Παρά το κλίμα των ημερών, με τις διαπραγματεύσεις να μονοπωλούν την επικαιρότητα, ο αναπληρωτής υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας Κώστας Φωτάκης από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του έχει προχωρήσει με μεθοδικότητα στη σύνταξη τροποποιήσεων του πρόσφατα ψηφισθέντος νόμου για την έρευνα, Ν. 4310/2014, με τις οποίες επιχειρείται να αντιμετωπιστούν δυσλειτουργίες και προβλήματα που έφερε η εκκρεμούσα εφαρμογή του.
Θυμίζουμε ότι ο νόμος αυτός, για τον οποίο υπήρξε εκτενές ρεπορτάζ από τη "Νέα Κρήτη", όχι μόνο δεν προσφέρει λύσεις στα διαχρονικά προβλήματα, αλλά περιέχει αντιφατικές διατάξεις που εφαρμόζονται κατά το δοκούν.
Στόχος του υπουργείου φαίνεται να είναι η αντιμετώπιση των παρενεργειών του Ν. 4310/2014. Βεβαίως οι τροπολογίες αυτές αποτελούν "παυσίπονα για τον καρκίνο", καθώς απαιτείται νέο ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίζει καίρια παθογένειες και κεκτημένα αυτού του τόσο κρίσιμου τομέα για την ανάπτυξη της χώρας, ώστε να μπορέσει μεσοπρόθεσμα αυτός να ανακάμψει. Αυτό όμως μπορεί να προέλθει με ουσιαστική διαβούλευση με την ερευνητική κοινότητα και όχι με εσωτερικές συνεννοήσεις μιας μερίδας προυχόντων, αν πράγματι ο υπουργός έχει αποφασίσει "να σπάσει αβγά για να κάνει ομελέτα".
Άλλωστε, ο ίδιος ο σημερινός υπουργός, που πριν λίγους μήνες βρισκόταν στην αντίπερα όχθη ως επικεφαλής του ΙΤΕ και προσπαθούσε να εισακουστεί για τα σημαντικά θέματα και προβλήματα της έρευνας στην Ελλάδα από την προηγούμενη κυβέρνηση, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, θα πρέπει να παραδειγματιστεί και να αποτρέψει φαινόμενα προσωπικών στοχεύσεων και μικροσυμφερόντων, που διαχρονικά κατευθύνουν τις νομοθετικές εξελίξεις.
Οι "αγανακτισμένοι της έρευνας"
Σε αυτό το τοπίο δε λείπουν και οι "αγανακτισμένοι της έρευνας", οι οποίοι ζητούν την άμεση απόσυρση του Ν. 4310/2014. Σε πρόσφατη επιστολή της, η Ένωση Ελλήνων Ερευνητών προς τον υπουργό ζητά την άμεση απόσυρση του νόμου, κατακεραυνώνοντας πρακτικές δεκαετιών υποχρηματοδότησης, έλλειψης εθνικής στρατηγικής για την έρευνα, αλλά κυρίως ενός σκοτεινού και αδιαφανούς συστήματος διοίκησης με ισόβιους διευθυντές χωρίς αξιολόγηση των πεπραγμένων τους.
Στη "Νέα Κρήτη" έχει πολλές φορές περιγραφεί ένα κλειστό αντιδημοκρατικό σύστημα διοίκησης, που θέλει τα ερευνητικά κέντρα υποτελή στους πανεπιστημιακούς, οι οποίοι κατά κανόνα εκλέγονται διευθυντές, και οι οποίοι εφαρμόζουν πρακτικές εργασιακού μεσαίωνα με αποκλειστικό στόχο τη διατήρηση των "φέουδών" τους.
