Ο Ροβεσπιέρος παρουσίασε στην Συμβατική, εξ ονόματος της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας, τις καταστατικές ηθικές αρχές της γαλλικής κυβέρνησης, ένα μήνα πριν από τα ψηφίσματα του Σαιν-Ζυστ κατά τον μήνα Βαντόζ (Τα ψηφίσματα του μήνα Βαντόζ είχαν στόχο την κατάσχεση της περιουσίας των «εχθρών της επανάστασης» και το μοίρασμα της στους φτωχούς, που δεν είχαν ακόμη προλάβει καλά-καλά να τεθούν σε εφαρμογή και καταργήθηκαν). Ο λόγος αντιτάσσεται και στις δύο «αντίπαλες φατρίες», τους «μετριοπαθείς» (Κάμιλλος Ντεμουλέν) και τους «υπερεπαναστάτες» (Εμπέρ).
Πολίτες αντιπρόσωποι του λαού,
Εκθέσαμε, πριν από λίγο καιρό, τις αρχές της εξωτερικής μας πολιτικής: είμαστε σήμερα εδώ για να αναπτύξουμε τις αρχές της εσωτερικής μας πολιτικής.
Αφού για καιρό πορεύτηκαν στα τυφλά, σαν να τους παρέσυρε το ρεύμα των αντίπαλων φατριών, οι αντιπρόσωποι του γαλλικού λαού τελικά επέδειξαν χαρακτήρα και ανέδειξαν κυβέρνηση. Μια αιφνίδια αλλαγή στις τύχες του έθνους ανήγγειλε στην Ευρώπη την αναγέννηση που συντελέστηκε στην εθνική αντιπροσωπεία. Όμως, ακόμα και τώρα που μιλάω, οφείλουμε να δεχθούμε πως καθοδηγήθηκε, σε τούτες τις τόσο θυελλώδεις περιστάσεις, από την αγάπη για το αγαθό και από την αίσθηση των αναγκών της πατρίδας, κι όχι από μια επακριβή θεωρία και συγκεκριμένους κανόνες συμπεριφοράς, που δεν είχαμε καν την ευχέρεια να σχεδιάσουμε.
Είναι καιρός να ξεκαθαρίσουμε τον στόχο της επανάστασης, και το σημείο όπου θέλουμε να καταλήξουμε. Είναι καιρός να λογοδοτήσουμε στους εαυτούς μας, και για τα εμπόδια που συνεχίζουν να μας απομακρύνουν από τον στόχο αυτό, και για τα μέσα που πρέπει να υιοθετήσουμε προκειμένου να τον επιτύχουμε: ιδέα απλή και σημαντική, που φαίνεται να μην την αντιλήφθηκε κανείς προηγουμένως. Πώς να τολμήσει να την υλοποιήσει μια δειλή και διεφθαρμένη κυβέρνηση;
Ένας βασιλιάς, μια αλαζονική σύγκλητος, ένας Καίσαρας, ένας Κρόμγουελ πρέπει πρώτα απ' όλα να καλύψουν τα σχέδια τους μ' ένα θρησκευτικό πέπλο, να συμβιβαστούν με όλες τις διαστροφές, να κανακέψουν όλα τα κόμματα, να συντρίψουν την παράταξη των φιλάρετων ανθρώπων, να καταπιέσουν ή να ξεγελάσουν τον λαό, προκειμένου να φτάσουν στον στόχο της δόλιας φιλοδοξίας τους. Αν δεν είχαμε να πραγματοποιήσουμε μια μεγαλύτερη αποστολή, αν το θέμα αφορούσε απλώς τα συμφέροντα μιας φατρίας ή μιας νέας αριστοκρατίας, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε, σαν ορισμένους συγγραφείς αμαθείς και διεστραμμένους, ότι το σχέδιο της Γαλλικής Επανάστασης ήταν γραμμένο με κάθε λεπτομέρεια στα βιβλία του Τάκιτου και του Μακιαβέλι, και να αναζητήσουμε τα καθήκοντα των αντιπροσώπων στην ιστορία του Αυγούστου, του Τιβέριου, του Βεσπασιανού ή ακόμα και στην ιστορία ορισμένων Γάλλων νομοθετών. Διότι, πέρα από κάποιες αποχρώσεις δολιότητας και βαναυσότητας, όλοι οι τύραννοι μοιάζουν μεταξύ τους.
