Πρώτη φορά ομοψυχία. Τριακόσια «ναι» για πρώτη φορά στα χρονικά του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Αφορμή το ζήτημα της διεκδίκησης των λεγόμενων "πολεμικών επανορθώσεων" από τη Γερμανία. Όλοι οι βουλευτές όλων των κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή ψήφισαν θετικά στην πρόταση που κατέθεσε η ίδια η πρόεδρος του Σώματος. Αν όχι επί της ουσίας - στην πραγματική ή όχι δυνατότητα διεκδίκησης - στην πράξη ο συμβολισμός είναι απίστευτα ισχυρός. Με ένα σαφές (και πρωτοφανές) μήνυμα εθνικής ομοψυχίας προς το εσωτερικό, αλλά κατεξοχήν και κυρίως προς το εξωτερικό (όπου και η διττή στόχευση εξαρχής).
Η συγκυρία
Τη στιγμή ακριβώς που η Ελλάδα εμφανίζεται ως χώρα διχασμένη και γίνεται περίγελος με ευκολία από συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης, αλλά και στο παρασκήνιο των πρόσφατων διεθνών συσκέψεων για τη διαρκή ανακολουθία της σχετικά με "δεσμεύσεις" και τήρηση "κανόνων συμπεριφοράς", τώρα με την πιο επίσημη "πιστοποίηση" από το κορυφαίο θεσμικό της όργανο η Ελληνική Δημοκρατία εμφανίζεται πιο ενωμένη και συμπαγής από ποτέ απέναντι σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα που δεν αφορά μόνο το εσωτερικό της, αλλά έχει ξεκάθαρες διεθνείς προεκτάσεις.
Η συγκυρία ήταν σωστά επιλεγμένη. Η προσοχή του διεθνούς και κυρίως του ευρωπαϊκού Τύπου είναι διαρκώς στραμμένη στην Ελλάδα, έστω και με αρνητικό τρόπο, αλλά τα "φώτα της δημοσιότητας" είναι εδώ. Σε όποια άλλη χρονική στιγμή το "μήνυμα" δε θα ήταν τόσο "διαπεραστικό". Τώρα, όχι απλά είναι διαπεραστικό, αλλά εξελίσσεται με "εκκωφαντικό" τρόπο ακριβώς επειδή η Ελλάδα είναι στριμωγμένη και από τους δανειστές της και από χώρες που βρίσκονται στην ίδια σχεδόν μοίρα με αυτήν, αλλά τηρούν με "ορθόδοξο" τρόπο τις δικές τους δεσμεύσεις, αλλά κυρίως από τον "ενορχηστρωτή" της πολιτικής της λιτότητας στην ευρωζώνη, που όλως τυχαίως είναι ακριβώς η Γερμανία.
Τα 300 «ναι»
Οι συνάδελφοι των διεθνών ΜΜΕ μεταδίδουν λοιπόν ήδη από το βράδυ της Τρίτης πως το Ελληνικό Κοινοβούλιο, με απόλυτη ομοφωνία - με 300 «ναι» - συνηγορεί στη διεκδίκηση αποζημιώσεων για τις καταστροφές που υπέστη η χώρα στη διάρκεια του Β' Π.Π. εξαιτίας της απρόκλητης επίθεσης και της κατοχής της για μεγάλο διάστημα (τέσσερα χρόνια) από το γερμανικό στρατό.
Για τη μάζα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης η "είδηση" είναι στ' αλήθεια "κεραυνός εν αιθρία". Ο μέσος Ευρωπαίος αδυνατεί να αντιληφθεί ότι 70 χρόνια από τη λήξη του πολέμου υπάρχουν ακόμη διακρατικές "εκκρεμότητες" στην Ευρώπη, που σχετίζονται ακριβώς με τη συγκεκριμένη σύρραξη. Αυτό γιατί οι "δικές" του εκκρεμότητες έχουν λυθεί προ πολλού. Τα κράτη της ευρωπαϊκής Δύσης έχουν πράγματι κλείσει τις όποιες εκκρεμότητες με τη Γερμανία από τη δεκαετία του 1960 με χωριστές συνθήκες και διακρατικές συμφωνίες. Η Ελλάδα όχι. Ο Ευρωπαίος το μαθαίνει μόλις τώρα. Κι όσο κι αν η πρώτη αντίδραση είναι πως η Ελλάδα απλώς προσπαθεί απελπισμένα να "σηκώσει σκόνη" ή να λειτουργήσει "εκδικητικά" απέναντι στους Γερμανούς μόνο και μόνο επειδή είναι οι ενορχηστρωτές της λιτότητας, η ουσία μένει.
