Στη Λωζάνη επιτεύχθη η υποβάθμιση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, ακόμη ένα βήμα της ιστορικής προσέγγισης ΗΠΑ-Ιράν.
Ο Μπαράκ Ομπάμα ανέβηκε στην εξουσία με την υπόσχεση να αποδεσμεύσει τη χώρα από τους δύο μεγάλους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, τους οποίους του είχε κληροδοτήσει ο Μπους, και να μεταφέρει το κέντρο βάρους της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής από τη Μ. Ανατολή στη ζώνη Ασίας- Ειρηνικού, με βασικό ζήτημα την αναδυόμενη κινέζικη υπερδύναμη.
Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
Ωστόσο, για άλλη μια φορά οι συγκυρίες και τα γεγονότα υπερβαίνουν τους σχεδιασμούς των πολιτικών. Είναι ακριβώς η Μ. Ανατολή εκείνη που θα σφραγίσει, κατά τα φαινόμενα την προεδρία Ομπάμα, με ορόσημο την ιστορική προσέγγιση ΗΠΑ- Ιράν, καρπός της οποίας υπήρξε η συμφωνία που επετεύχθη στη Λωζάννη, την περασμένη Πέμπτη, για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Είναι αλήθεια ότι πρόκειται μόνο για προκαταρκτική συμφωνία-πλαίσιο η οποία πρέπει να συγκεκριμενοποιηθεί και να επικυρωθεί οριστικά μέχρι της 30 Ιουνίου. Κάποια σημαντικά ζητήματα, όπως η πιθανή άρση του εμπάργκου όπλων στο Ιράν, που έχει επιβληθεί στον από τον ΟΗΕ, και πλήθος τεχνικών λεπτομερειών, μένουν ακόμη σε εκκρεμότητα. Το κυριότερο, ο δρόμος προς την τελική συμφωνία παραμένει ναρκοθετημένος από εκείνους που θα ήθελαν να την ανατινάξουν- και δεν είναι ούτε λίγοι ούτε ασήμαντοι.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου ήδη διεμήνυσε στον Ομπάμα ότι θεωρεί τη συμφωνία «υπαρξιακή απειλή» για το κράτος του. Η Σαουδική Αραβία, βασικός αντίπαλος του Ιράν στον κόλπο, δυσφορεί. Τέλος, οι ρεπουμπλικάνοι που ελέγχουν και τα δύο σώματα του Κογκρέσου θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν τη διαδικασία, ψηφίζοντας νέες κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης. Αλλά και στο Ιράν, παρά την ευφορία που προκάλεσε στην κοινή γνώμη η προοπτική άρσης των κυρώσεων, δεν έλειψαν οι πρώτες βολές σκληροπυρηνικών κατά της συμφωνίας.
Παρότι δεν μπορεί να αποκλεισθεί, το ενδεχόμενο του εκτροχιασμού δεν διαγράφεται πολύ πιθανό. Ο Ομπάμα έχει τη δυνατότητα να «πουλήσει» στο αμερικανικό κατεστημένο μια συμφωνία που εξασφαλίζει εγγυήσεις ότι το Ιράν δεν θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Πράγματι, η Τεχεράνη δέχθηκε να θέσει εκτός λειτουργίας τα δύο τρίτα των συσκευών φυγοκέντρισης που παράγουν πυρηνικό καύσιμο, να μειώσει το επίπεδο εμπλουτισμού ουρανίου σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από εκείνα που απαιτεί η παραγωγή ατομικής βόμβας, να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα στον υπόγειο πυρηνικό αντιδραστήρα του Φορντόου και να υφίσταται στο εξής αυστηρότατους ελέγχους από τη διεθνή κοινότητα.
Από την πλευρά του, ο μετριοπαθής Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί μπορεί να υπολογίζει σε ευρεία εσωτερική υποστήριξη, καθώς η επικύρωση της συμφωνίας θα σημάνει, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, την πλήρη άρση των κυρώσεων, οι οποίες-σε συνδυασμό- με τη ραγδαία πτώση της τιμής του πετρελαίου- έχουν επιφέρει βαρύ πλήμα στην ιρανική οικονομία.