Όσο για μας, είμαστε σήμερα εδώ για να εμπιστευτούμε στην οικουμένη τα πολιτικά μας μυστικά, ώστε όλοι οι φίλοι της πατρίδας να μπορούν να συστρατευτούν κάτω από την φωνή του λόγου και του δημόσιου συμφέροντος- ώστε το γαλλικό έθνος και οι αντιπρόσωποι του να γίνουν σεβαστοί σε όλες τις χώρες της οικουμένης όπου θα μπορέσει να φτάσει η γνώση των αληθινών αρχών ώστε οι μηχανορράφοι που επιδιώκουν διαρκώς να αντικαταστήσουν άλλους μηχανορράφους να κριθούν με κανόνες σαφείς και εύκολους.
Οι προφυλάξεις αυτές πρέπει να ληφθούν εγκαίρως και να παραδώσουμε το πεπρωμένο της ελευθερίας στα χέρια της αλήθειας, η οποία είναι αιώνια, και όχι στα χέρια των ανθρώπων, που είναι εφήμεροι, ώστε αν η κυβέρνηση λησμονήσει τα συμφέροντα του λαού, ή ξαναπέσει στα χέρια διεφθαρμένων ανθρώπων, ακολουθώντας την φυσική ροή των πραγμάτων, το φως των αναγνωρισμένων αρχών να φωτίσει τις προδοσίες και κάθε καινούργια φατρία να βρίσκει τον θάνατο και μόνο με την σκέψη του εγκλήματος.
Μακάριος ο λαός που μπορεί να φτάσει σε αυτό το σημείο. Διότι, όποιες προσβολές κι αν ετοιμάζονται σε βάρος του, είναι ανεξάντλητοι οι πόροι που διαθέτει μια τάξη πραγμάτων όπου ο λόγος αποτελεί το εχέγγυο της ελευθερίας!
Ποιος είναι ο στόχος στον οποίο προσβλέπουμε; Η ειρηνική απόλαυση της ελευθερίας και της ισότητας- το βασίλειο της αιώνιας δικαιοσύνης, της οποίας οι νόμοι, έχουν χαραχτεί, όχι σε μάρμαρο ή σε πέτρα, αλλά στις καρδιές όλων των ανθρώπων, ακόμη και στην καρδιά του σκλάβου που τις λησμονεί, και του τυράννου που τις αρνείται.
Επιθυμούμε μια τάξη πραγμάτων όπου οι νόμοι θα έχουν αλυσοδέσει όλα τα ταπεινά και βάρβαρα πάθη, και θα 'χουν ξυπνήσει τα πάθη τα ευεργετικά και τα γενναιόδωρα. Όπου η φιλοδοξία θα είναι η επιθυμία να δικαιούσαι την δόξα και να υπηρετείς την πατρίδα. Όπου οι διακρίσεις θα γεννιούνται από την ισότητα. Όπου ο πολίτης θα υποτάσσεται στον αξιωματούχο, ο αξιωματούχος στον λαό, και ο λαός στην δικαιοσύνη. Όπου η πατρίδα θα διασφαλίζει την ευημερία του κάθε ατόμου και όπου το κάθε άτομο θα απολαμβάνει με περηφάνεια την ευημερία και την δόξα της πατρίδας. Όπου οι ψυχές θα μεγαλύνονται από την διαρκή επικοινωνία των δημοκρατικών αισθημάτων και από την ανάγκη να κερδίσεις την εκτίμηση ενός μεγάλου λαού.
Όπου οι τέχνες θα είναι ο διάκοσμος της ελευθερίας που τις εξευγενίζει, το εμπόριο θα είναι πηγή του δημόσιου πλούτου και όχι μονάχα της τερατώδους χλιδής λίγων οίκων.Θέλουμε να αντικαταστήσουμε στην χώρα μας τον εγωισμό με την ηθική, την φιλοδοξία με την εντιμότητα, τις συνήθειες με τις αρχές, τον καθωσπρεπισμό με το καθήκον, την τυραννία των συρμών με το κράτος του λόγου, την περιφρόνηση της δυστυχίας με την περιφρόνηση της κακίας, την αλαζονεία με την περηφάνεια, την ματαιοδοξία με την μεγαλοψυχία, την φιλοχρηματία με την φιλοτιμία, τις καλές κοσμικές σχέσεις με τους καλούς ανθρώπους, την μηχανορραφία με την αξιοκρατία, το πνευματώδες με το ιδιοφυές, τον εντυπωσιασμό με την αλήθεια, τα άγχη της πλεονεξίας με την χάρη της ευτυχίας, την μικρότητα των μεγάλων με το μεγαλείο του ανθρώπου, έναν λαό χαριεντιζόμενο, επιπόλαιο και κακομοίρικο με έναν λαό μεγαλόψυχο, ισχυρό και ευτυχισμένο. Με άλλα λόγια, θέλουμε να αντικαταστήσουμε όλες τις διαστροφές και τις γελοιότητες της μοναρχίας με τις αρετές και τα θαύματα της λαϊκής πολιτείας.
