default-image

Ο υπόγειος πόλεμος για τα φέουδα της Έρευνας

Επιστήμη
Ο υπόγειος πόλεμος για τα φέουδα της Έρευνας

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στη "Νέα Κρήτη" έχουμε ασχοληθεί αναλυτικά τους τελευταίους μήνες με το θεσμικό πλαίσιο για την έρευνα, ρίχνοντας φως σε συμφέροντα που διαφεντεύουν και καταδυναστεύουν αυτόν το χώρο.

Η αλήθεια είναι πως οι πολίτες στην πλειοψηφία τους έχουν μία αγνή άποψη για την έρευνα, την αριστεία και συνεπώς για τα ερευνητικά κέντρα, βλέποντας τις επιστημονικές τους επιτυχίες οι οποίες γίνονται με το όραμα και τις εργατοώρες του επιστημονικού προσωπικού των κέντρων. Δεν είναι όμως σαφές το πλαίσιο λειτουργίας και χρηματοδότησής τους και της χρήσης των πόρων τους.

Μάλιστα, όχι μόνο οι περισσότεροι δε γνωρίζουν ότι όλα τα κέντρα, άλλα λιγότερο άλλα περισσότερο, λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση, αλλά, το σπουδαιότερο, δεν καταλαβαίνουν ότι η λειτουργία τους αποτελεί προέκταση εκείνης του Δημοσίου, καθώς έχουν ιδρυθεί κατ' εξουσιοδότηση νόμου και τους έχει εκχωρηθεί αντικείμενο από το ελληνικό κράτος. Γι' αυτό και δε θα έπρεπε αποτελούν "προσωπικά κάστρα" κανενός.

Δεν είναι τυχαίο ότι, παρότι οι εκάστοτε κυβερνήσεις τα τελευταία 25 χρόνια έχουν παράξει πλήθος από αλληλοαναιρούμενους νόμους ακόμα και για το τι ορίζεται ως θάμνος, για τον τρόπο λειτουργίας των ερευνητικών κέντρων έγινε ο Νόμος 1514 το μακρινό 1985 και έκτοτε η όποια προσπάθεια αλλαγής θαβόταν εν τη γενέσει της, μέχρι την ψήφιση του Νόμου 4310 τον περασμένο Δεκέμβριο, ο οποίος δεν άλλαξε τίποτα το ουσιαστικό στη διοίκηση. Στο ίδιο μήκος κύματος δεν πρέπει να λησμονούμε ότι παραδοσιακά στους βουλευτές, εκτός από νομικοί και ιατροί, βρίσκονται και αρκετοί πανεπιστημιακοί, ομάδες που φροντίζουν να τα βρίσκουν για τα του οίκου τους.

Όλα αυτά τα χρόνια το παρασκήνιο για την εισαγωγή νομοθεσίας για τη λειτουργία των κέντρων δεν έχει τέλος. Ιδιαίτερα για τον πρόσφατο νόμο, η διαδικασία αλλαγών επί αλλαγές ξεκίνησε πριν ένα περίπου χρόνο, όταν η συγκυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ θέλησε να υλοποιήσει ένα σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο για την έρευνα. Η κριτική εξαρχής υπήρξε έντονη, καθώς ό,τι νέο αναθεωρεί την πεπατημένη προκαλεί αντιδράσεις, ενώ και σε αυτό τον τομέα η παραδοσιακή σύγκρουση της «ορθής επιλογής» του κράτους-χρηματοδότη έναντι της ιδιωτικοποίησης και αξιοποίησης με όρους ελεύθερης αγοράς των αποτελεσμάτων της έρευνας αποτελεί πεδίο δόξης για πολιτικούς διαξιφισμούς και δεξαμενή ψήφων. Εκείνο όμως το στοιχείο που παραμένει αγέρωχο όλα αυτά τα χρόνια είναι η λειτουργία των ερευνητικών κέντρων με όρους "φεουδαρχισμού", χωρίς καμία Βουλή, δεξιά ή αριστερή, να θέλει ή και να μπορεί να τα βάλει με αυτό το κάστρο.