Αλήθειες
Για πρώτη φορά η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη μαθαίνει πως: α) η Γερμανία έλαβε το 1942 επισήμως δάνειο από την Ελλάδα και δεν το έχει αποπληρώσει, β) η Ελλάδα δεν έχει λάβει ούτε σεντ ως αποζημίωση για τις τρομακτικές καταστροφές που προκλήθηκαν στις υποδομές της εξαιτίας της γερμανικής κατοχής, γ) 50.000 Έλληνες εκτελέστηκαν χωρίς δίκη στο πλαίσιο αντιποίνων της μαζικής αντίστασης και σχεδόν 200.000 πέθαναν εξαιτίας της "κακής διαχείρισης" των διατροφικών πόρων της χώρας από τις δυνάμεις κατοχής.
Ακόμη κι αν δεν πείθεται για το "δίκαιο" του ελληνικού αιτήματος, πληροφορείται λοιπόν τώρα για πρώτη φορά ότι αυτό υπάρχει.
Αφόρητος πόνος
Και ακριβώς αυτή η πληροφόρηση είναι το μέσο που προκαλεί "αφόρητο πόνο" στη γερμανική πλευρά. Γιατί "αφόρητο πόνο"; Γιατί η σύγχρονη Γερμανία ζει με το "σύμπλεγμα" του ναζισμού. Είναι η μόνη χώρα στην οποία η δημόσια χρήση της σβάστικας με οποιονδήποτε τρόπο (ακόμη και δίκην σάτιρας) απαγορεύεται διά νόμου. Είναι η μόνη χώρα όπου η απλή εξύβριση πολίτη εβραϊκού θρησκεύματος τιμωρείται με βαρύτατη ποινή φυλάκισης.
Τη στιγμή που σε άλλες χώρες η υπόθεση ακριβώς του εγκλήματος που έμεινε στην ιστορία ως το «ολοκαύτωμα των εβραίων» μπορεί ακόμη και να αμφισβητείται ως προς το εύρος του, στη Γερμανία η άρνηση του επισύρει ποινή φυλάκισης. Ξεκάθαρη προσπάθεια αποστασιοποίησης από το βρόμικο παρελθόν του ναζισμού. Αγωνιώδης προσπάθεια να εμφανιστεί ως "αμόλυντο" πλέον έθνος και να απενοχοποιηθεί κυρίως απέναντι στα άλλα ευρωπαϊκό έθνη για την πρόκληση και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων.
Οι οφειλές
Και το βράδυ της Τρίτης ήρθαν τα ΜΜΕ να μεταδώσουν στους πολίτες της Γηραιάς Ηπείρου ότι «οι Γερμανοί ενδέχεται να έχουν ακόμη εκκρεμότητες από τον πόλεμο». Στην πράξη, για την Ελλάδα το ύψος των "γερμανικών οφειλών", το αν στην ουσία τις λάβει ποτέ, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Όμως, το ότι πλέον ο "μέσος" Ευρωπαίος έχει πληροφορηθεί ακριβώς για το "ενδεχόμενο", προς το παρόν, κρίνεται παραπάνω από αρκετό...
Σφοδρή γερμανική αντίδραση
Στη σκιά των σφοδρών αντιδράσεων του Βερολίνου και μερίδας του ευρωπαϊκού Τύπου στην ομόφωνη απόφαση της ελληνικής Βουλής για διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων, ο Αλέξης Τσίπρας συναντάται σήμερα στο Παρίσι με τον επικεφαλής του ΟΟΣΑ Άνχελ Γκουρία. Ο Έλληνας πρωθυπουργός είναι προσκεκλημένος σε εκδήλωση του Διεθνούς Οργανισμού Οικονομικής Ανάπτυξης, όπου θα μιλήσει ακριβώς για τις μεταρρυθμίσεις που δρομολογούνται στην Ελλάδα, προκειμένου να αναδιαρθρωθεί η δημόσια διοίκηση για να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή και να αποκατασταθεί η κοινωνική δικαιοσύνη.