Η επιστολή-καταπέλτης της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών επιβεβαιώνει το ρεπορτάζ της "Νέας Κρήτης" που όλο το προηγούμενο διάστημα κατήγγειλε τέτοιες πρακτικές σε Ερευνητικά Κέντρα, ιδιαίτερα εδώ στην Κρήτη. Θυμίζουμε την αρθρογραφία μας για τους «αιώνιους διευθυντές», για τους «αόρατους διευθυντές», που διοικούσαν από το εξωτερικό, για καταστρατήγηση της νομοθεσίας σε θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, που έφτασε μέχρι και στην απόλυση ερευνητών που τόλμησαν να αναζητήσουν το δίκιο τους στα δικαστήρια, για πατρικίους και πληβείους μέσα στα ερευνητικά κέντρα, όπου οι "υποτελείς" των διευθυντών απολάμβαναν και, δυστυχώς, απολαμβάνουν μέχρι και σήμερα έξτρα αμοιβές και ταξιδάκια στο εξωτερικό εις υγείαν των κορόιδων, που "κωπηλατούν" για να φέρνουν ανταγωνιστικά χρηματοδοτήσεις, τους οποίους πνίγουν στη γραφειοκρατία, για προαγωγή ημετέρων με στοχευμένες αξιολογήσεις, συμπεριλαμβανομένων γραμματέων διευθυντών σε υψηλές ερευνητικές βαθμίδες, και παράλληλο "πάγωμα" της εξέλιξης των ικανών, ώστε στην καλύτερη περίπτωση υποτελείς και άριστοι να "βράζουν στο ίδιο ζουμί - ερευνητική βαθμίδα", για δίωξη ερευνητών που τόλμησαν να ζητήσουν εμπορική εκμετάλλευση των πνευματικών δικαιωμάτων της εργασίας τους και τη δημιουργία εταιρειών με όφελος του Δημοσίου, για διευθυντές που κατασπατάλησαν με αδιαφανείς διαδικασίες χρήματα του Δημοσίου για να δημιουργήσουν δήθεν εταιρείες τεχνοβλαστούς, που θα ανταγωνίζονταν την Google, την Apple και την Intel, για διευθυντές με off-shore και εγχώριες εταιρείες, και άλλα πολλά.
Είναι αυτό το σκοτεινό σύστημα διοίκησης που όχι μόνο δε θέλει να σταματήσει τη φυγή εγκεφάλων, αλλά την επιδιώκει πάση θυσία, ώστε να παραμείνει εν ισχύ το σύστημα εξουσίας τους! Είναι οι ίδιοι που, με προκάλυψη την περίφημη Αριστεία, κρύβουν αυθαιρεσίες και προσπαθούν να περάσουν προπαγανδιστικά τη λογική ότι, αφού διαθέτουν άριστους ερευνητές με ερευνητικά αποτελέσματα διεθνούς ακτινοβολίας, είναι και οι ίδιοι άριστοι, επομένως οφείλει η Πολιτεία να τους αφήσει να συνεχίσουν «αιώνια» το «άριστο» έργο τους στη διοίκηση των Ερευνητικών Κέντρων!
Επιστολή-"καταπέλτης" για τις διοικήσεις των Ερευνητικών Κέντρων: Ζητούν άμεσα εκδημοκρατισμό
Επιβεβαιώνοντας αυτό το ζοφερό τοπίο, η Ένωση Ελλήνων Ερευνητών ζητά άμεσες παρεμβάσεις για τον εκδημοκρατισμό των διοικήσεων των Ερευνητικών Κέντρων. Στην επιστολή τους αναφέρουν επί λέξει: «Ο Ν. 4310/2014, αλλά και οι τροπολογίες του ειδικότερα διαιωνίζουν και ενισχύουν το προσωποκεντρικό, κλειστό και αδιαφανές σύστημα διοίκησης των Ερευνητικών Κέντρων. Από τις παρούσες νομοθετικές ρυθμίσεις αποκλείεται το σώμα των ερευνητών από την εκλογή των μονοπρόσωπων οργάνων, δηλαδή των διευθυντών Ε.Κ. και Ινστιτούτων (σε πλήρη αναντιστοιχία με την εκλογή των αντίστοιχων οργάνων στα ΑΕΙ από τους καθηγητές), αλλά και από την ουσιαστική συμμετοχή τους στα Δ.Σ. των Κέντρων».
Για το θέμα των "αιώνιων" διευθυντών κατακεραυνώνουν τις πάγιες πρακτικές των Ερευνητικών Κέντρων να διαιωνίζουν με κωλυσιεργία και άλλες μεθόδους τις θητείες διευθυντών ενάντια στο πνεύμα όλων των νόμων. Οι ερευνητές αναφέρουν επί λέξει: «Επιπλέον νομοθετείται η παράταση θητείας των διευθυντών, ενώ δε θεσμοθετείται μηχανισμός προκειμένου να εξασφαλιστεί η έγκαιρη διαδικασία εκλογής νέων διευθυντών, σε συγκεκριμένα χρονικά όρια, όταν λήξει η θητεία τους ή συνταξιοδοτηθούν. Ανάλογη όμως ρύθμιση νομοθετείται στο ίδιο νομοσχέδιο για τους πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις, όπου η εκλογή διεξάγεται ακόμη και πριν τη λήξη της θητείας, ή το αργότερο σε 15 ημέρες μετά την για οποιοδήποτε τρόπο κένωση της θέσης τους!!!».