Στη "Νέα Κρήτη" αναφερθήκαμε με στοιχεία για το ζήτημα των αιωνίων και των αόρατων διευθυντών. Μάλιστα, γι' αυτό το θέμα, κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων του νόμου, προέκυψε από τη συγκυβέρνηση πλήρης σύμπνοια για τη διαιώνιση αυτής της πρακτικής με τη θεσμοθέτηση επ' αόριστον ανανεούμενων θητειών. Με την καθοριστική όμως παρέμβαση των πραγματικά κορυφαίων της Αριστείας «σώθηκε προσωρινά η παρτίδα» και καταλήξαμε στο να οριστεί το αυτονόητο, δηλαδή το μέγιστο δύο θητειών για όλους τους διευθυντές ερευνητικών κέντρων, περιορισμό που έχει και η θέση του προέδρου των ΗΠΑ. Και τονίζουμε το προσωρινά διότι τα φέουδα των κέντρων δεν είναι ΗΠΑ, και ο νομοθέτης προνόησε και εισήγαγε μία έντεχνη νομοτεχνική ρύθμιση ως αστερίσκο, με την οποία προσφέρεται μία επ' αόριστο τεχνική παράταση:

Σύμφωνα λοιπόν με το νόμο, σε περίπτωση που δε συγκροτηθεί επιτροπή κρίσης διευθυντή ή εάν αυτή δεν τα «βρίσκει» σε κάποιο πρόσωπο, τότε ο διευθυντής συνεχίζει να ασκεί τα καθήκοντά του! Παράταση εις το άπειρον.

Γι' αυτό η αξία του όλου εγχειρήματος αποψίλωσης ενός κλειστού και προσωποκεντρικού συστήματος διοίκησης και λειτουργίας όπως οι ίδιοι οι εκπρόσωποι των ερευνητών καταγγέλλουν, με αιώνιους και αόρατους διευθυντές, με προέδρους με εξωγενείς δραστηριότητες όπως κατήγγειλαν οι εργαζόμενοι στο ΕΛΚΕΘΕ, με τη μη εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή Χάρτα του Ερευνητή, όπως καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι του ΙΤΕ και πολλά άλλα τραγελαφικά, που άλλα βγαίνουν στον αφρό της δημοσιότητας και άλλα όχι και τα οποία δεν ανιχνεύονται από τα απαρχαιωμένα ραντάρ ελέγχου του δημοσίου, είναι τεράστια.

Μάλιστα, είναι ακόμα μεγαλύτερη εάν αναλογιστούμε ότι η συγκυβέρνηση των δύο μεγαλύτερων μέχρι πρότινος κομμάτων, με στενούς και άρρηκτους δεσμούς με το κατεστημένο των διοικήσεων των ερευνητικών κέντρων, «έσπασε κάποια αβγά» και νομοθέτησε υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Υπέρ της αξιολόγησης των πεπραγμένων και της κατάργησης της αιώνιας κατάληψης θέσεων διοίκησης. Άφησε όμως και ένα παραθυράκι, για να μας κάνει να θυμούμαστε εμείς οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι τα πρότυπα αριστείας περασμένων δεκαετιών των θέσεων καθηγητών στα πανεπιστήμια. Ένα δείγμα μεταρρύθμισης από μία κεντροδεξιά κυβέρνηση που φαντάζει ως σελίδα βγαλμένη από τους τόμους του Μαρξ, στην οποία όμως υπάρχουν κρυφές διακλαδώσεις ώστε η μεταρρύθμιση αυτή να μην εξοκείλει.