Επόμενος σταθμός του πρωθυπουργού είναι οι Βρυξέλλες, όπου έχουν ξεκινήσει ήδη οι συνομιλίες των τεχνικών κλιμακίων της ελληνικής πλευράς με τα τεχνικά κλιμάκια της ομάδας Βρυξελλών που αντικαθιστά την τρόικα. Στη βελγική πρωτεύουσα ο κ. Τσίπρας θα συναντηθεί διαδοχικά με τον πρόεδρο της Ευρωβουλής Μάρτιν Σουλτς και τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.
Στη συνάντηση με τον Άνχελ Γκουρία πρόκειται να υπογράψουν συμφωνία και εν συνεχεία θα παραχωρήσουν κοινή συνέντευξη Τύπου, απαντώντας και σε ερωτήσεις δημοσιογράφων.
Οι γερμανικές αντιδράσεις
Το Βερολίνο χθες δεν έκρυψε την ενόχλησή του τόσο από την απόφαση του ελληνικού Κοινοβουλίου όσο και για τις τοποθετήσεις του πρωθυπουργού κυρίως στην αποστροφή του ότι «η Γερμανία χρησιμοποιεί νομικά τεχνάσματα για να αποφύγει το θέμα των οφειλών προς την Ελλάδα».
«Οι αιτιάσεις για επανορθώσεις και αποζημιώσεις έχουν λυθεί νομικά και πολιτικά», είπε ο Στέφεν Ζέιμπερ, εκπρόσωπος της γερμανικής καγκελαρίας, ενώ ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών πρόσθεσε ότι «δεν υπάρχει λόγος συζήτησης με την ελληνική κυβέρνηση, καθώς τέτοιου είδους απαιτήσεις αποπροσανατολίζουν από τα σοβαρά οικονομικά θέματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα».
Βαυαρική "επίθεση"
«Σε περίπτωση που πραγματοποιηθούν ελληνικές επιθέσεις εναντίον γερμανικής ιδιοκτησίας, η Γερμανία ξέρει να αμυνθεί», δήλωσε από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU) Χανς Μίχελμπαχ, αναφερόμενος στις δηλώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης Νίκου Παρασκευόπουλου (περί κατάσχεσης εν ανάγκη γερμανικής περιουσίας στην Ελλάδα) και χαρακτηρίζει «άθλια» και «άμετρη» την κριτική που άσκησε ο υπουργός Επικρατείας Νίκος Παππάς στον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. «Το θέμα έχει διευθετηθεί ήδη από τη δεκαετία του '50», υποστήριξε ο κ. Μίχελμπαχ για τις πολεμικές αποζημιώσεις, σε δηλώσεις του στην ηλεκτρονική έκδοση της "Handelsblatt", ενώ σχολιάζοντας τη χθεσινή δήλωση του Ν. Παππά για τον Β. Σόιμπλε είπε ότι το κακό στυλ έχει γίνει πλέον κάτι σαν «το σήμα κατατεθέν του συνασπισμού ριζοσπαστών στην Αθήνα». «Αντί να εφευρίσκει όλο και καινούργιες λεκτικές προσβολές και να γυαλίζει εκ νέου εικόνες εχθρών, η κυβέρνηση Τσίπρα θα έπρεπε καλύτερα να συγκεντρώσει την ενέργειά της σε μια θεμελιώδη μεταρρύθμιση της χώρας», σημείωσε και πρόσθεσε ότι αυτήν τη στιγμή λεηλατεί τα συνταξιοδοτικά ταμεία και κάνει το παν για να ρίξει την ίδια τη χώρα της και τον ίδιο το λαό της στην απόλυτη χρεωκοπία.
