default-image

Πάσχα στα πανέμορφα χωριά της Ιεράπετρας

Κρήτη
Πάσχα στα πανέμορφα χωριά της Ιεράπετρας

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αν και ο καιρός θα θυμίζει μέχρι το Μεγάλο Σάββατο χειμώνα και όχι άνοιξη, με κρύο και ισχυρούς βόρειους ανέμους, στα πανέμορφα παραδοσιακά χωριά της Ιεράπετρας οι προετοιμασίες για την υποδοχή των πρώτων ξένων επισκεπτών, αλλά και των ξενιτεμένων ντόπιων που ζουν στην Αθήνα και τα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα έχουν ξεκινήσει από την προηγούμενη εβδομάδα και συνεχίζονται κανονικά.

Στα περισσότερα χωριά συνεχίζονται οι εξορμήσεις καθαριότητας των κοινόχρηστων χώρων, τα ασπρίσματα και ο ευπρεπισμός των σοκακιών, απ' όπου θα περάσει ο Επιτάφιος το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής.

Οι νοικοκυρές ετοίμασαν την Κυριακή των Βαΐων τα σταυρουδάκια από τα φύλλα της βαγιάς και συναγωνίστηκαν σε ποιο χωριό θα κάνουν τα πιο περίτεχνα, τα δυσκολότερα και τα πιο όμορφα.

Αναμφίβολα ξεχώρισαν και φέτος τα περίτεχνα σταυρουδάκια που έφτιαξε στις Μάλλες ο κ. Άγγελος Τσαγκαράκης με την οικογένεια του και τις συγχωριανές του.

Πάσχα στην Καλαμαύκα

Στην καταπράσινη Καλαμαύκα οι παραδόσεις διατηρούνται ανεξίτηλες.

Τα πασχαλινά ήθη και έθιμα αναβιώνουν, με τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού να πρωταγωνιστεί και όλο τον κόσμο να συμμετέχει στα πασχαλινά δρώμενα.

Από τα ενεργά και ακούραστα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμαύκας, μάθαμε ότι κάθε Μεγάλη Πέμπτη οι γυναίκες του χωριού έκαναν τους "πούλους", ψωμιά-κουλούρες πάνω στις οποίες τοποθετούσαν βαμμένα αβγά.

Την ίδια μέρα οι νοικοκυρές που είχαν δικά τους μελίσσια έφτιαχναν και φτιάχνουν ακόμα και σήμερα κεριά σε σχήμα πλεξούδας για να τα τοποθετήσουν τη νύχτα αναμμένα στη άκρη του Σταυρού που σημειωτέον ήταν γεμάτος με στεφάνια που φτιάχνονταν από λουλούδια των ανθόκηπων του χωριού.

Ακόμα κατά την ανάγνωση των Ευαγγελίων οι γυναίκες κάνουν κέρινα σταυρουδάκια, για να τα κολλήσουν στις πόρτες των σπιτιών τους.

Πριν τη Μεγάλη Παρασκευή νεαρά κορίτσια, συνοδευόμενα και από μεγαλύτερες γυναίκες, ξεχύνονται στους κήπους για να κόψουν λεμονανθούς και με αυτούς να στολίσουν τον Επιτάφιο.

Τη νύχτα, κατά την περιφορά του Επιταφίου στις γειτονιές, δεν παρέλειπαν να κατευθυνθούν μέχρι το κοιμητήριο του χωριού που βρίσκεται στην άκρη του χωριού. Στο τέλος του επιτάφιου θρήνου, όταν το μεγαλύτερο πλήθος αναχωρούσε, έμεναν οι «μοιρολογήστρες» που συνέχιζαν να θρηνολογούν. Το βράδυ της Ανάστασης ξεχώριζε το κάψιμο του Ιούδα. Στις φουνάρες έκαιγαν το ομοίωμα του Ιούδα του Ισκαριώτη. Οι νεαροί φρόντιζαν αρκετές μέρες πριν να έχουν μαζέψει τις φουρναγκαλιές που αποτελούνταν από μεγάλα δέματα λιόκλαδων κυρίως, τα οποία είχαν μείνει από το κλάδεμα των ελαιοδέντρων, και με αυτή την καύσιμη ύλη τηρούσαν το έθιμο του καψίματος εκείνου που πρόδωσε τον Ιησού Χριστό.

Το έθιμο αυτό της φουνάρας το αποδίδει υπέροχα σε ένα ποίημά του το μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμαύκας, ο ξενιτεμένος  εκπαιδευτικός Μιχάλης Πιτυκάκης, ο οποίος πάντα επιστρέφει τέτοιες μέρες να περάσει με την οικογένειά του Πάσχα στο χωριό:

«Παλιά όντε ν' ερχότανε η μεγαλοβδομάδα,

σ' αγώνα εριχνότανε Πάνω Μερά, Πλαγιάδα.

