Απέναντι από τα νησιά Λητώαι ή Παξιμάδια στο Λιβυκό Πέλαγος, όπου λέγεται ότι ήταν η φυλακή του Δαίδαλου και του Ίκαρου, βρίσκεται το πανέμορφο θέρετρο της Αγίας Γαλήνης, στην περιοχή του κόλπου της Μεσαράς.
Το χρυσάφι του ποταμού Ηλέκτρα
Ένα διάσημο παραθεριστικό μέρος με καλή παραλία και ένα από τα πρώτα μέρη που αναπτύχθηκαν τουριστικά στη νότια Κρήτη είναι η Αγία Γαλήνη. Βρίσκεται 61 χλμ. νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου και 68 χλμ. νοτιοδυτικά του Ηρακλείου, δηλαδή στη νότια Κρήτη, περίπου στο μέσο του νησιού. Πρόκειται για ένα μικρό δαιδαλώδες χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά, που περιτριγυρίζεται από τρία βουνά, το όρος Ασιδέρωτο, τον Κέδρο και τον Ψηλορείτη, και ανοίγει σε ένα όμορφο και γραφικό λιμανάκι που είναι ιδιαίτερα πολυσύχναστο και γεμάτο κίνηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Στον Αμαριανό ή Πλατύ ποταμό, ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν ποταμός της Ηλέκτρας, οι άνθρωποι έβρισκαν στις όχθες του ψήγματα χρυσού.Τα μικρά και παλιά σπίτια του χωριού φαίνεται να στριμώχνονται από τα πιο μεγάλα διαμερίσματα που ξεφυτρώνουν τώρα στην περιοχή, αλλά και τα ξενοδοχεία στην Αγία Γαλήνη, που προσπαθούν να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες διαμονής για τους επισκέπτες.
Η Αγία Γαλήνη άρχισε να δημιουργείται ως οικισμός μετά το 1884, από τους κατοίκους του χωριού Μέλαμπες, γι' αυτό και η εκκλησία τιμάται στους τέσσερις Αγίους Μάρτυρες, οι οποίοι κατάγονταν από τις Μέλαμπες.
Στις απογραφές της βενετοκρατίας δεν υπάρχει καμία αναφορά για την Αγία Γαλήνη, αλλά ούτε και στις απογραφές μέχρι και αυτή του 1881. Εντούτοις το τοπωνύμιο υπήρχε σε παλιούς χάρτες και αναφέρεται ο ποταμός Santo Galini fiume.
Πρόκειται για τον Αμαριανό ή Πλατύ ποταμό, ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν ποταμός της Ηλέκτρας, επειδή στην περιοχή των Μελάμπων, στη θέση Κούροι, υπήρχε ναός της Ηλέκτρας. Λέγεται ότι στα Μινωικά χρόνια οι άνθρωποι έβρισκαν στις όχθες του ποταμού ψήγματα χρυσού.
Η επίσκεψη του Χ. Μπουοντελμόντι
Το 1415, όταν πραγματοποίησε με μια βενετσιάνικη γαλέρα τον περίπλου της Κρήτης ο Φλωρεντινός ιερωμένος Χριστόφορος Μπουοντελμόντι, επισκέφτηκε και την περιοχή της Αγίας Γαλήνης, όπου είδε τη Μονή του Γαλήνιου Χριστού.
Στη γλαφυρή μετάφραση της Μάρθας Αποσκίτου αναφέρεται: «Σ' ένα ψηλό βράχο ανακαλύψαμε την αρχαία πόλη Σουλία. Οι καλόγεροι που κατοικούν το μοναστήρι το ονομάζουν σήμερα Άγιος Γαλήνης. Μας έδειξαν ένα υδραγωγείο, που κατέβαινε από ψηλά, όπως και πέτρινους κίονες όλων των χρωμάτων. Αυτή η πόλη, που δεν είχε λιμάνι, ήταν χτισμένη κοντά σ' ένα ρεύμα ποταμού...
Προχωρήσαμε και αφήσαμε πίσω μας ψηλές, απότομες ακτές, έως ότου αποφασίσαμε να κατεβούμε στο εξαιρετικά ψυχρό ρεύμα του ποταμού Ηλέκτρα».
«...Το νησί Παξιμάδι διακρίνεται αριστερά. Υπήρξε, όπως λένε, η φυλακή του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Σήμερα ακόμη βλέπει κανείς εκεί τείχη».
Η αρχαία Σουλία
Στην αρχαιότητα υπήρχε στη θέση του σημερινού οικισμού μια πόλη που ονομαζόταν Σουλία ή Σουλήνα, η οποία ήταν το λιμάνι της αρχαίας Συβρίτου. Τα ερείπια της Συβρίτου βρίσκονται στο λόφο πάνω από το σημερινό χωριό Θρόνος.
