Πρόκειται για ένα στιγμιότυπο που συμβολίζει ταυτόχρονα την απόγνωση και την αυτοθυσία. Την απόγνωση εκείνων που παίρνουν τους "δρόμους της θάλασσας" για να ξεφύγουν από τη μίζερη και επικίνδυνη καθημερινότητά τους και την αυτοθυσία εκείνων που στις νότιες ακτές της Ευρώπης σπεύδουν να συνδράμουν κάθε φορά που η τραγωδία χτυπά.
Την περασμένη εβδομάδα, στη Ρόδο, ο πόλεμος, η ανέχεια, η δικτατορία στη μακρινή Ερυθραία βρίσκονταν πολύ μακριά από τις σκέψεις του λοχία του Ελληνικού Στρατού Αντώνη Δεληγιώργη. Ακόμη και ο "κόσμος" της 24χρονης Βεγκάσι Νεμπιάτ στη στενάχωρη καμπίνα του σκάφους που ταξίδευε καταπάνω στο νησί τού ήταν άγνωστος...
Έτσι ξεκινά το υποδειγματικό της ρεπορτάζ η Βρετανίδα συνάδελφος του Guardian Έλενα Σμιθ, δίνοντας, μέσα από την προσωπική ιστορία ενός Έλληνα στρατιωτικού και μιας κοπέλας από την Ερυθραία, την πλήρη διάσταση της τραγωδίας των προσφύγων, όπως αυτή εξελίσσεται στη Μεσόγειο.
Στις 8 το πρωί της Δευτέρας τίποτε δεν προμήνυε πως οι δύο "κόσμοι", του 34χρονου Λοχία και της 24χρονης από την Ερυθραία, επρόκειτο να συναντηθούν. Εκείνο το πρωί ο Δεληγιώργης μαζί με τη σύζυγό του Θεοδώρα συνόδεψαν τα δύο τους παιδιά στο σχολείο. «Μετά σκεφτήκαμε ότι έχουμε χρόνο για ένα καφέ. Σταματήσαμε σε μια καφετέρια στην παραλία»...
Η "Οδύσσεια"
Ο Δεληγιώργης κάθισε με την πλάτη προς τη θάλασσα. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή το σκάφος που μετέφερε τη Νεμπιάτ τσακιζόταν κυριολεκτικά στους υφάλους της ακτής, τους οποίους λόγω εμπειρίας εδώ και χρόνια οι ψαράδες της Ρόδου έχουν μάθει να αποφεύγουν. Η Οδύσσεια των μεταναστών που είχε ξεκινήσει έξι ώρες νωρίτερα από την απέναντι τουρκική ακτή της Μαρμαρίδος τερματιζόταν απότομα στα ισχυρά ρεύματα της βραχώδους παραλίας του Ζέφυρου.
Για τη Νεμπιάτ, της οποίας το "ταξίδι" προς την Ευρώπη είχε ξεκινήσει στις αρχές Μαρτίου - οι γονείς της είχαν πληρώσει 10.000 δολάρια σε "διακινητές" ανθρώπων για να της ανοίξουν το δρόμο προς την "ελευθερία" - η σύγκρουση του σκάφους με τον ύφαλο ήταν η πρώτη της "επαφή" με την ήπειρο στην οποία προσευχόταν να φτάσει. Μόνο που τώρα βρισκόταν στο παγωμένο νερό γαντζωμένη σε ένα παλιό λαστιχένιο πλωτήρα.
«Σαν χάρτινο...»
«Το σκάφος διαλύθηκε μέσα σε λίγα λεπτά», θυμάται ο Αντώνης Δεληγιώργης. «Σαν να ήταν χάρτινο. Τη στιγμή που αφήναμε την καφετέρια, γύρω στις 10:10, πολλοί είχαν σπεύσει στην ακτή. Η ακτοφυλακή ήταν εκεί. Ένα Super Puma πετούσε πάνω από τα συντρίμμια, ψαράδες προσπαθούσαν να φτάσουν με τα καΐκια τους. Χωρίς δεύτερη σκέψη έκανα αυτό που έπρεπε να κάνω. Στις 10:15 είχα βγάλει το πουκάμισό μου και είχα πέσει ήδη στο νερό».
Ο Δεληγιώργης ήταν ο άνθρωπος που έσωσε μόνος του 20 από τους 93 μετανάστες. «Στην αρχή φορούσα τα παπούτσια μου. Το νερό ήταν γεμάτο πετρέλαιο από το τσακισμένο σκάφος και παγωμένο. Τα βράχια έκοβαν σαν μαχαίρια. Κόπηκα άσχημα στα χέρια και στα πόδια, αλλά το μόνο που σκεφτόμουν ήταν πως έπρεπε να σώσω αυτούς τους ανθρώπους».
Στο χάος της προσπάθειας διάσωσης ο 34χρονος δεν μπορεί να θυμηθεί αν έσωσε τρεις ή τέσσερις άνδρες, τρία ή τέσσερα παιδιά ή πέντε-έξι γυναίκες. «Αυτό που θυμάμαι» - λέει - «είναι ένας άνδρας γύρω στα 40 που πέθαινε. Δεν μπορούσε να αναπνεύσει, πνιγόταν. Προσπάθησα αλλά ήταν αδύνατον να πλησιάσω. Όποιοι από τους επιβάτες είχαν δυνάμεις έμεναν γαντζωμένοι στα συντρίμμια του ναυαγίου».
