Δύσκολο να μιλήσεις για τις θεραπευτικές κοινότητες όταν δεν έχεις βιώσει το πρόβλημα της εξάρτησης και τον αγώνα που κάνουν οι νέοι και οι πιο ενήλικοι να βγουν από αυτήν. Σίγουρα όμως μπορείς να μιλήσεις και να γράψεις γι' αυτές, αγγίζοντας τις ανθρώπινες πτυχές, με όλο το σεβασμό που νιώθουμε απέναντι στους συνανθρώπους μας χρήστες και τις οικογένειές τους.
Σε μια εποχή που μαίνεται η μάχη της επιβίωσης και οι εξαρτήσεις γίνονται ολοένα και πιο απειλητικές, οι μονάδες του ΚΕΘΕΑ "Αριάδνη" αποτελούν, αν μη τι άλλο, φυλάκιο κοινωνικής αλληλεγγύης αλλά και ανθρωπιάς. Οι πρωταγωνιστές, οι άνθρωποι που έχουν ζήσει το αδιέξοδο της ζωής τους και κατάφεραν, επειδή πίστεψαν στον εαυτό τους, να βρουν την επιγραφή που έγραφε "έξοδος", προσεγγίζοντας το Κέντρο, μίλησαν με αφοπλιστική ειλικρίνεια στο φακό της "2ης Ματιάς".
«Έχω μετανιώσει που έμπλεξα. Είναι εύκολο να μπλέξεις, αλλά πολύ δύσκολο να ξεμπλέξεις. Το πρόβλημά μας εδώ είναι η χρήση και αναλύουμε εδώ πέρα, από το πρωί μέχρι το μεσημέρι που θα φύγουμε, πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε χωρίς αυτήν, χωρίς τη χρήση», τονίζει ο "Λουκάς", μέλος του Ψυχοδιαγνωστικού Κέντρου ΚΕΘΕΑ "Αριάδνη".
Ένα άλλο μέλος της ομάδας υπογραμμίζει: «Έχω διπολική διαταραχή. Έχει προέλθει από την κάνναβη στο στρατό, από τότε δηλαδή που μου αλλάξανε το "γιώτα". Είχα πέσει σε κώμα, δεν μπορούσα να σηκωθώ, δεν μπορούσα να χαρώ, να πάω έξω να δω ανθρώπους, να μιλήσω, να βρω μια κοπελιά, κάτι, οτιδήποτε. Ήμουν κλεισμένος στον εαυτό μου και ήμουν πεσμένος συνέχεια, μέχρι που κάποια στιγμή με ανακαλύψανε και μου λένε "κοίταξε να δεις"... είχα κάνει και απόπειρα αυτοκτονίας, βέβαια».
Διπλή διάγνωση
Στο Ηράκλειο τα τελευταία χρόνια λειτουργεί το Πολυδύναμο Ψυχοδιαγνωστικό Κέντρο του ΚΕΘΕΑ, που απευθύνεται σε εφήβους και ενήλικες που αντιμετωπίζουν συγχρόνως πρόβλημα με τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ και κάποιου είδους ψυχιατρική διαταραχή, μια κατάσταση που είναι γνωστή ως συννοσηρότητα ή διπλή διάγνωση. Για την αποτελεσματική υποστήριξη των ανθρώπων με διπλή διάγνωση το Κέντρο ακολουθεί μια συνδυαστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση, που στοχεύει στην αντιμετώπιση τόσο της χρήσης ουσιών όσο και των προβλημάτων ψυχικής υγείας, με στόχο την αποκατάσταση και ισότιμη επανένταξη στην κοινωνία.
Το Ψυχοδιαγνωστικό Κέντρο υποστηρίζει, επίσης, συστηματικά και τα μέλη του στενού περιβάλλοντος των ατόμων με διπλή διάγνωση, παράλληλα ή ανεξάρτητα από τη συμμετοχή των τελευταίων στις υπηρεσίες τους.
Σημαντική βοήθεια
«Το 2004 είχα αγχώδη κατάθλιψη με... βενζοδιαζεπίνες και με άλλα φάρμακα. Συνέχιζα την κατάσταση αυτή που με έριξε στην κοκαΐνη, και είχα πρόβλημα με την κοκαΐνη και μέχρι πριν 6-7 μήνες. Μετά την έκοψα και άρχισα το ποτό, έγινα αλκοολικός. Παλαιότερα είχα έρθει τρεις μήνες στο ΚΕθΕΑ, μετά σταμάτησα και είμαι τώρα 4 μήνες... Έχω κάνει 8 εισαγωγές στο ΠΑΓΝΗ απ' αυτές τις ουσίες και το ποτό και δε με βοήθησαν όπως με βοήθησε το ΚΕΘΕΑ», λέει ο "Γιάννης", μέλος κι αυτός του Ψυχοδιαγνωστικού.