Θυμίζουμε σχετικό άρθρο μας, που περιγράφαμε τέτοιες πρακτικές με «ονόματα και διευθύνσεις».
Είναι γνωστό ότι το ερευνητικό προσωπικό των Ερευνητικών Κέντρων έχει υποφέρει από αυτό το σκοτεινό σύστημα διοίκησης. Είναι το ίδιο σύστημα που πολεμά κάθε είδους βήμα προς τα εμπρός, με στόχο την αξιολόγηση και ανταμοιβή των αρίστων. Μια από τις θεμελιώδεις αρχές της Ευρωπαϊκής Χάρτας του Ερευνητή, που συναντά προσχώματα και αναμένουμε το υπουργείο να μη συνεχίσει να εθελοτυφλεί με την εφαρμογή της, όπως ζητούν συνεχώς οι εργαζόμενοι στα Ερευνητικά Κέντρα. Οι προτάσεις του ερευνητικού προσωπικού πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τη νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου, χωρίς τάσεις "προστασίας" του κατεστημένου.
Τι λένε οι ερευνητές: «Το ψάρι βρομάει από το κεφάλι»
Να γιατί χρειάζονται στοχευμένες και συγκεκριμένες, όσο και καθαρές παρεμβάσεις για να αντιμετωπιστεί η φεουδαρχία στα Ερευνητικά Κέντρα.
Τα αιτήματα του ερευνητικού προσωπικού είναι απλά στην εφαρμογή και μπορούν να συμβάλουν στην αλλαγή του ζοφερού τοπίου της κακοδιοίκησης στα Ερευνητικά Κέντρα. Φυσικά δεν είναι μόνο η πορεία ενός πλοίου, αλλά η γενικότερη πορεία του ελληνικού στόλου της Έρευνας, που απαιτεί καίριες τροποποιήσεις. Για όσους δεν μπορούν να κατανοήσουν την πραγματικότητα της οικονομικής κρίσης, μπορούν να αναφερθούν μερικοί δείκτες. Η εξαγωγική επίδοση της Ελλάδας παραμένει διαχρονικά χαμηλή σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες (δείκτης εξαγωγών αγαθών ως ποσοστό του ΑΕΠ 6,5%, με μέσο ευρωπαϊκό μέσο όρο 26-27%), ενώ στον κατεξοχήν ειδικότερο δείκτη για την έρευνα, που είναι εκείνος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας-πατεντών, η χώρα μας καταλαμβάνει την 44η θέση παγκοσμίως τη δεκαετία 2004-14, βρισκόμενη πίσω από τις επιδόσεις χωρών όπως τα Νησιά Μπαρμπάντος, το Λιχτενστάιν, τα νησιά Καϊμάν και οι Βερμούδες. Γι' αυτό δεν αρκούν μικροδιορθώσεις πορείας, αλλά μια ολοκληρωτική αλλαγή πορείας που αναγνωρισμένες για την προσφορά τους στο χώρο της έρευνας και της καινοτομίας προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας, όπως ο Ηρακλειώτης πρόεδρος του ΕΣΕΤ, καθηγητής Ι. Σηφάκης, έχουν ιστορικό χρέος να επαναχαράξουν.
Οι ερευνητές βραχυπρόθεσμα ζητούν:
«Η προκήρυξη για τη θέση του δ/ντή Ε.Κ./Ινστιτούτου να είναι υποχρεωτικά διεθνής».
«Η θητεία του διευθυντή Ε.Κ./Ινστιτούτου να είναι τετραετής, με όριο ηλικίας κατά την υποβολή υποψηφιότητας τα 63 έτη».