Θέλουμε, με μια λέξη, να πραγματώσουμε το θέλημα της φύσης, να εκπληρώσουμε το πεπρωμένο της ανθρωπότητας, να επαληθεύσουμε τις υποσχέσεις της φιλοσοφίας, να καθαιρέσουμε την κυριαρχία του εγκλήματος και της τυραννίας. Ώστε η Γαλλία, άλλοτε διακεκριμένη ανάμεσα στις υπόδουλες χώρες, να υπερκεράσει την δόξα όλων των ελεύθερων λαών, και να καταστεί πρότυπο των εθνών, τρόμος των καταπιεστών, παρηγοριά των καταπιεσμένων, κόσμημα της οικουμένης, και σφραγίζοντας το έργο μας με το αίμα μας, να μπορέσουμε να δούμε να λαμπυρίζει η χαραυγή της οικουμενικής ευδαιμονίας. Αυτή είναι η φιλοδοξία μας, αυτός είναι ο στόχος μας.
Ποια είναι η φύση της κυβέρνησης που θα μπορούσε να πραγματοποιήσει αυτά τα θαύματα; Μονάχα η δημοκρατική κυβέρνηση, η κυβέρνηση μιας λαϊκής πολιτείας: οι δύο αυτές λέξεις είναι συνώνυμες, παρά τις καταχρήσεις της δημώδους γλώσσας. Διότι η αριστοκρατία δεν αποτελεί περισσότερο μια λαϊκή πολιτεία απ' ό,τι η μοναρχία. Η δημοκρατία δεν είναι ένα κράτος όπου ο λαός, σε διαρκή συνέλευση, ρυθμίζει μόνος του όλες τις δημόσιες υποθέσεις, ούτε και ένα κράτος όπου εκατό χιλιάδες τμήματα του λαού λαμβάνουν αποφάσεις για ολόκληρη την κοινωνία μέσα από μεμονωμένα, βεβιασμένα και αντιφατικά μέτρα: μια τέτοια κυβέρνηση δεν υπήρξε ποτέ, και ο μόνος λόγος ύπαρξης της θα ήταν να επαναφέρει τον λαό στον δεσποτισμό.
Η δημοκρατία είναι ένα καθεστώς όπου ο κυρίαρχος λαός, καθοδηγούμενος από νόμους που είναι δικό του έργο, κάνει μόνος του ό,τι μπορεί να κάνει καλά, και μέσω εκπροσώπων ό,τι δεν μπορεί να κάνει ο ίδιος.
Επομένως, πρέπει να αναζητήσετε στις αρχές της δημοκρατικής διακυβέρνησης τους κανόνες της πολιτικής συμπεριφοράς σας.
Όμως, για να θεμελιώσετε και να εδραιώσετε την δημοκρατία, για να φτάσετε στην ειρηνική επικράτηση των συνταγματικών νόμων, πρέπει να τελειώσει ο πόλεμος της ελευθερίας ενάντια στην τυραννία και να διασχίσετε με επιτυχία τις θύελλες της επανάστασης: αυτός είναι ο στόχος του επαναστατικού συστήματος που θεμελιώσατε. Πρέπει, λοιπόν, επίσης να διευθετήσετε την συμπεριφορά σας με βάση τις θυελλώδεις περιστάσεις στις οποίες βρίσκεται η λαϊκή πολιτεία. Και το σχέδιο της διοίκησης σας πρέπει να είναι το αποτέλεσμα του πνεύματος της επαναστατικής κυβέρνησης, σε συνδυασμό με τις γενικές αρχές της δημοκρατίας.
Τώρα, ποια είναι η θεμελιώδης αρχή της δημοκρατικής ή λαϊκής κυβέρνησης, δηλαδή το ουσιώδες κίνητρο που την στηρίζει και την κινητοποιεί; Η αρετή. Μιλώ για την δημόσια αρετή που επιτέλεσε τόσα και τόσα θαύματα στην Ελλάδα και την Ρώμη, και που πρέπει να παράξει ακόμα περισσότερα και πιο λαμπρά στην δημοκρατική Γαλλία. Μιλώ γι' αυτή την αρετή που δεν είναι άλλο πράγμα από την αγάπη για την πατρίδα και τους νόμους της.