Ο ιστορικός του μέλλοντος ίσως κατατάξει το άνοιγμα του Ομπάμα προς το Ιράν δίπλα στην ιστορική προσέγγιση των Νίξον - Κίσινγκερ προς την μαοϊκή Κίνα- στρατήγημα που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην έκβαση του Ψυχρού Πολέμου.
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ
Επί δεκαετίες, οι ΗΠΑ στήριζαν την περιφερειακή στρατηγική τους στην Μ. Ανατολή σε δυο σταθερούς πυλώνες : το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία. Η αξιοποίηση της μεθόδου εξαγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου και φυσικού αερίου μείωσε δραματικά την εξάρτηση της Αμερικής από τους υδρογονάνθρακες της Μ. Ανατολής. Ταυτόχρονα, ο βασικός εχθρός των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή εντοπίζεται πλέον στους σουνίτες τζιχαντιστές, τύπου Αλ Κάιντα και «Ισλαμικού Κράτους», αρκετοί εκ των οποίων ενισχύθηκα από κύκλους της Σαουδικής Αραβίας και πολλών σουνιτικών κρατών.
Απέναντι στον κύριο εχθρό της στιγμής, το σιιτικό Ιράν και οι σύμμαχοι του βρίσκονται εξ αντικειμένου στην ίδια πλευρά με την Αμερική. Αυτές τις ημέρες, τα υποστηριζόμενα από τις ΗΠΑ στρατεύματα του Ιράκ πολεμούσαν με τις σιιτικές πολιτοφυλακές, τις οποίες συντόνιζε ο Ιρανός στρατηγός Σολεϊμάνι, για την απελευθέρωση της Τικρίτ από το «Ισλαμικό Κράτος». Ακόμη και ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ Ασάντ, προβάλει ως το λιγότερο κακό για την Ουάσιγκτον. Τέλος, η επιστροφή του Ιράν από την «καραντίνα» θα κορυφώσει την πίεση προς την Ρωσία, προσφέροντας εναλλακτικές λύσεις για την κάλυψη τψν ενεργειακών αναγκών σειράς κρατών.
Ασφαλώς, ΗΠΑ και Ιράν δεν θα γίνουν ξαφνικά αδελφικοί φίλοι ενταφιάζοντας εν μια νυκτί 36 χρόνια αντιπαλότητας. Την ώρα που στη Λωζάννη πανηγύριζαν την ιστορική συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, στην Υεμένη η Σαουδική Αραβία, με την ανοχή αν όχι και την παρότρυνση και των Αμερικάνων, βομβάρδιζε ανηλεώς τους σιίτες αντάρτες, συμμάχους του Ιράν, που έχουν καταλάβει την πρωτεύουσα.
Με αφορμή την κρίση της Υεμένης, τα ισχυρότερα σουνιτικά κράτη της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, δημιουργούν δύναμη ταχείας επέμβασης, ένα είδος «αραβικού ΝΑΤΟ», ενώ Ιράκ, Συρία και Λίβανος τείνουν να συμπράξουν σε ένα «σιιτικό τόξο» με επικεφαλής το Ιράν. Αλλά ο κυριότερος παράγοντας αβεβαιότητας βρίσκεται ίσως μέσα στο ίδιο το Ιράν. Το ερώτημα που τίθεται είναι από πού θα αντλεί νομιμοποίηση το σημερινό ισλαμικό καθεστώς, από τη στιγμή που θα έχει εκλείψει η ορατή εξωτερική απειλή του «μεγάλου σατανά», και το Ιράν με την εκτεταμένη μεσαία τάξη και την μορφωμένη δυτικότροπη νεολαία γίνει μια «κανονική» χώρα
*Πηγή: Δημοσιεύθηκε στην ''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ'' την Κυριακή 5 Απριλίου 2015