Ήθελε η κάθε γειτονιά φούντες για να σωριάσει

και τη φουνάρα τσης να δει πολύ ψηλά να φτάσει.

Τα σημαντήρια κτύπαγαν προτού να ξεκινήσουν,

τάξε πως ήρθε η στιγμή στα Όρη να βαδίσουν.

Πριόνια παίρναν οι μισοί και οι άλλοι τα μανάρια

κι από φωνές γεμίζανε, λόφοι, πλαγιές, δετάρια.

Άλλοι διαλέγαν το Χαυγά και άλλοι την Κεφάλα,

δέντρα να βρούνε φουντωτά μα όχι πολύ μεγάλα.

Εύκολα πέφταν καταγής λογιών-λογιών κλωνάρια,

μα δύσκολη η μεταφορά που 'θελε παλικάρια.

Σαφί τα απογεύματα η ομάδα μαζευόταν,

άναβε και καμιά φωτιά και προετοιμαζόταν.

Κι όταν ερχόταν η Λαμπρή περίμεναν οι ομάδες,

Να δούνε ποιοι θα ήτανε οι πρώτοι φουναράδες.

Κι ήθελε η κάθε γειτονιά να είναι η εστεμμένη,

γιατί 'μεινε η φουνάρα τσης πολύ αργά αναμμένη.

Στο τέλος όμως βγαίνανε να 'ν' όλοι κερδισμένοι,

αφού το 'ριχναν στα οφτά κι έφευγαν χορτασμένοι!

Ο παραδοσιακός Μύρτος στις προτιμήσεις Ελλήνων και Ολλανδών το Πάσχα

Ο Μύρτος βρίσκεται 14 χιλιόμετρα δυτικά της Ιεράπετρας, είναι ένα χωριό με περίπου 500 κατοίκους και θεωρείται ο αγαπημένος προορισμός των Ολλανδών αλλά και των Ελλήνων, που δε χάνουν ευκαιρία να τον επισκεφτούν για τις ολιγοήμερες αποδράσεις τους.

Μπορεί να δεχτεί στα τουριστικά καταλύματα που διαθέτει περίπου 600 επισκέπτες.

«Όποιος θέλει να περάσει τις διακοπές του Πάσχα στο Μύρτο, μπορεί να ενημερωθεί από το νέο web site που προβάλλει το χωριό στη διεύθυνση www.mirtoscrete.gr, για όλες τις δυνατότητες και όλες τις παροχές που μπορούμε να παρέχουμε στον επισκέπτη μας», μας λέει ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Μύρτου Αλέκος Παντελάκης.

«Για το Πάσχα στο Μύρτος παρέχουμε τη δυνατότητα σε όποιον μας επιλέξει να παρακολουθήσει την περιφορά του Επιταφίου στο χωριό τη Μεγάλη Παρασκευή, την Ανάσταση στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, με την παραδοσιακή φουνάρα, για το κάψιμο του Ιούδα.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος του Μύρτου προσφέρει δωρεάν στους επισκέπτες καλιτσούνια και βαμμένα κόκκινα αβγά, έξω από την εκκλησία.

Τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, και οι ταβέρνες έχουν τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τους πελάτες τους με τα παραδοσιακά πασχαλινά φαγητά, είτε τη Μεγάλη Παρασκευή, είτε το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ, μετά την Ανάσταση, είτε την Κυριακή του Πάσχα. Φρόνιμο θα ήταν για να μη δημιουργηθεί συνωστισμός να έχει γίνει κάποια κράτηση έγκαιρα», προσθέτει ο κ. Παντελάκης.

Πάσχα στο Κεντρί

Ο Μορφωτικός Λαογραφικός Σύλλογος Κεντριού μάς ξεναγεί στα έθιμα του Πάσχα, προσεγγίζοντας με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού Σοφίας Τσαντηράκη τις παραδόσεις, ενός φιλοπρόοδου οικισμού που αντέχει στις ξένες επιρροές.

Το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά του χωριού με ένα σταυρό από λουλούδια της άνοιξης γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και ψάλλουν τα λαζαροκάλαντα παίρνοντας φιλοδωρήματα, κυρίως αβγά.