Όμως, εφόσον η ουσία της λαϊκής πολιτείας ή της δημοκρατίας είναι η ισότητα, συνεπάγεται ότι η αγάπη για την πατρίδα εμπεριέχει αναγκαστικά την αγάπη για την ισότητα.
Είναι αλήθεια ότι αυτό το υψηλό αίσθημα προϋποθέτει την προτίμηση για το δημόσιο συμφέρον έναντι όλων των ιδιωτικών συμφερόντων. Συνεπάγεται ότι η αγάπη για την πατρίδα προϋποθέτει επίσης όλες τις αρετές ή μάλλον τις παράγει: διότι τι άλλο είναι πέρα από το σθένος της ψυχής που την καθιστά ικανή για αυτές τις θυσίες; Και πώς είναι δυνατόν ο δούλος της πλεονεξίας και της φιλοδοξίας, π.χ., να μπορέσει να θυσιάσει το είδωλο του για την πατρίδα;
Η αρετή είναι όχι μονάχα η ψυχή της δημοκρατίας, αλλά δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο μέσα σ' αυτό το σύστημα διακυβέρνησης. Στην μοναρχία, γνωρίζω μόνο ένα άτομο που μπορεί να αγαπά την πατρίδα, και που, γι' αυτό τον λόγο, δεν έχει ανάγκη την αρετή: τον μονάρχη. Ο λόγος είναι ότι απ' όλους τους κατοίκους της επικράτειας του, ο μονάρχης είναι ο μόνος που έχει πατρίδα. Δεν είναι άλλωστε ο κυρίαρχος, τουλάχιστον στην πράξη; Δεν βρίσκεται στην θέση του λαού; Και τι είναι η πατρίδα, αν όχι η χώρα όπου είμαστε πολίτες και μέλη του κυριάρχου;
Απ' αυτή την αρχή προκύπτει επίσης ότι στα αριστοκρατικά κράτη, η λέξη πατρίδα έχει νόημα μονάχα για τις οικογένειες των πατρικίων που κατέλαβαν την κυριαρχία.
Μόνο στην δημοκρατία το κράτος είναι αληθινή πατρίδα όλων των ατόμων που το απαρτίζουν, και όσοι είναι οι πολίτες του τόσοι είναι και οι υπερασπιστές των σκοπών του. Αυτή είναι η πηγή της ανωτερότητας των ελεύθερων λαών έναντι όλων των άλλων. Αν η Αθήνα και η Σπάρτη θριάμβευσαν απέναντι στους τυράννους της Ασίας, και οι Ελβετοί απέναντι στους τυράννους της Ισπανίας και της Αυστρίας, ο λόγος είναι αυτός και μόνον αυτός.
Όμως οι Γάλλοι είναι ο πρώτος λαός του κόσμου που εγκαθίδρυσε την αληθινή δημοκρατία, καλώντας όλους τους ανθρώπους στην ισότητα και στην πληρότητα των δικαιωμάτων του πολίτη. Αυτός είναι, κατά την γνώμη μου, ο πραγματικός λόγος που θα νικηθούν όλοι οι συνασπισμένοι ενάντια στην Λαϊκή Πολιτεία βασιλιάδες.
Οι αρχές που εκθέσαμε οδηγούν σε σπουδαία συμπεράσματα
Εφόσον ψυχή της Λαϊκής Πολιτείας είναι η αρετή, η ισότητα, και στόχος σας είναι να θεμελιώσετε, να εδραιώσετε την Λαϊκή Πολιτεία, συνεπάγεται πως πρώτος κανόνας της πολιτικής συμπεριφοράς σας πρέπει να είναι το να σχετίζετε όλες σας τις ενέργειες με την διατήρηση της ισότητας και την ανάπτυξη της αρετής. Διότι πρώτο μέλημα του νομοθέτη πρέπει να είναι η θωράκιση της αρχής της διακυβέρνησης. Έτσι, καθετί που τείνει να διεγείρει την αγάπη για την πατρίδα, να εξαγνίσει τα ήθη, να εξυψώσει τις ψυχές, να κατευθύνει τα πάθη της ανθρώπινης καρδιάς προς το δημόσιο συμφέρον, πρέπει να το υιοθετήσετε ή να το καθιερώσετε. Καθετί που τείνει να τα επικεντρώσει στην ιταμότητα του προσωπικού εγώ, να ξυπνήσει την όρεξη για τα μικρά πράγματα και την περιφρόνηση για τα μεγάλα, πρέπει να το απορρίψετε ή να το εξαλείψετε.