Το σχόλιο του υπουργού Επικρατείας για τον κ. Σόμπλε, που προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση του Βαυαρού πολιτικού, έγινε στο περιθώριο του Ecofin. «Ο κ. Σόιμπλε είναι ο βασικός υποστηρικτής των αποτυχημένων πολιτικών σε Ελλάδα και σε Ευρώπη», είχε πει ο κ. Παπάς. «Είναι σαφές ότι η αποτυχία του σχεδίου ασφυξίας της Ελλάδας έχει φέρει κάποιους σε δύσκολη θέση. Οι σημερινές του δηλώσεις είναι επίσης σαφές ότι απευθύνονται στο εσωτερικό και εσωκομματικό του ακροατήριο. Αυτές οι δηλώσεις είναι ασύμβατες τόσο με τη θεσμική θέση που κατέχει όσο και με την προσδοκία που έχει να διαμορφωθεί στην Ευρώπη ένα περιβάλλον για την εξεύρεση μίας νέας λύσης. Η εμμονή και η επιμονή του σε αυτήν την πολιτική και σε αυτό το ύφος είναι ασύμβατες με την πορεία προς μια ενωμένη και δημοκρατική Ευρώπη».
Οι αντιδράσεις στα ΜΜΕ
Η απόφαση της ελληνικής Βουλής αιφνιδίασε σε σημαντικό βαθμό Ευρωπαίους αναλυτές, οι περισσότεροι εκ των οποίων δε γνώριζαν το μέγεθος του ελληνικού αιτήματος, ούτε περίμεναν "επισημοποίηση" από το Κοινοβούλιο.
Με τίτλο "Τι στο καλό κάνει ο Τσίπρας;" η ιστοσελίδα Eurointelligence αναφέρεται στη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων, τονίζοντας πως η ελληνική κυβέρνηση είτε έχει υπολογίσει τα πάντα πριν προχωρήσει σε αυτήν την κίνηση, είτε είναι «απίστευτα χαζή».
«Ο Αλέξης Τσίπρας τάχθηκε υπέρ των διεκδικήσεων στην ομιλία του στο ελληνικό Κοινοβούλιο», τονίζεται αρχικά, ενώ στη συνέχεια γίνεται αναφορά στο άρθρο της "Καθημερινής" και την "απειλή" του υπουργού Δικαιοσύνης, ο οποίος τόνισε πως πρέπει να διεκδικηθούν οι αποζημιώσεις για τις οικογένειες που υπέστησαν τις θηριωδίες των ναζί.
Καταλήγοντας, το Μέσο παραθέτει τη δική του θέση για το θέμα της Ελλάδας και την στάση της Γερμανίας: «Η δική μας ερμηνεία για τη γερμανική στάση είναι πως η στήριξη δε θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Πιο συγκεκριμένα, η Γερμανία δε θα επιτρέψει στον εαυτό της να τεθεί υπό την πίεση - για παράδειγμα - από μια ημερομηνία πληρωμής της Ελλάδας. Ο Τσίπρας ξεκάθαρα "παίζει" μπροστά στο κοινό του, όμως τέτοιου είδους διπλωματία δεν μπορεί να έχει ευτυχή κατάληξη».
«Τους επόμενους μήνες η ελληνική κυβέρνηση θα δεχτεί μεγαλύτερες πιέσεις και γι' αυτό το λόγο θα μπορούσε να καταστεί πραγματικότητα το ενδεχόμενο ενός δημοψηφίσματος ή πρόωρων εκλογών», αναφέρεται σε ανάλυση του αμερικανικού κέντρου στρατηγικών μελετών Stratfor, ενώ υπογραμμίζεται ότι «οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η ελληνική κυβέρνηση παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής, αλλά και ότι οι Έλληνες επιθυμούν την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη. Κατά συνέπεια, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να εκπληρώσει και τις δύο εντολές χωρίς να προβεί σε συμβιβασμούς».