Ανοικτοί λογαριασμοί: Από το σκληρό παρασκήνιο στο τελικό διακύβευμα

Έχουμε φτάσει σε ένα χρονικό σημείο που, παρά την ψήφιση του Νόμου 4310, οι λογαριασμοί για το ποιος έχει το πάνω χέρι στη διοίκηση, στην οικονομική πίτα, στη διαχείριση των αποθεματικών, στις αδιαφανείς προσλήψεις γυναικών, τέκνων και ανιψιών, παραμένουν ανοικτοί. Το τελευταίο δίμηνο βρισκόμαστε μπροστά σε μία συνεχιζόμενη διαρροή εκδόσεων του νέου νόμου για την Παιδεία, ο οποίος τα βάζει με το άλλο μεγάλο και μάλιστα μεγαλύτερο κάστρο των πανεπιστημίων, και ο οποίος εμπεριέχει τροπολογίες για την έρευνα. Μεγάλες εφημερίδες του κέντρου, επίσημα και ημιεπίσημα blogs, παραπολιτικά δημοσιεύουν σε εβδομαδιαία βάση κάποια νεότερη έκδοση ως τελική, σε σημείο μάλιστα όπου η ενημέρωση αυτή ξεπερνά σε ακρίβεια εκείνη των κειμένων της διαπραγμάτευσης με τους θεσμούς. Σε αυτές τις εκδόσεις τροποποιούνται συνεχώς, ουσιαστικά ή λεκτικά, οι θητείες των διευθυντών των ερευνητικών κέντρων, ώστε το λιγότερο να δημιουργούν σύγχυση:

Λίγα έχουν αλλάξει... Η παρατεταμένη... θητεία των διευθυντών

Τι και αν έχουμε για πρώτη φορά αριστερή κυβέρνηση, που ιδεολογικά βρίσκεται απέναντι σε τέτοια κατεστημένα; Τι και αν είναι «φρέσκια» η συγκυβέρνηση και όλοι περιμένουν νέες ιδέες και πολιτικές φιλικές στους εργαζόμενους των ερευνητικών κέντρων, και κυρίως την πολυπόθητη ανάπτυξη όπου η χώρα μας βρίσκεται καταβαραθρωμένη; Τι και αν υπάρχει για πρώτη φορά υπεύθυνος υπουργός για την έρευνα και την ανάπτυξη, βαθύς γνώστης του χώρου με γνωστές απόψεις υπέρ του ανθρώπινου δυναμικού στην έρευνα και την καινοτομία; Η ουσία είναι ότι λίγα πράγματα αλλάζουν στην πράξη. Ο νόμος 4310 ορίζει ότι οι θέσεις των διευθυντών προκηρύσσονται 6 μήνες πριν τη λήξη της θητείας τους. Λογικό, καθώς μετά τη δημοσίευση της προκήρυξης, που θα δίδονται 2 μήνες για τη συλλογή αιτήσεων, απαιτούνται 2-3 μήνες για την αξιολόγηση και κάποιο διάστημα για να υπογραφεί ο ορισμός από την πολιτική ηγεσία, εάν δεν έχει ξεχαστεί ενδιάμεσα σε κάποιο συρτάρι. Μετά λοιπόν τη δημοσίευση της προκήρυξης χρειάζονται συνολικά 6 μήνες για την όποια αλλαγή. Στα κέντρα σίγουρα θα υπάρχουν και διευθυντές που τίμησαν τη θέση τους και θέλουν οι ίδιοι πρωτίστως να αποχωρήσουν. Φυσικά δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες φιλοδοξίες.

Με έρευνα της "Νέα Κρήτης" παραθέτουμε ορισμένα στοιχεία για την εντυπωσιακά παρατεταμένη θητεία νυν διευθυντών σε ερευνητικά κέντρα, με διαδικασίες από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας να έχουν την παραδοσιακή ταχύτητα υλοποίησης μέχρι το τέλος του 2015:

Διευθυντής - πρόεδρος με πενταετή θητεία από τον Ιούλιο 2009

Μία θητεία: 6 χρόνια και 5 μήνες

Δύο διευθυντές ινστιτούτων με 2 πενταετείς θητείες από τον Ιανουάριο 2004

Δύο θητείες: 12 χρόνια

Πρόεδρος κέντρου με πενταετή θητεία από το Δεκέμβριο 2010

Μία θητεία: 5 χρόνια και 1 μήνας

Διευθυντής ινστιτούτου με πενταετή θητεία από τον Ιούνιο 2009

Μία θητεία: 6 χρόνια και 6 μήνες

Διευθυντής ινστιτούτου με 2 πενταετείς θητείες από τον Φεβρουάριο 2003

Δύο θητείες: 12 χρόνια και 10 μήνες

Ισοδύναμα και ίσως καλύτερα

Διευθυντής ινστιτούτου & Πρόεδρος Κέντρου

Αντί μίας θητείας 5 ετών με θητεία 6 ετών και 5 μηνών

2 διευθυντές ινστιτούτων

Αντί δύο θητειών 10 ετών με συνολική θητεία 12 ετών

Πρόεδρος κέντρου

Αντί μίας θητείας 5 ετών με θητεία 5 ετών και 2 μηνών

Διευθυντής ινστιτούτου

Αντί μίας θητείας 5 ετών με θητεία 6 ετών και 6 μηνών

Διευθυντής ινστιτούτου

Αντί δύο θητειών 10 ετών με συνολική θητεία 12 ετών και 10 μηνών

Παρότι λοιπόν υπάρχει ο περιορισμός των 2 θητειών, τι θα συμβεί όχι μόνο στις αναφερόμενες αλλά σε όλες τις περιπτώσεις θητειών που λήγουν; Οι γνωστές γραφειοκρατικές αγκυλώσεις για τη συγκρότηση ή μη επιτροπών κρίσεων προσφέρουν στο πιάτο μία ακόμα παράταση. Υπάρχουν και άλλες δικλίδες, όπως η ασυμφωνία, που δίδουν πρόσθετο οξυγόνο και όλα αυτά με το γράμμα του νόμου, απόδειξη ότι το πολιτικό σύστημα δε θέλει ουσιαστικά καμία αλλαγή, καμία μεταρρύθμιση, παρά τις όποιες εξαγγελίες. Το οξύμωρο είναι ότι την ίδια στιγμή στο ίδιο νομοσχέδιο για την παιδεία εισάγεται ρύθμιση για την εκλογή πρυτάνεων και των αντιπρυτάνεων, όπου χωρίς αστερίσκους «σε περίπτωση κένωσης της θέσης για οποιονδήποτε λόγο, η εκλογή προκηρύσσεται εντός δεκαπέντε (15) εργάσιμων ημερών το αργότερο».

Πού θα κάτσει τελικά η μπίλια;

Η ερευνητική κοινότητα περιμένει για μία ακόμα φορά να δει τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για την έρευνα. Κυρίως όμως περιμένει να δει μία άλλη εικόνα, που θα μετουσιώσει την ελπίδα σε αποτέλεσμα για να μη μείνει άνευ περιεχομένου. Έχοντας περάσει το εξάμηνο από την ψήφιση του Ν. 4310 χωρίς καμία υλοποίηση, χωρίς καμία αλλαγή, παρότι οι διοικήσεις όφειλαν, η καθυστέρηση είναι ήδη μεγάλη και κάθε μήνας που περνάει είναι ίσως επιζήμιος.

Το μεγάλο ερώτημα είναι: θα μπορέσει η συγκυβέρνηση να βελτιώσει ουσιαστικά και όχι στα λόγια το νομοθετικό πλαίσιο για την έρευνα, ή τελικά θα υποκύψει στις επιταγές του συστήματος; Το μέτρο σύγκρισης με την προηγούμενη κυβέρνηση είναι απλό και αμείλικτο: η συγκυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ κατάφερε έστω και με δόσεις να νομοθετήσει κατά των συμφερόντων, ακόμη και τη στιγμή της πολιτικής της παρακμής, θεσμοθετώντας με αστερίσκους τις 2 θητείες για τους διευθυντές των ερευνητικών κέντρων. Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ θα μπορέσει τουλάχιστον να διατηρήσει αυτό το θετικό αποτέλεσμα ή μήπως τελικά θα νομοθετήσει υπέρ των «αιώνιων διευθυντών» στα ελληνικά ερευνητικά κέντρα ώστε να δημιουργήσει τη δίκης τεχνοκρατική πελατεία; Θα αποφύγει τις τεχνοκρατικές καθυστερήσεις αναγνωρίζοντας η ίδια ότι είναι πλέον κυβέρνηση ή θα παραμείνει στο ρόλο της αντιπολίτευσης; Θα φανεί τις επόμενες ημέρες.

Γιώργος Σαχίνης

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News