Στο σύστημα της Γαλλικής Επανάστασης, αυτό που αντιτίθεται στην ηθική αντιτίθεται και στην πολιτική, αυτό που διαφθείρει είναι αντιεπαναστατικό. Η αδυναμία, οι διαστροφές, οι προκαταλήψεις είναι το μονοπάτι του δεσποτισμού. Ίσως κάτω από το βάρος των παλιών μας συνηθειών, ίσως από την αδιόρατη ροπή της ανθρώπινης αδυναμίας, παρασυρόμαστε προς τις κίβδηλες ιδέες και τα μικρόψυχα αισθήματα και λιγότερο πρέπει να απολογηθούμε για τις υπερβολές της ενεργητικότητας και περισσότερο για τις υπερβολές της αδυναμίας. Ο μεγαλύτερος ίσως σκόπελος που έχουμε να αποφύγουμε δεν είναι η φλογερότητα του ζήλου, αλλά η ραθυμία απέναντι στο αγαθό και ο φόβος απέντι στην τόλμη μας. Κρατήστε ψηλά λοιπόν χωρίς σταματημό την ιερή δίψα της δημοκρατικής διακυβέρνησης και μην την αφήνετε να πέσει. Δεν χρειάζεται να πω ότι δεν θέλω εδώ να δικαιολογήσω καμία υπερβολή. Και οι πιο ιερές αρχές γίνονται αντικείμενα καταχρήσεων. Είναι έργο της σοφίας της κυβέρνησης να λαμβάνει υπ' όψη τις περιστάσεις, να αδράττει την στιγμή, να επιλέγει τα μέσα. Διότι ο τρόπος προετοιμασίας των μεγάλων πραγμάτων αποτελεί ουσιώδες τμήμα του ταλέντου υλοποίησης των πραγμάτων αυτών, με τον ίδιο τρόπο που η σοφία αποτελεί τμήμα της αρετής.
Πρόθεση μας δεν είναι ρίξουμε την Γαλλική Λαϊκή Πολιτεία στα καλούπια της Σπάρτης. Δεν θέλουμε να της δώσουμε ούτε την σκοτεινή αυστηρότητα ούτε την διαφθορά των μοναστηριών. Σας παρουσιάσαμε, σε όλη της την καθαρότητα, την ηθική και πολιτική αρχή της λαϊκής διακυβέρνησης. Έχετε λοιπόν μια πυξίδα που μπορεί να σας καθοδηγήσει μέσα στις θύελλες όλων των παθών, και τους στροβίλους των μηχανορραφιών που σας περιβάλλουν. Έχετε την λυδία λίθο με βάση την οποία μπορείτε να αξιολογήσετε όλους σας τους νόμους, όλες τις προτάσεις που σας γίνονται. Συγκρίνοντας τες αδιάκοπα με αυτή την αρχή, μπορείτε εφεξής να αποφύγετε τον συνήθη ύφαλο των μεγάλων συνελεύσεων, το κίνδυνο των εκπλήξεων και των βεβιασμένων, ανακόλουθων και αντιφατικών μέτρων. Πρέπει να προσδίδετε σε όλες σας τις ενέργειες την ολότητα, την ενότητα, την σοφία και την αξιοπρέπεια που πρέπει να χαρακτηρίζουν τους αντιπροσώπους του πρώτου λαού του κόσμου.
Το θέμα δεν είναι να αναπτύξουμε καταλεπτώς τα προφανή συμπαρομαρτούντα της αρχής της δημοκρατίας, αλλά την απλή και γόνιμη πρώτη αρχή.
Η δημοκρατική αρετή μπορεί να εξεταστεί σε αναφορά με τον λαό και σε αναφορά με την κυβέρνηση: είναι αναγκαίο και για τον έναν και για την άλλη. Όταν την στερείται μόνον η κυβέρνηση, απομένει ένας διαθέσιμος πόρος, η αρετή του λαού. Όταν όμως και ο λαός είναι διεφθαρμένος, η ελευθερία έχει ήδη χαθεί.