Οι αντιδράσεις εντός
«Κάποιοι ανεγκέφαλοι στήνουν σκηνικό έντασης Ελλάδας-Γερμανίας και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Η χώρα έχει ανάγκη από συμμάχους - δεν έχει ανάγκη από εχθρούς», υπογράμμισε ο επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρος Θεοδωράκης, στη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματός του. Ο κ. Θεοδωράκης πρόσθεσε ότι, από τη μια, κάποιοι στη Γερμανία δε λένε να καταλάβουν ότι η πολιτική της λιτότητας τελείωσε γιατί απέτυχε και, από την άλλη, κάποιοι στο ΣΥΡΙΖΑ και τους ΑΝ.ΕΛ. δε θέλουν να κυβερνήσουν και προτιμούν να το «παίζουν ήρωες του αλβανικού μετώπου». Ο επικεφαλής του Ποταμιού σχολίασε τις πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες κάποιοι από το κυβερνητικό στρατόπεδο διαρρέουν ότι θα κατασχέσουμε τα περιουσιακά στοιχεία της Γερμανίας στην Ελλάδα: «Μα τόσο ανόητοι είναι; Απειλούν να κατασχέσουν το Ινστιτούτο Γκαίτε; Και πιστεύουν ότι αυτή η απειλή, την οποία ήδη αναφέρουν τα ξένα ΜΜΕ, βοηθά τη διαπραγματευτική δύναμη της χώρας μας; Για σκεφθείτε το: Η Ελλάδα, που χρωστάει σε όλους τους λαούς της Ευρώπης, να λέει ότι υπάρχει και άλλος τρόπος να πάρεις τα χρωστούμενα. Η κατάσχεση...», ανέφερε και εξέφρασε φόβους ότι «κάποιοι παίζουν με τη φωτιά».
Χρ. Σταμούλη: "Εθνική υπόθεση οι αποζημιώσεις"
«Οι Διστομίτες θα αποφασίσουν τον προσφορότερο τρόπο εκτέλεσης της ιστορικής απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Λιβαδειάς για τις αποζημιώσεις των θυμάτων και των οικογενειών τους για τη "Σφαγή του Διστόμου" από τη στιγμή που ο υπουργός Δικαιοσύνης ενεργοποιήσει τη σχετική απόφαση, αλλά το μείζον δεν είναι αυτό...
Το μείζον είναι να κατανοήσουμε όλοι μας ότι πρόκειται για εθνική υπόθεση και όχι μικροκομματική ιστορία όλο το πλέγμα των γερμανικών οφειλών». Αυτά δήλωσε, μεταξύ άλλων, μιλώντας χθες στο Ράδιο 98,4 και στον Γιώργο Σαχίνη η νομικός Χριστίνα Σταμούλη, εκπρόσωπος νομικά των οικογενειών του Διστόμου και κόρη του αείμνηστου Γιάννη Σταμούλη, ο οποίος αγωνίστηκε πολιτικά και νομικά για την υπόθεση της "Σφαγής του Διστόμου". Η κ. Σταμούλη σημείωσε με έμφαση ότι οι ελληνικές θέσεις για τις γερμανικές οφειλές δεν μπορεί να τεμαχίζονται πολιτικά-διπλωματικά μεταξύ κατοχικού δανείου, αποζημιώσεων θυμάτων και επανορθώσεων σε υποδομές και αρχαιολογικούς θησαυρούς της χώρας.
«Φοβούνται»
Αίσθηση προκαλεί η επισήμανση πως «το γεγονός ότι ακόμη και στο δεύτερο μνημόνιο υπάρχει έγγραφη αναφορά ότι τα χρέη των δανείων μας δε συμψηφίζονται με άλλες οφειλές προς την Ελλάδα από μόνο του αποτελεί απόδειξη πως ιδίως η Γερμανία φοβάται ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί και πρέπει να ανοίξει θέμα για το απαιτητό των διεκδικήσεών μας». Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση η κ. Σταμούλη σημείωσε με έμφαση ότι όποιος «ταυτίζει» τις σημερινές διαπραγματεύσεις για το χρέος μας με τις γερμανικές οφειλές της κατοχής παίζει το παιχνίδι της γερμανικής υπεκφυγής.
