Για τους αρχαίους, οι κεραυνοί ήταν η έκφραση της οργής του Δία. Για τους προληπτικούς, ακόμα και σήμερα, μια υπερφυσική παρέμβαση στα γήινα, φυσικά με την απαραίτητη γαρνιτούρα της τιμωρίας. Όμως για τους επιστήμονες η απάντηση είναι απλή…
Πρόκειται για την υπέρτατη εκδήλωση της δύναμης της φύσης με έναν μεγαλειώδη μεν, εξαιρετικά επικίνδυνο δε, τρόπο. Και όσο και αν μας ξαφνιάζει, η εποχή αυτή είναι η πιο ακραία για την εκδήλωση ανάλογων φαινομένων στην περιοχή μας. Όχι φυσικά λόγω... πολιτικής σημειολογίας, αλλά θερμοκρασίας.
Όπως μας εξήγησε ο επιστήμονας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μιχάλης Δρετάκης, η αιτία είναι η διαφορά της θερμοκρασίας μεταξύ θάλασσας και αέρα. Η μεγαλύτερη εξάτμιση που σημειώνεται από τις υδάτινες μάζες αυξάνει τα θερμικά κύματα, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη απόκλιση στις θερμοκρασίες μεταξύ εδάφους και νεφών, συσσωρεύοντας περισσότερο ηλεκτρικό φορτίο. Μάλιστα, σύμφωνα με το γνωστό επιστήμονα, όταν υπάρχει και αρκετή σκόνη από τη Σαχάρα στην ατμόσφαιρα γεννιούνται και περισσότεροι κεραυνοί.
Ο "Ζευς"
Στατιστικά, σύμφωνα με τα στοιχεία του προγράμματος TALOS (Thunder And Lightning Observing System) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, το οποίο παρατηρεί τους κεραυνούς αξιοποιώντας το πανελλαδικό δίκτυο καταγραφής κεραυνικής δραστηριότητας "ZEUS", στην περιοχή του Ηρακλείου έχουν καταγραφεί από το 2005 έως το 2014 39 φαινόμενα με χτυπήματα κεραυνών, πολλά από τα οποία το Μάιο.
Συνολικά το μήνα που διανύουμε η λίστα περιλαμβάνει 5 την ώρα που για το Μάρτιο και Απρίλιο είναι 2, και από ένας τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Ιούνιο και Σεπτέμβριο. Οι περισσότεροι κεραυνοί που έχουν χτυπήσει το Ηράκλειο έχουν καταγραφεί μήνα Οκτώβριο (17), Μάιο και Νοέμβριο (από 5), καθώς και Δεκέμβριο (4).
Οι περισσότεροι από τους κεραυνούς που σημειώνονται στην περιοχή μας δεν εμφανίζονται, όσο και αν μοιάζει περίεργο, στην καρδιά του χειμώνα, όπως δείχνουν και τα στατιστικά στοιχεία, αλλά στα τέλη της άνοιξης, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο.
Σε κάθε περίπτωση, πιο επικίνδυνοι είναι οι πρώτοι, καθώς σημειώνονται στην πλειονότητά τους στην ξηρά, ενώ οι φθινοπωρινοί συνήθως στη θάλασσα. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύουν και τα δεδομένα μιας μεγάλης έρευνας του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, που καλύπτει το διάστημα 2011-2011, σύμφωνα με τα οποία οι περισσότερες απώλειες ανθρώπινων ζωών από κεραυνικά πλήγματα καταγράφηκαν από Μάιο έως Σεπτέμβριο.
Και μπορεί σήμερα να γνωρίζουμε ότι οι κεραυνοί δεν αποτελούν το ξέσπασμα της οργής του Δία, όπως νόμιζαν οι αρχαίοι, αλλά την απόδειξη της δύναμης της φύσης, νιώθοντας δέος μπροστά στη μεγαλοπρέπειά της, όμως αυτό δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε κάθε φορά πόσο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε, μη αγνοώντας βασικές αρχές προστασίας. Και κυρίως τις πιο απλές από τις συμβουλές. Μακριά από δέντρα και εξωτερικούς χώρους την ώρα της καταιγίδας.
Όπως απέδειξε και η χθεσινή περιπέτεια στην Κνωσό, που αναγνωρίζεται μεν ως τοπικό φαινόμενο, ερμηνεύσιμο από τα μικροκλίματα που χαρακτηρίζουν την Κρήτη, μας υπενθυμίζει δε το ότι οι κεραυνοί δεν είναι απλά και μόνο ένα όμορφο θέαμα και οι καταιγίδες δεν είναι κάτι που πρέπει να το προσπερνάμε αδιάφορα και αψήφιστα. Άλλωστε, το περιστατικό της Κνωσού δεν ήταν το μόνο που έχει σημειωθεί. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί το Σεπτέμβριο του 2011 στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, όταν ένας τουρίστας που φωτογράφιζε το αρχαίο μνημείο κεραυνοβολήθηκε μπροστά στα έντρομα μάτια των φίλων του και μεταφέρθηκε στην εντατική του Νοσοκομείου Ιωαννίνων.