Ευτυχώς η αρετή είναι φυσική για τον λαό, παρά τις προκαταλήψεις των αριστοκρατών. Ένα έθνος είναι πραγματικά διεφθαρμένο όταν, αφότου έχασε σταδιακά τον χαρακτήρα και την ελευθερία του, περνά από την δημοκρατία στην αριστοκρατία ή την μοναρχία. Πρόκειται για τον θάνατο του πολιτικού σώματος από κατάπτωση. Όταν μετά από τετρακόσια χρόνια δόξας η πλεονεξία κατάφερε να εκδιώξει τα ήθη από την Σπάρτη μαζί με τους νόμους του Λυκούργου, ο Άγις πεθαίνει εις μάτην για να τους επαναφέρει! Όσο κι αν υψώνει την φωνή του ο Δημοσθένης ενάντια στον Φίλιππο, ο Φίλιππος βρίσκει στις διαστροφές της εκφυλισμένης Αθήνας συνηγόρους πιο ευφράδεις από τον Δημοσθένη. Μπορεί στην Αθήνα να υπάρχει ένα πληθυσμός εξίσου πολυάριθμος με αυτόν της εποχής του Μιλτιάδη και του Αριστείδη. Όμως δεν υπάρχουν πια Αθηναίοι. Τι σημασία έχει που ο Βρούτος σκότωσε τον τύραννο; Η τυραννία ζει ακόμα στις καρδιές, και η Ρώμη δεν υπάρχει πια παρά μόνο μέσα στον Βρούτο.
Όμως, όταν, από τις θαυμαστές προσπάθειες της τόλμης και του λόγου, ένας λαός σπάει τις αλυσίδες του δεσποτισμού για να τις κάνει τρόπαια της ελευθερίας· όταν, από την δύναμη της ηθικής του ιδιοσυγκρασίας, βγαίνει κατά κάποιον τρόπο από την αγκαλιά του θανάτου για να ξαναποχτήσει όλη την ικμάδα της νιότης· όταν στέκει άλλοτε ευαίσθητος κι άλλοτε υπερήφανος, άλλοτε ατίθασος κι άλλοτε δεκτικός, τότε δεν μπορεί να σταματηθεί ούτε από τα πιο απόρθητα οχυρά, ούτε από τις αναρίθμητες στρατιές των τυράννων που στρατεύτηκαν εναντίον του, και σταματάει μόνος του μπροστά στην εικόνα του νόμου. Αν δεν εκτοξευθεί γρήγορα στο ύψος του πεπρωμένου του, υπαίτιοι θα είναι εκείνοι που τον κυβερνούν.
Εξάλλου, μπορεί να πει κανείς πως, υπό μία έννοια, για να αγαπά την δικαιοσύνη και την ισότητα, ο λαός δεν χρειάζεται μια μεγάλη αρετή. Αρκεί να αγαπά τον εαυτό του.
Ο αξιωματούχος όμως είναι υποχρεωμένος να θυσιάζει το συμφέρον του στο συμφέρον του λαού, και την αλαζονεία της εξουσίας στην ισότητα. Ο νόμος πρέπει πρώτα απ' όλα να μιλά με επιβολή σε εκείνον που είναι όργανο του. Η κυβέρνηση πρέπει να βαραίνει τον ίδιο της τον εαυτό, ώστε να κρατά σε αρμονία όλα της τα μέρη. Αν υπάρχει ένα αντιπροσωπευτικό σώμα, μια πρώτη αρχή συντεταγμένη από τον λαό, σε αυτήν ανήκει η αρμοδιότητα να επιβλέπει και να ανακαλεί όλους τους δημόσιους λειτουργούς. Ποιος όμως θα την ανακαλέσει αυτήν, αν όχι η δική της αρετή; Όσο υψηλότερη είναι αυτή η πηγή δημόσιας τάξης, τόσο πιο καθαρή πρέπει να είναι. Πρέπει λοιπόν το νομοθετικό σώμα να ξεκινήσει υποβάλλοντας στο εσωτερικό του όλα τα ιδιωτικά πάθη στο γενικό πάθος του δημόσιου καλού. Μακάριοι οι αντιπρόσωποι, όταν η δόξα τους και το συμφέρον τους, εξίσου με το καθήκον τους, τους προσδένουν στην υπόθεση της ελευθερίας!
Ας συναγάγουμε απ' όλα αυτά μια μεγάλη αλήθεια: ότι ο χαρακτήρας της λαϊκής κυβέρνησης συνίσταται στο να δείχνει εμπιστοσύνη στο λαό και αυστηρότητα απέναντι στον εαυτό της.