Τα νούμερα
Την ίδια ώρα και αναφορικά με τις διαρροές που θέλουν οι αποζημιώσεις αυτές να είναι μικρότερες, η κ. Σταμούλη είπε ότι «όταν τίποτα δε γινόταν στο θέμα της εκτίμησής τους, το Εθνικό Συμβούλιο προσπάθησε να κάνει μια μελέτη και να καταλήξει σε κάποια νούμερα. Το τι νούμερα θα προβληθούν όμως θα το κρίνουν οι αρμόδιοι. Η τελεσίδικη απόφαση του Διστόμου έχει επιδικάσει συγκεκριμένους αριθμούς που δεν αμφισβητούνται. Για τους συγκεκριμένους μάλιστα 258 ενάγοντες, συγκεκριμένη απόφαση επιδίκασε ένα κεφάλαιο που κυμαίνεται περίπου στα 30 εκατομμύρια δραχμές τότε - όταν δημοσιεύτηκε - τα οποία σήμερα με τους τόκους έχουν ξεπεράσει τα 80».
Εν συνεχεία, σε ερώτηση πώς ηχεί στα δικά της αφτιά το ότι ο υπουργός Δικαιοσύνης λέει ότι, για την υπόθεση που εκδικάστηκε στο Πρωτοδικείο Λιβαδειάς και πάγωσε με μεθόδευση, οπότε και υποχρεώθηκε ο αείμνηστος Γιάννης Σταμούλης να βρει άλλο δρόμο, είναι έτοιμος να υπογράψει την εκτέλεση - πράγμα που σημαίνει ακόμα και κατασχέσεις - η κ. Σταμούλη τόνισε: «Αυτή είναι η ορθή νομική θέση. Η ιστορική εκείνη απόφαση είναι στην Ελλάδα εκτελεστή. Δεν έχει πληγεί από κανένα ένδικο βοήθημα. Η Χάγη το μόνο που έκανε ήταν να κρίνει μια συγκεκριμένη υπόθεση μεταξύ Ιταλίας και Γερμανίας, όταν φοβήθηκαν την εκτέλεση της υπόθεσης σε βάρος της γερμανικής περιουσίας που υπήρχε στην Ιταλία. Όμως, σίγουρα τα χρέη πρέπει να τηρούνται και από τις δυο πλευρές».
Παράλληλα, ερωτώμενη για τις ελληνικές απαιτήσεις, τόνισε ότι αυτές έχουν τέσσερις πυλώνες. Επισήμανε ωστόσο ότι νομικά η κάθε μια έχει τις ιδιαιτερότητές της, λέγοντας συγκεκριμένα πως «το κατοχικό δάνειο έχει μια άλλη νομική βάση, οι επανορθώσεις και οι ατομικές αποζημιώσεις άλλη, η επιστροφή των αρχαιοτήτων άλλη κ.λπ.». Υπογράμμισε δε πως «το πια διεκδίκηση είναι πιο εύκολη θα φανεί από το αποτέλεσμα».
«Το θέμα είναι τι θα κάνουμε εμείς»
Σε ερώτηση για το πώς προσεγγίζεται μια προσπάθεια των τελευταίων ετών αναθεώρησης πτυχών της ιστορίας, η κ. Σταμούλη είπε πως «η Γερμανία κάνει τη δουλειά της και το θέμα είναι τι θα κάνουμε εμείς. Πώς οργανωμένα και μεθοδικά, είτε από την πολιτική είτε από τη νομική φαρέτρα, θα πετύχουμε το σκοπό μας». Η ίδια, τέλος, εκτιμώντας την προχθεσινή ολομέλεια της Βουλής είπε:
«Για εμάς που για περίπου 20 χρόνια ήμασταν οι γραφικοί του χωριού, κινήσεις όπως αυτή που έγινε το 2010 ατομικά από τον Χάρη Καστανίδη, και τώρα με πρωτοβουλία της Ζωής Κωνσταντοπούλου, είναι εξαιρετικά σημαντικές. Δείχνει ότι πλέον η πεποίθηση του ενός γίνεται του συνόλου. Εμάς, η άποψή μας εξαρχής ήταν ότι είναι ένα εθνικό θέμα που δεν πρέπει να χρωματίζεται. Οι Γερμανοί έχουν κάθε δικαίωμα να προβάλλουν επιχειρήματα. Εμείς ως Έλληνες θα τα καταπίνουμε αμάσητα;».
Γιώργος Παπαδάκης, Μαρία Αντωνογιαννάκη
