα διαπραγματευτείς αποτελεσματικά για να προκύψει εθνική ωφέλεια, ακόμη και όταν οι Ευρωπαίοι συνομιλητές σου παρουσιάζονται άδικοι και αρνητικοί.
Την Κυριακή 5 Ιουλίου οι ψηφοφόροι της Κρήτης πρέπει να θέσουν τα δικά τους ερωτήματα στην κυβέρνηση και να την καλέσουν να λογοδοτήσει για το πώς ανταποκρίθηκε στα πολύ υψηλά εκλογικά ποσοστά που της έδωσε τον Ιανουάριο 2015. Επειδή στην Κρήτη έχουμε αναπτυγμένο το αίσθημα της τιμής, πόσοι άραγε θεωρούν ότι οι προεκλογικές υποσχέσεις δεν είχαν κανένα αντίκρισμα, ότι οι συμπεριφορές κάποιων νέων κυβερνητικών στελεχών προσβάλλουν, ότι οι προοπτικές της οικονομίας του νησιού επιδεινώθηκαν δραματικά, ότι κάποιοι δεν ομολογούν ντρέτα ότι επιδιώκουν να μας παρασύρουν στις δικές τους ιδεολογικές ψευδαισθήσεις που επί δεκαετίες βρίσκονταν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής;
* Ο Μάνος Γ. Παπάζογλου είναι λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