Στο σημείο αυτό θα ολοκληρωνόταν η ανάπτυξη της θεωρίας μας, αν είχατε να κυβερνήσετε το σκάφος της Λαϊκής Πολιτείας σε ήρεμα νερά: όμως η θύελλα απειλεί. Και η επαναστατική κατάσταση όπου βρίσκεστε σας επιβάλλει μια διαφορετική αποστολή.
Τούτη η μεγάλη καθαρότητα των βάσεων της Γαλλικής Επανάστασης, η υψηλότητα του αντικειμένου της είναι ακριβώς η δύναμη και η αδυναμία μας: είναι η δύναμη μας, γιατί μας δίνει την υπεροχή της αλήθειας απέναντι στην απάτη, και τα δίκαια του δημόσιου συμφέροντος απέναντι στα ιδιωτικά συμφέροντα- είναι η αδυναμία μας, διότι συνασπίζει εναντίον μας όλους τους φαύλους, όλους εκείνους που μες στην καρδιά τους μελετούν την καταλήστευση του λαού, όλους εκείνους που θέλουν να περάσει ατιμώρητη αυτή η καταλήστευση, εκείνους που απώθησαν την ελευθερία σαν μια προσωπική συμφορά, και εκείνους που οικειοποιήθηκαν την επανάσταση σαν επάγγελμα και την Λαϊκή Πολιτεία σαν λάφυρο. Αυτή είναι η αιτία της αποστασίας τόσων φιλόδοξων και πλεονεκτών ανθρώπων, οι οποίοι, απ' την στιγμή που ξεκινήσαμε, μας εγκατέλειψαν στα μισά του δρόμου, διότι δεν ξεκίνησαν το ταξίδι με σκοπό να φτάσουν στον ίδιο στόχο. Θα έλεγε κανείς πως οι δύο αντίθετες νοοτροπίες που παρουσιάσαμε στην διαμάχη τους για την κυριαρχία της φύσης, μάχονται σε αυτή την μεγάλη εποχή της ανθρώπινης ιστορίας για να καθορίσουν ανεπιστρεπτί το πεπρωμένο του κόσμου. Στο εξωτερικό, όλοι οι φίλοι της τυραννίας σάς περικυκλώνουν. Στο εσωτερικό, όλοι οι φίλοι της τυραννίας συνωμοτούν. Συνωμοτούν μέχρι το έγκλημα να εξαφανίσει την ελπίδα. Οι εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί της Λαϊκής Πολιτείας πρέπει να καταπνιγούν ή να αφανιστούν μαζί της. Όμως, σε μια τέτοια κατάσταση, ο πρώτος πρακτικός κανόνας της πολιτικής σας πρέπει να είναι ότι καθοδηγούμε τον λαό με τον λόγο, και τους εχθρούς του λαού με τον τρόμο.
Αν ελατήριο της λαϊκής κυβέρνησης σε κατάσταση ειρήνης είναι η αρετή, ελατήριο της λαϊκής κυβέρνησης σε επαναστατική κατάσταση είναι συγχρόνως η αρετή και ο τρόμος: η αρετή, δίχως την οποία ο τρόμος είναι ολέθριος· ο τρόμος, δίχως τον οποίο η αρετή είναι ανίσχυρη. Ο τρόμος δεν είναι άλλο πράγμα από την καίρια, αυστηρή και άτεγκτη δικαιοσύνη. Είναι απόρροια της αρετής. Είναι λιγότερο μια επιμέρους αρχή και περισσότερο συνέπεια της γενικής αρχής της δημοκρατίας εφαρμοσμένης στις επιτακτικότερες ανάγκες της πατρίδας μας.