«Η θέση του δ/ντή Ε.Κ./Ινστιτούτου να είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης» και όχι πάρεργο. Εδώ να σημειώσουμε ότι το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τους αναπληρωτές διευθυντές, όπου έχουμε φαινόμενα αναπληρωτών διευθυντών που δεν είναι καν μόνιμο ερευνητικό προσωπικό των Κέντρων, αλλά ημέτεροι καθηγητές Πανεπιστημίων με ανάθεση έργου στο Ερευνητικό Κέντρο!
«Η προκήρυξη για την υποβολή υποψηφιοτήτων για τη θέση δ/ντή Ε.Κ./Ινστιτούτου πρέπει υποχρεωτικά να δημοσιοποιείται κατ' ελάχιστον έξι (6) μήνες προ της λήξης της θητείας των υπηρετούντων δ/ντών». Έτσι θα σπάσει το "απόστημα" των αέναων θητειών με το κολπάκι του επ' αόριστον διευθύνοντα.
«Η θητεία του δ/ντή Ε.Κ./Ινστιτούτου είναι δυνατόν να παραταθεί έως τρεις (3) μήνες κατ' ανώτατο όριο, με απόφαση του αρμόδιου για θέματα Έρευνας αν. υπουργού ΠΟΠΑΙΘ» και όχι επ' αόριστον, όπως είναι σήμερα, ή για 6 μήνες, όπως αναφέρει η τροπολογία του υπουργού.
«Οι δ/ντές Ε.Κ./Ινστιτούτων θα πρέπει να αξιολογούνται για τη θητεία τους, και στη μέση αλλά και στη λήξη της. Οι αξιολογήσεις αυτές θα πρέπει να δημοσιοποιούνται». Επιτέλους αξιολόγηση για τα πεπραγμένα των "άριστων" διευθυντών, που μέχρι σήμερα κρύβονταν πίσω από την αληθινή αριστεία των ερευνητών!
«Όριο δύο θητειών για το δ/ντή Ε.Κ./Ινστιτούτου, αλλά και εφαρμογή των δύο θητειών το ανώτατο σε ήδη υπηρετούντες δ/ντές που διανύουν την πρώτη ή και τη δεύτερη θητεία τους».
Την ώρα που ο πρόεδρος της Δημοκρατίας ή και ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δύο θητείες, οι διευθυντές των Ερευνητικών Κέντρων μέχρι σήμερα ήταν αιώνιοι! Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι ο υπουργός δε θα πρέπει να αφήσει κανένα "παραθυράκι" ανοικτό, όπως επιχειρείται με σχετική τροπολογία, όπου διευθυντές που βρίσκονται στη δεύτερη θητεία τους να μπορούν να υποβάλουν και τρίτη, φτάνοντας στα 14 έτη! Άλλωστε, και ο ίδιος ο Ν. 4310/2014, που είναι σε ισχύ, προβλέπει 2 θητείες, παρά την ασάφεια με την οποία είναι διατυπωμένος, την οποία επιχειρούν να αξιοποιήσουν συγκεκριμένα "λαμόγια" με νομικές γνωμοδοτήσεις συναδέλφων τους πανεπιστημιακών Νομικής!
Το μόνο που μένει είναι να αποσαφηνιστεί αυτό το σημείο, όπως προτείνεται από την Ένωση Ελλήνων Ερευνητών, ώστε επιτέλους «κάθε κατεργάρης να πάει στον πάγκο του».
Έχοντας παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες για την Έρευνα, ένας τόσο σημαντικός αλλά και ευαίσθητος τομέας για τη χώρα χρειάζεται "χειρουργικές" διορθωτικές παρεμβάσεις μέχρι τη θέσπιση ενός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου, που θα αντιμετωπίζει συνολικά τα θέματα της Έρευνας και της Καινοτομίας. Είναι βέβαιο ότι είναι μεγάλο ευτύχημα η χώρα να έχει ως αρμόδιο έναν υπουργό με βαθιά γνώση του θέματος, όπως ο Κώστας Φωτάκης. Το μεγάλο ζητούμενο, όπως σε κάθε σημαντική μεταρρύθμιση, είναι αν θα μπορέσει ο υπουργός να αντεπεξέλθει στον υπόγειο πόλεμο που του έχουν κηρύξει τα "κοράκια" της έρευνας, που ήδη μέσω πολιτικών αντιπάλων ετοιμάζουν "βροχή τροπολογιών", σε μια προσπάθεια να διαφυλάξουν τα "άβατά" τους.
Γιώργος Σαχίνης