Στην αρχαία Σουλία ήταν διαδεδομένη η λατρεία της Αρτέμιδος και χωρίς αμφιβολία πρέπει να υπήρχε εδώ ναός της θεάς.
Στους "Σταδιασμούς της Μεγάλης Θαλάσσης" αναφέρεται σχετικά για τη Σουλία: «Από Ματάλης, εννοεί τα Μάταλα, εις Σουλίαν στάδιοι ξε' (65) ακρωτήριον, εστί καλόν ανέχον προς μεσημβρίαν, λιμήν εστί καλός ύδωρ έχει».
Το μνημείο του Δαίδαλου και του Ίκαρου.Η ονομασία
Τη λατρεία της Αρτέμιδος στην αρχαία Σουλία διαδέχθηκε ο Χριστιανισμός και στα ερείπια του ναού της Αρτέμιδος οικοδομήθηκε η εκκλησία του Γαλήνιου Χριστού, την οποία επισκέφτηκε ο Χριστόφορος Μπουοντελμόντι το 1415. Συνεπώς, η ονομασία του σημερινού οικισμού οφείλεται στη Μονή του Γαλήνιου Χριστού και σωστότερα θα έπρεπε να ονομάζεται Άγιος Γαλήνης.
Αρχαιολογικά ευρήματα
Στην περιοχή της Αγίας Γαλήνης βρέθηκαν φτωχά λείψανα της αρχαίας Σουλίας, όπως αναφέρει ο Φεντερίκο Άλμπερ, ενώ στο Μουσείο Ηρακλείου υπάρχει λύχνος από τη Σουλία, τον οποίο αναφέρει ο J. Pendlebury.
Ο Νικόλαος Πλάτων περισυνέλεξε 260 περίπου χάλκινα νομίσματα Ρωμαίων αυτοκρατόρων, αγαλμάτια του Έρωτα και της Αφροδίτης, καθώς και προτομή της Δήμητρας.
Οι πρώτοι οικιστές - Η Ερμούπολις ή Αρμόπολις
Ο σημερινός οικισμός της Αγίας Γαλήνης άρχισε να δημιουργείται από το 1885. Σ' ένα έγγραφο των πρώτων οικιστών της 12ης Μαρτίου 1885, που αναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Προμηθεύς Πυρφόρος", αναφέρεται: «Εν τη Γιαλιά της κωμοπόλεως Μέλαμπες της επαρχίας Αγ. Βασιλείου παρά την ακτήν της θαλάσσης, και παρά την θέσιν Άγιος Γαλήνιος, υπήρχε ποτέ πόλις ονομαζόμενη Ερμούπολις ήδη δε Αρμόπολις, την οποίαν απεφασίσαμεν να ανεγείρομεν. Μεταβάντες όθεν πρώτον ημείς προ είκοσι ημερών ηρχίσαμεν την ανοικοδόμησιν δέκα μαγαζιών, αφού πρώτον ελάβαμεν την άδειαν παρά τον κ. Δημάρχον Μελάμπων, και την επιβεβαίωσιν ότι έκαστος εξ οιουδήποτε μέρους της νήσου μας θα η ελεύθερος και δεκτός να λαμβάνει οικόπεδον δωρεάν... και να κτίζη οίκημα ή μαγαζίον.
Ακολούθως δε μετέβη και ετέρα τις εταιρεία εξ είκοσι ατόμων δια τον αυτόν σκοπόν, και ήδη ευρίσκονται εν ενεργεία άνω των 30 μαγαζίων... Η κατά πρώτην μεταβάσα εν τη μελούση πόλει εταιρεία, Γεώργιος, Μιχαήλ και Γεώργιος Παπαδάκης, Γεώργιος Βουλγαράκης, Μύρων Χατζηδάκης, Νικόλαος Περγαδάκης».
Από το έγγραφο αυτό αντλούμε δύο σημαντικές πληροφορίες: Ότι το 1885 υπήρχε ερειπωμένη πόλη στην Αγία Γαλήνη, η οποία ονομαζόταν Ερμούπολη ή Αρμόπολη, και ότι η πόλη αυτή ανοικοδομήθηκε με δωρεάν παραχώρηση των οικοπέδων από τον τότε Δήμο Μελάμπων.
Σήμερα η Αγία Γαλήνη αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Λάμπης, και είναι ένα από τα πιο γραφικά θέρετρα της νότιας ακτογραμμής της Κρήτης.
Μία από τις γραφικές παραλίες της Αγίας Γαλήνης.Τα πεντακάθαρα νερά της παραλίας, το άφθονο και φρέσκο ψάρι, οι γραφικές ταβέρνες και τα οικογενειακά ξενοδοχεία προσφέρουν στους επισκέπτες την ιδανική συνταγή για τις διακοπές τους.
Μαρία Αντωνογιαννάκη