Ειπώθηκε ότι ο τρόμος ήταν το ελατήριο της δεσποτικής κυβέρνησης. Μοιάζει λοιπόν το δικό σας κίνητρο με τον δεσποτισμό; Ναι, με τον ίδιο τρόπο που το ξίφος που λάμπει στα χέρια των ηρώων της ελευθερίας μοιάζει με το ξίφος που βαστούν οι δορυφόροι της τυραννίας. Ας κυβερνάει ο δεσπότης τους εξαχρειωμένους υποτελείς του με τον τρόμο. Σαν δεσπότης, έχει δίκιο. Αναχαιτίστε με τον τρόμο τους εχθρούς της ελευθερίας. Και θα έχετε δίκιο, ως θεμελιωτές της Λαϊκής Πολιτείας. Η κυβέρνηση της επανάστασης είναι ο δεσποτισμός της ελευθερίας ενάντια στην τυραννία. Η ισχύς είναι άραγε φτιαγμένη μόνο για να προστατεύει το έγκλημα; Κι ο κεραυνός δεν είναι άραγε προορισμένος να χτυπά τα αλαζονικά κεφάλια;
Η φύση επιβάλλει σε κάθε φυσικό και ηθικό ον το νόμο της εξασφάλισης της επιβίωσης του. Το έγκλημα πνίγει την αθωότητα για να κυριαρχήσει, και η αθωότητα μάχεται με όλες της τις δυνάμεις στα χέρια του εγκλήματος.
Αν η τυραννία κυριαρχήσει έστω για μια μέρα, την επαύριο δεν θα έχει απομείνει ούτε ένας πατριώτης. Μέχρι πότε η λύσσα των δεσποτών θα ονομάζεται δικαιοσύνη, και η δικαιοσύνη του λαού βαρβαρότητα ή στασιασμός; Πόσο τρυφεροί είμαστε με τους καταπιεστές και πόσο άτεγκτοι με τους καταπιεσμένους! Τίποτα δεν είναι πιο φυσιολογικό: όποιος δεν μισεί το έγκλημα δεν μπορεί να αγαπήσει την αρετή.
Πρέπει ωστόσο ένας απ' τους δύο να υποκύψει. Επιείκεια στους βασιλόφρονες, φωνάζουν ορισμένοι. Χάρη για τους κακούργους! Όχι: χάρη για την αθωότητα, χάρη για τους αδυνάτους, χάρη για τους δυστυχείς, χάρη για την ανθρωπότητα!
Η κοινωνική προστασία οφείλεται μονάχα στους ειρηνικούς πολίτες. Στην Λαϊκή Πολιτεία δεν υπάρχουν άλλοι πολίτες πέρα από τους δημοκρατικούς. Οι βασιλόφρονες, οι συνωμότες είναι για την Λαϊκή Πολιτεία ξένοι, ή μάλλον εχθροί. Αυτός ο τρομερός πόλεμος που στηρίζει την ελευθερία ενάντια στην τυραννία δεν είναι αδιαίρετος; Οι εχθροί από το εσωτερικό δεν είναι μήπως σύμμαχοι με τους εχθρούς από το εξωτερικό; Οι δολοφόνοι που κατακρεουργούν την πατρίδα στο εσωτερικό- οι μηχανορράφοι που εξαγοράζουν τις συνειδήσεις των εκπροσώπων του λαού-οι μισθοφόροι λιβελογράφοι που πληρώνονται για να ατιμάζουν την υπόθεση του λαού, για να σκοτώνουν την δημόσια αρετή, για να εξάπτουν την φλόγα των εσωτερικών διενέξεων, και για να προετοιμάζουν την πολιτική αντεπανάσταση μέσω της ηθικής αντεπανάστασης- όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι μήπως λιγότερο ένοχοι ή λιγότερο επικίνδυνοι από τους τυράννους που υπηρετούν; Όλοι εκείνοι που παρεμβάλλουν την πατροκτόνο τρυφεράδα τους ανάμεσα σε αυτά τα καθάρματα και το εκδικητικό ξίφος της εθνικής δικαιοσύνης μοιάζουν με εκείνους που θα ρίχνονταν ανάμεσα στους δορυφόρους των τυράννων και τις ξιφολόγχες των στρατιωτών μας. Όλες οι παρορμήσεις της κάλπικης ευαισθησίας τους μου φαίνονται σαν αναστεναγμοί προς τη μεριά της Αγγλίας και της Αυστρίας.
Αρετή και Τρομοκρατία, με πρόλογο Σλαβόι Ζίζεκ [έκδοση ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΠΡΩΤΟΣ, 2008, μετάφραση Θ. Σαμαρτζή, σελίδες 216-227].
Παρατήρηση. Έπαθα τη πλάκα μου! Έπαθα τη πλάκα μου!! Τι μαθητές "έβγαζε" ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ Ρουσσώ! Όπως και οι κατασυκοφαντημένοι Σοφιστές "έβγαλαν" τον ΜΕΓΙΣΤΟ ιστορικό πολιτικό αναλυτή Θουκυδίδη!
Από το gfragoulis.blogspot.gr