«Εγώ ξεκίνησα τη χρήση κάνναβης στο στρατό, μετά που απολύθηκα ξεκίνησα να κάνω χρήση κοκαΐνης και αλκοόλ. Αυτό σιγά-σιγά άρχιζε και ξέφευγε από την πορεία του, χαλούσα πάρα πολλά λεφτά, προκαλούσα τροχαία ατυχήματα, δεν ελεγχόμουν γενικά», αναφέρει ένας άλλος συμπολίτης μας, που παλεύει μέχρι και αυτήν την ώρα να ξεφύγει από τον εφιάλτη των εξαρτήσεων.
Νέες εξαρτήσεις
Σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, με περικοπές πόρων αλλά με απόθεμα συνείδησης, οι εργαζόμενοι του ΚΕΘΕΑ, που έχουν συνδεθεί με τον αγώνα ενάντια στα ναρκωτικά, βρίσκονται αντιμέτωποι και με νέα μέτωπα, όπως είναι οι εξαρτήσεις από τυχερά παιχνίδια και διαδίκτυο, και βέβαια το αλκοόλ. Για το λόγο αυτό λειτουργεί και η Ανοιχτή Δομή Υποστήριξης. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ασφαλές, μη επικριτικό περιβάλλον, με σεβασμό στις ανάγκες όσων απευθύνονται στις υπηρεσίες τους και στο απόρρητο.
Ο τζόγος
«Η δική μου περιπέτεια ξεκίνησε από τα 13. Έπαιξα το πρώτο "τυχερό παιχνίδι", το οποίο κατέληξε σε 20 χρόνια τζόγου... Μέχρι τα 32 μου. Μέχρι τα 33 μου ουσιαστικά, μέχρι που πήρα την απόφαση... Μόνος μου την πήρα την απόφαση να κάνω κάτι για τον εαυτό μου, να ζητήσω μια βοήθεια. Επειδή δεν είχα από πουθενά βοήθεια, ούτε από την οικογένειά μου, ούτε από οπουδήποτε, επέλεξα να έρθω στο ΚΕΘΕΑ "Αριάδνη" και αυτό αποδείχτηκε - αν πάνε όλα καλά, έτσι όπως πάνε τώρα - η μεγαλύτερη κίνηση της ζωής μου που έχω κάνει μέχρι τώρα», λέει ο Μανώλης, "εξαρτημένος" από τον τζόγο.
Θύμα του τζόγου και ο Τρύφωνας, λέει: «Εμένα η περιπέτειά μου έχει ξεκινήσει εδώ και 18 χρόνια περίπου. Ήμουν σε στοιχήματα, σε πρακτορεία, σε καζίνο, σε οτιδήποτε υπήρχε σε σχέση με τον τζόγο. Αυτό είχε κάποια άσχημα αποτελέσματα για μένα και την οικογένειά μου, για κάποιους ανθρώπους, και δεν έπρεπε να γίνουν αυτά λόγω του τζόγου».
Και ο Νικόλας, που "έχασε τα πάντα" στην "πράσινη τσόχα" και στο "κουμάρι": «Ο τζόγος ήρθε στη ζωή μου πριν από 20 χρόνια. Έφτασα στο σημείο να χάσω τα πάντα, τα πάντα, από οικονομικά, από οικογένεια, τα πάντα. Ζούσα μόνο για τον τζόγο. Εδώ και 14 μήνες, ευτυχώς, ήρθα στην ανοιχτή δομή και ευτυχώς το παλεύω και με τη συμπαράσταση της οικογένειάς μου προχωράμε μπροστά».
ΤΡΑΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ
Το «να μεθύσεις μια φορά» είναι η καλύτερη παγίδα
Το αλκοόλ, από τα πιο σκληρά ναρκωτικά. Επικίνδυνο για όσους γνωρίζουν εξίσου με την ηρωίνη. "Κυκλοφορεί" ελεύθερα. Δεν αποτελεί κοινωνικό στίγμα το να μεθύσεις μια φορά. Η καλύτερη παγίδα.