Έχει ο καιρός γυρίσματα… Ο Μάιος των ακραίων φαινομένων
Σύμφωνα με το λαό, «στων καταραμένων τη χώρα Μάη μήνα βρέχει». Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. Η ιστορία έχει καταδείξει ότι ο Μάιος είναι πάντα ο πιο απρόβλεπτος μήνας με τα πιο ακραία φαινόμενα, παίρνοντας τα σκήπτρα ακόμα και από το Μάρτιο. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Meteo.gr, δύο φορές ο Μάιος μετατράπηκε σε τραγικό μήνα για την Κρήτη, στις 26-5-2005, όταν από την καταιγίδα και το χαλάζι υπερχείλισαν χείμαρροι, με αποτέλεσμα ένα νεκρό στην Κνωσό, και στις 29 Μαΐου 2003, όταν από σφοδρή καταιγίδα πνίγηκε ένας ακόμη άνθρωπος στην Ιεράπετρα.
Οι καταιγίδες του Μαΐου έχουν ιστορία που ανάγεται πολλές δεκαετίες πίσω. Σύμφωνα με το blog "creteweather", ο Μάιος έσπασε πολλές φορές τα ρεκόρ. Ενδεικτικά στις 2 Μαΐου η θερμοκρασία στο Ηράκλειο έπεσε στους 8,9ο C, ενώ στις 14-5-1966 στο Ρέθυμνο έπεσε στους 7ο C.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συλλέξει ο κ. Γιώργος Στυλιανάκης και αποδεικνύουν ότι ο Μάης είναι ο μήνας των αντιθέσεων, υπάρχει πληθώρα καταγραφών ακραίων φαινομένων και κυρίως το 1988. Τότε ο Μάιος έκανε ψυχρό ποδαρικό με μονοψήφιες θερμοκρασίες στη βόρεια ακτή, που άγγιξαν τα ρεκόρ ψύχους, με 8ο C στα Χανιά στις 3 του μήνα και 8,6ο C στο Ηράκλειο στις 4, για να ακολουθήσουν εξαιρετικά θερμές μέρες με μέση μέγιστη θερμοκρασία στο Ηράκλειο 25,4ο C και πέντε μέρες με θερμοκρασίες πάνω από 30ο C, ενώ στις 13 Μαΐου έφτασε τους 38ο C στο Ηράκλειο και τους 36 στα Χανιά.
Αντίθετα, έναν αιώνα πίσω, τον Απρίλιο και το Μάιο του 1898 γίνονταν λιτανείες για να βρέξει. Από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν κυρίως, λόγω περιγραφής, εκείνη του Μαΐου του 1861, όταν στις 28 του μήνα «ημέρα Δευτέρα, άρχισε χειμών με βροχήν ραγδαίαν 24 ώρας, την οποίαν δεν ενθυμούνται οι γέροντες, αν και ο Απρίλιος και προ των 15 του Μαΐου εγένοντο επανειλημμένως βροχαί»..!
Των κεραυνών τα… παράξενα
* Η Βραζιλία δέχεται τους περισσότερους κεραυνούς από κάθε άλλη χώρα στον κόσμο.
* 24.000 άνθρωποι σκοτώνονται από κεραυνούς κάθε χρόνο στον κόσμο και 240.000 τραυματίζονται.
* Στατιστικά, οι πιθανότητες να χτυπηθεί κάποιος από κεραυνό είναι μία στις 500.000.
* Περίπου το 10% όσων χτυπιούνται από κεραυνό χάνουν τη ζωή τους.
* Στον κεραυνό οι τάσεις μπορεί να διαρκούν μόλις λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου, αλλά φτάνουν και στα 300.000 Βολτ.
* Για να μετρήσετε την απόσταση ενός κεραυνού, μετρήστε σε δευτερόλεπτα το χρόνο από τη στιγμή που θα δείτε την αστραπή μέχρι να ακούσετε τον ήχο και διαιρέστε τα δευτερόλεπτα διά τρία. Αυτό που θα βρείτε είναι η απόσταση της καταιγίδας από σας σε χιλιόμετρα.
* Κάθε στιγμή πέφτουν περίπου 2.000 κεραυνοί σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
* Υπάρχουν και οι... ανάποδοι κεραυνοί. Δημιουργούνται σε ύψος περίπου 80 χιλιομέτρων, με φορά από κάτω προς τα πάνω, φαινόμενο που είναι εξαιρετικά σπάνιο και πολύ δύσκολα ανιχνεύσιμο.
* Κεραυνοί δε γεννιούνται μόνο στην ατμόσφαιρα της Γης, αλλά και άλλων πλανητών, όπως ο Δίας και ο Κρόνος.
* Ένα από τα πιο σπάνια φαινόμενα είναι οι λεγόμενοι σφαιρικοί κεραυνοί, δηλαδή φωτεινές σφαίρες, διαμέτρου από μερικά εκατοστά ως μερικά μέτρα, οι οποίες εμφανίζονται στη διάρκεια καταιγίδων και αιωρούνται λίγο πάνω από το έδαφος για μερικά δευτερόλεπτα.
* Το ρεκόρ για την Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του δικτύου "ΖΕΥΣ" του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, από το 2005 έως το 2014, καταγράφηκε στις 10 Αυγούστου 2008. Την ημέρα εκείνη "γεννήθηκαν" συνολικά 57.248 κεραυνοί! Μέχρι τις 4 το απόγευμα, οπότε και μετρήθηκαν σχεδόν 11.000 κεραυνοί μέσα σε μία ώρα.
Σταύρος Μουντουφάρης