Την Κυριακή των Βαΐων το πρωί πηγαίνουν στην εκκλησία, την Αγία Τριάδα, τουλάχιστον ένας από το κάθε σπίτι, για να πάρουν από τα χέρια του παπά το Σταυρό φτιαγμένο από περίτεχνα πλεγμένα φύλλα από τη βαγιά του Αγίου Δημητρίου (στις Κοπράνες) και ένα κλαδάκι ελιάς που φυλάσσονται στο εικονοστάσι μέχρι τη φουνάρα, που τα καίνε μαζί με το ματσάκι των λουλουδιών της Σταυροπροσκυνήσεως.

Μεγάλη Δευτέρα, μεγάλη μαχαίρα

Ο ασβέστης έχει την τιμητική του, που με τη δική του φωτεινότητα δίνει τον τόνο του καθαρού και του άσπρου, που αρμόζει στη χαρά της Ανάστασης. Γυναίκες και άνδρες, εξοπλισμένοι με τις μπαντανόβουρτσες, ξεκινούν να ασπρίζουν αυλές μπεντένια, σκαλιά, τράφους. Τα τελευταία χρόνια ο Μορφωτικός Σύλλογος του Κεντριού μοιράζει ασβέστη και λουλούδια σε όσους θέλουν να ασπρίσουν και να καλλωπίσουν το κοινόχρηστο χώρο γύρω από το σπίτι τους.

Μεγάλη Τρίτη ο Χριστός εκρίθη

Η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στο καθάρισμα του σπιτιού. Στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων, ενώ το βράδυ στον Εσπερινό ψάλλεται το τροπάριο της Κασσιανής από τους ψάλτες και τις γυναίκες της εκκλησιαστικής χορωδίας του χωριού.

Μεγάλη Τετάρτη ο Χριστός εχάθη

Το απόγευμα της Μεγάλης Τετάρτης τελείται το Μυστήριο του Μεγάλου Ευχέλαιου. Κατά τη διάρκεια της τέλεσής του διαβάζονται επτά Ευαγγέλια και επτά Ευχές. Ευλογείται έτσι το λάδι με το οποίο ο ιερέας "σταυρώνει" τους πιστούς στο μέτωπο, στο πηγούνι, στα μάγουλα και στις παλάμες.

Μεγάλη Πέμπτη ο Χριστός ευρέθη

Από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης οι γυναίκες βρίσκουν από τις κληματαριές τα πρώτα αμπελόφυλλα για να φτιάξουν τους παραδοσιακούς ντολμάδες. Ζυμώνουν τα καλιτσούνια, και βάφουν τα αβγά από τα χρώματα των λουλουδιών - κυρίως της κόκκινης παπαρούνας αλλά και των παντζαριών και των κρεμμυδιών. Επειδή τ' αβγά που θα γεννήσουν οι κότες τη Μ. Πέμπτη έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, τα ξεχωρίζουν, τα βάφουν και τα χρησιμοποιούν για το σταύρωμα των αρρώστων. Στα ρούχα οι γυναίκες ράβουν από την εσωτερική μεριά ένα σταυρό που είναι σαν φυλακτό.

Τη Μεγάλη Πέμπτη με αγριολούλουδα, ζουμπούλια και λεμονανθούς οι κοπέλες φτιάχνουν στεφάνια και κολαΐνες για να τα τοποθετήσουν το βράδυ της ίδιας ημέρας στον Σταυρωμένο Ιησού.

Το βράδυ ψέλλονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια. Όταν διαβάζονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια καίνε 12 κεριά. Έχουν και τούτα ιδιαίτερες ιδιότητες. Το κερί αυτό, που μένει άκαυτο, το μοιράζει σε κομματάκια ο επίτροπος της εκκλησίας και όποιος το πάρει το λιώνει το κάνει σταυρό και το έχει για φυλαχτό. Επίσης οι γυναίκες έχουν μαζί τους νήμα και μετά από κάθε Ευαγγέλιο δένουν και από έναν κόμπο παρακαλώντας να γίνει μέσα στη χρονιά ότι ποθούν. Αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, κοπέλες αναλαμβάνουν να στολίσουν τον Επιτάφιο και ξενυχτούν γυναίκες το Νεκρό λέγοντας την Παρισταμένη και μοιρολόγια.