«Εγώ ξεκίνησα να πίνω αλκοόλ πριν από 10 χρόνια», λέει ο Δημήτρης, που δεν είναι πάνω από 35 ετών, «μετά χώρισα με την οικογένειά μου και ξεκίνησαν τα προβλήματα. Δεν ήξερα πώς να τα αντιμετωπίσω, και το τραγικό μου λάθος ήταν που το έριξα στο ποτό».
«Στο αλκοόλ μπλέχτηκα έτσι τυχαία, συνήθως τα βράδια στα καφενεία, με τσικουδιές, και μας έγινε σιγά-σιγά συνήθεια. Δηλαδή στην αρχή ξεκινήσαμε για πλάκα και μετά από ένα χρονικό διάστημα δεν μπορούσα να είμαι χωρίς αλκοόλ».
«Έπινα τον καφέ μου το πρωί, το δεύτερο καφέ, ο τρίτος καφές είχε μέσα ποτό και βασικά για μένα ήταν το κονιάκ. Το μεσημέρι ήταν πλέον μόνο κονιάκ και συνέχιζα έτσι μέχρι να είμαι στον κόσμο μου, γιατί νομίζεις ότι βρίσκεσαι κάπου αλλού. Προσπαθείς να σκεπάζεις προβλήματα, να αγνοείς τις καταστάσεις, αλλά τώρα βλέπω ότι ήταν ψευδαίσθηση όλο αυτό. Ευτυχώς ήρθα στην ανοικτή δομή».
ΑΓΩΝΑΣ ΖΩΗΣ
Άλλαξαν πορεία πριν να είναι αργά
Άνθρωποι που σταδιακά η καθημερινότητά τους υποβαθμιζόταν και η ποιότητα ζωής τους (οικογένεια, σχέσεις, ερωτική ζωή, επαγγελματική σταδιοδρομία, αξιοπρέπεια) έφθινε τόσο για τους ίδιους, όσο και για τους γύρω τους. Έχασαν οικογένειες, περιούσιες, τον ίδιο τους τον εαυτό, άγγιξαν την παραβατικότητα και την παρακμή, κατάφεραν τελικά να βάλουν όπισθεν στον κατήφορο που διέσχιζαν και να αλλάξουν εντελώς πορεία, πριν να είναι αργά.
Όπως μας είπε ακόμη ένα μέλος της Ανοιχτής Δομής Υποστήριξης ΚΕΘΕΑ "Αριάδνη", η Ευτέρπη, που βρέθηκε εκεί δίνοντας μάχη με τα ναρκωτικά, «μου είπαν τα παιδιά "σου δίνουμε διορία μία εβδομάδα, είσαι μόνη σου πλέον". Ψάχτηκα και βρήκα. Ναι, μου έβαλαν δηλαδή διορία μία εβδομάδα, "διαφορετικά μας χάνεις. Είσαι μόνη σου, κάνε ό,τι θέλεις". Από εκείνη τη στιγμή άλλαξε ριζικά η ζωή μου, γιατί πήρα βοήθεια και από το προσωπικό και από την ομάδα, και είμαι μια χαρά. Υπάρχουν στιγμές που το σκεφτόμαστε συνεχώς, πολλές φορές, σκεφτόμαστε να κάνουμε υποτροπή, αλλά πάλι λέμε γιατί να ξαναζήσω την προηγούμενη, παλιά μου ζωή, που ήμουν μέσα στη θολούρα και στον υπόκοσμο...».
Ο Απόστολος μάχεται επίσης να ξεμπλέξει από τα ναρκωτικά: «Μέρα με τη μέρα κερδίζω τον αγώνα γιατί κάθε μέρα είναι και μια νίκη για μένα. Είμαι 178 μέρες αυτή τη στιγμή καθαρός, δεν έχω ασχοληθεί καθόλου, ενώ μου έχουν περάσει πολλές έντονες επιθυμίες για να ξαναμπώ στο ίδιο λούκι. Αλλά με τη βοήθεια των παιδιών και των ανθρώπων που συμμετέχουν στο ΚΕΘΕΑ έχω πάρει τη δύναμη και νιώθω ότι η ζωή μου έχει αρχίσει πλέον να αλλάζει. Προς το καλύτερο».