Τον Δεληγιώργη τον βοήθησαν οι ικανότητες που είχε αναπτύξει από τη θητεία του στο Στρατό. «Όμως τα κύματα ήταν ισχυρά και συνεχόμενα». Ήταν περίπου 20 λεπτά ήδη μέσα στη θάλασσα όταν είδε τη Νεμπιάτ. «Εμφανώς δυσκολευόταν να ανασάνει. Ήταν δύο-τρία παιδιά της Ακτοφυλακής (σ.σ. Λιμενικού) που είχαν πέσει με τα ρούχα στη θάλασσα για να βοηθήσουν. Άρπαξα τη Νεμπιάτ αλλά το κύμα δε με άφηνε να τη βγάλω στη στεριά. Με βοήθησαν οι λιμενικοί να την κρατήσω στην επιφάνεια. Έπειτα σε μια στιγμή από ένστικτο τη σήκωσα στους ώμους μου».
Όπως έγινε γνωστό την περασμένη Παρασκευή, ο 34χρονος έσωσε ακόμη μια γυναίκα από την Ερυθραία που λίγο μετά γέννησε ένα αγοράκι στο Γενικό Νοσοκομείο της Ρόδου. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης η γυναίκα αυτή είπε στις νοσοκόμες πως το παιδί θα το βαφτίσει Αντώνη, προς τιμήν του ανθρώπου που τους έσωσε (σ.σ. οι κάτοικοι της Ερυθραίας είναι χριστιανοί Κόπτες).
Πράξεις ανθρωπιάς… Το ηθικό ενός έθνους
Η ιστορία του ηρωισμού του Δεληγιώργη - σημειώνει η Βρετανίδα δημοσιογράφος - αναπτερώνει το ηθικό συνολικά ενός έθνους που περνά τη χειρότερη οικονομική κρίση της ιστορίας του, αλλά δεν είναι η μόνη όμοια. Δεκάδες ή και εκατοντάδες τέτοιες πράξεις ανθρωπιάς καταγράφονται κάθε εβδομάδα στις ακτογραμμές των ελληνικών νησιών. Για παράδειγμα, μια ντόπια γυναίκα έγδυσε το δικό της παιδί για να ντύσει ένα παιδί από τη Συρία που πάγωνε βρεγμένο. Κι εκατοντάδες είναι οι νησιώτες που με δική τους πρωτοβουλία φέρνουν νερό, τρόφιμα και ρούχα στους πρόσφυγες.
«Είναι άνθρωποι όπως κι εμείς», λέει ένας ψαράς, ο Μπάμπης Μανιάς, που ξεσπά σε κλάματα όταν θυμάται πως την τελευταία στιγμή κατάφερε να σώσει ένα παιδί. «Στην αρχή δεν το πιστεύαμε. Νομίζαμε ότι ήταν τουριστικό σκάφος, καθώς η παραλία είναι γεμάτη ξενοδοχεία. Δεν έχω ξαναδεί κάτι όμοιο. Τον αληθινό τρόμο αποτυπωμένο στα ανθρώπινα μάτια».
Το συγκεκριμένο επεισόδιο φέρνει στο φως την ανθρωποθυσία που εξελίσσεται κατά μήκος των ακτογραμμών του "φρουρίου Ευρώπη" και η οποία αγγίζει πλέον τα όρια της πραγματικής ανθρωπιστικής κρίσης. Την εβδομάδα που προηγήθηκε πάνω από 2.000 μετανάστες μπήκαν στην Ελλάδα, οι περισσότεροι μέσω των νησιών του Αιγαίου.
Οι περισσότεροι λέγεται πως είναι Σύριοι σπουδαστές ή επαγγελματίες, ικανοί να πληρώσουν το "εισιτήριο" προς τη Δύση. «Όσο υφίστανται οι συνθήκες πολέμου στις χώρες τους η απελπισία θα τους σπρώχνει στην Ευρώπη», λέει στον "Γκάρτνιαν" ο επικεφαλής του γραφείου Προσφύγων του ΟΗΕ στην Αθήνα Γιώργος Τσαγκαρόπουλος.
Όπως και άλλοι επιβάτες, η Νεμπιάτ, που νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο της Ρόδου για πάνω από μια εβδομάδα με πνευμονία, δεν επιθυμεί να μείνει στην Ελλάδα. Σκοπός της είναι η Σουηδία.
Την Πέμπτη επιβιβάστηκε στο πλοίο της γραμμής για Πειραιά, συνεχίζοντας το ταξίδι που ξεκίνησε από την Ασμάρα, την πρωτεύουσα της Ερυθραίας, πέρασε στο Σουδάν κι από εκεί στην Τουρκία με ένα πλαστό διαβατήριο. «Είμαι τυχερή» λέει. «Πολύ τυχερή που ζω».
Όσο για τον Αντώνη Δεληγιώργη, σιωπά όταν του μιλούν για "πράξη ηρωισμού". «Δεν υπήρξε τίποτα γενναίο», λέει. «Έκανα το καθήκον μου σαν άνθρωπος». Μόνο όταν του υπενθυμίζουμε τη στιγμή της διάσωσης της Νεμπιάτ κομπιάζει... «Δε θα ξεχάσω ποτέ το πρόσωπό της», λέει. «Ποτέ»...
Επιμέλεια-απόδοση στα Ελληνικά:
Γιώργος Παπαδάκης