Μεγάλη Παρασκευή - ο Χριστός στο καρφί

Αυτήν την ημέρα οι νοικοκυρές δεν κάνουν δουλειές στο σπίτι αποφεύγοντας ακόμη και το μαγείρεμα. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής λέγεται και το μοιρολόι "Σήμερα μαύρος ουρανός" που αναφέρεται στη σταύρωση του Χριστού. Τα κάλαντα αυτά λέγονταν στο παρελθόν από παιδιά του σχολειού. Οι καμπάνες της εκκλησίας χτυπούν πένθιμα και υπάρχει το έθιμο ο ιερέας να μνημονεύει πριν την περιφορά του Επιταφίου τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων συγχωριανών της κάθε οικογένειας. Ως χτυπήσει η καμπάνα βραδιάτικα, όλο το χωριό καταφτάνει στην εκκλησία, προσκυνά στον Επιτάφιο και περνούν από κάτω του. Κι όταν αρχίσουν τα Εγκώμια από την εκκλησιαστική χορωδία, ο συναγωνισμός των καλλιφώνων δίνει και παίρνει. Η ώρα της περιφοράς φορτισμένη συγκινήσεις. Όλοι κρατούν αναμμένο κερί και αμίλητοι προχωρούν. Έξω από τα σπίτια θυμιάζουν και ρίχνουν ανθόνερο στον Επιτάφιο…

Όταν επιστρέψει η πομπή στην εκκλησία στην κεντρική είσοδο νέοι κρατούν ψηλά τον Επιτάφιο για να περάσει ο κόσμος από κάτω και να εισέλθει. Την ώρα που ο ιερέας λέει τον Απόστολο, οι γυναίκες κρατούν αλεύρι και νερό για να κάνουν προζύμι μέχρι να τελειώσει η Ακολουθία.

«Μεγάλο μου Σαββάτο και πώς θα σε περάσω, απού χεις πέντε ταχινές και πέντε μεσημέρια και πέντε απομεσήμερα και πάλι έχεις μέρα»…

Το βράδυ όλοι μαζεύονται στην εκκλησία κρατώντας από ένα κερί που θα το ανάψουν με το Άγιο Φως. Πριν τα μεσάνυχτα όλα τα φώτα του ναού σβήνουν και ο ιερέας εμφανίζεται στην Ωραία Πύλη προσφέροντας το Άγιο Φως.

Τα μεσάνυχτα, ο ιερέας με την εικόνα της Ανάστασης βγαίνει έξω από τον ναό. Μόλις πει το «Χριστός Ανέστη», ακριβώς τότε στον περίβολο της εκκλησίας αρχίζουν τα βεγγαλικά, οι κροτίδες και η φουνάρα.

Η φουνάρα είναι το έθιμο του καψίματος του Ιούδα. Από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου οι νέοι του χωριού στην πηγάδα, κοντά στην εκκλησία, φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα, το κρεμούν σε κρεμάλα και από κάτω βάζουν κλαδιά και το βράδυ στην Ανάσταση ανάβουν φωτιά. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, ενώ η καμπάνα του χωριού χτυπά χαρμόσυνα. Στη συνέχεια δίνουν όλοι ευχές, καθώς και το επονομαζόμενο «Φιλί της Αγάπης». Αρκετοί κρατούν κόκκινα αβγά για να τα τζουγκρίσουν με το «Χριστός Ανέστη» και καλιτσούνια.

Θεωρείται τύχη να φτάσει κάνεις σπίτι με το κερί του ακόμη αναμμένο! Με το «Άγιο Φως» των κεριών οι χριστιανοί κάνουν το σχήμα του σταυρού πάνω από την κεντρική τους πόρτα για καλή τύχη και ετοιμάζουν το τραπέζι που είχε βραστό κοτόπουλο σούπα η κατσικάκι λεμονάτο με χόρτα και γαρδουμάκια. Τα τελευταία χρόνια κάνουν και μαγειρίτσα.  

Την Κυριακή του Πάσχα

Πριν μερικά χρόνια, μετά τη λειτουργία, σχηματιζόταν πομπή με τα λάβαρα, τις εικόνες, τα εξαπτέρυγα, τον ιερέα και τους ψάλτες, και ακολουθούσαν οι πιστοί με τις λαμπάδες. Η πομπή έκανε τον κύκλο του χωριού ψέλνοντας εν χορώ το «Χριστός Ανέστη».

Στο Κεντρί το Πάσχα δεν σούβλιζαν αρνί, αλλά αφού έσφαζαν ένα ρίφι ή αρνί έκαναν διάφορα φαγητά (γεμιστό με ρύζι και εντόσθια, κοκκινιστό, αβγολέμονο με αγκινάρες κ.ά.). Τα τελευταία χρόνια σουβλίζουν και αρνάκι.

Η δεύτερη μέρα του Πάσχα

Είναι η μέρα των νεκρών και από κάθε οικογένεια πηγαίνουν στο κοιμητήριο κρατώντας σε χαρτί τα ονόματα των πεθαμένων τους για να τα αναφέρει ο ιερέας που περνά από κάθε μνήμα, καθώς και γλυκά, καλιτσούνια και τσουρέκια, και κόκκινα αβγά που μοιράζονται στους χωριανούς.

Νίκος Πετάσης

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News