Σημαντικός θεσμός
Η λειτουργία των Θεραπευτικών Κοινοτήτων αναντίρρητα είναι ένας πολύ σημαντικός μοχλός υποστήριξης και βοήθειας για τα εξαρτημένα άτομα και τις οικογένειές τους. Κανείς δεν αμφιβάλλει γι' αυτό, καθώς κάθε ενίσχυση της προσπάθειας απεξάρτησης των χρηστών και στήριξης των οικογενειών τους οφείλει να μας βρίσκει συμπαραστάτες και αλληλέγγυους.
Ο Στέλιος προσπαθεί επίσης να ξεφύγει από τα ναρκωτικά. Με πλήρη επίγνωση των δυσκολιών: «Δεν έχω κερδίσει ακόμα, θεωρώ όμως ότι θα κερδίσω με τη δουλειά που κάνω εδώ μέσα. Η προσπάθεια είναι πάρα πολύ σημαντική. Μας βοηθάνε πάρα πολύ, εμένα προσωπικά, αν μου ζητήσεις τη γνώμη μου, θα πω ότι δεν περίμενα να βοηθηθώ τόσο πολύ σε πρόγραμμα το οποίο ουσιαστικά δε δίνεις και τίποτα, είναι αφιλοκερδώς».
«Σήμα κινδύνου»
Πότε όμως πραγματικά ένας εξαρτημένος χρειάζεται βοήθεια; Όταν λέει συχνά:
1) «Όποτε θέλω το σταματάω, αλλά το αναβάλλω».
2) «Εσύ φταις που πίνω...».
3) «Όταν πίνω λέω και κάνω αυτό που θέλω...».
4) «Δεν είμαι αλκοολικός, είμαι πότης, όμως οι άλλοι γιατί ανησυχούν;».
5) «Παίζω για να ρεφάρω...».
6) «Θα γίνω πλούσιος μια ήμερα... ήδη δεν ξέρω πού χρωστάω...».
7) «Σήμερα είναι η τυχερή μου μέρα... και χθες το ίδιο έλεγα».
8) «Θα παίξω για τελευταία φορά...».
ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ
Δραματικά στοιχεία για την Κρήτη
Σύμφωνα με στοιχεία που μας παραχώρησαν οι υπεύθυνοι του Ψυχοδιαγνωστικού Κέντρου, μέσα σε μόλις 1,5 χρόνο που ξεκίνησε το εν λόγω πρόγραμμα μέχρι και σήμερα από το κέντρο έχουν εξυπηρετηθεί 332 άτομα, ενώ σε ημερήσια βάση εξυπηρετούνται 15-20 άτομα. Από τα 332 άτομα που ζήτησαν στήριξη στο ΚΕΘΕΑ και στο Ψυχοδιαγνωστικό Κέντρο, σε ποσοστό 53,63% οι Ηρακλειώτες ήταν εθισμένοι στο αλκοόλ, το 36,87% στις παράνομες ουσίες, ενώ σε ποσοστό 9,50% άτομα παρασύρθηκαν στα δίχτυα του τζόγου και του ίντερνετ.
Τραγικά είναι τα στοιχεία των εξαρτημένων από ουσίες στο Ηράκλειο, που φαίνεται να παρουσιάζουν παράλληλα σε ποσοστό 30,73% ψυχώσεις, 23,46% κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές, ενώ σε ποσοστό 13,97% άλλου είδους ψυχικές ασθένειες. Σε επίπεδο Κρήτης, δε, οι αριθμοί των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα διπλής διάγνωσης σοκάρουν. 15.500 εξαρτημένοι αντιμετωπίζουν οποιαδήποτε ψυχική ασθένεια, ενώ 4.800 παρουσιάζουν κάποια σοβαρότατη ψυχική ασθένεια, με το έργο του Ψυχοδιαγνωστικού Κέντρου την ίδια ώρα να εντείνεται ολοένα και περισσότερο, παρέχοντας την απαραίτητη θεραπεία σε αυτά τα άτομα.
Το τραγελαφικό της υπόθεσης όμως είναι πως το κράτος γυρνάει πεισματικά την πλάτη σε αυτή τη θεραπεία, καθώς το πρόγραμμα βρίσκεται κυριολεκτικά στον αέρα, με τη στρόφιγγα της χρηματοδότησης μέσω ΕΣΠΑ να κλείνει σε λίγους μήνες, καθώς είχε ισχύ για δύο μόνο χρόνια.
Της Βάλιας Μπούη
