Η χθεσινή ομιλία του πρωθυπουργού φάνηκε πίσω από τις λέξεις να έχει και την παραδοχή έως εκτίμηση ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. επί δύο εβδομάδες προσέγγισε τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές έχοντας λάθος στη βασική της (προ) υπόθεση: ότι οι δανειστές (Γερμανοί κυρίως) επιθυμούν μια κοινά αποδεκτή-επωφελή λύση. Ωστόσο, αυτό που τελικά φάνηκε να επιδιώκει πρώτα και κύρια η Γερμανία είναι η τοποθέτηση του Αλέξη Τσίπρα στο ίδιο "ράφι" που έχουν τοποθετηθεί οι τελευταίοι πρωθυπουργοί της χώρας (Γ. Παπανδρέου, Λ. Παπαδήμος, Αν. Σαμαράς και Βενιζέλος) και η συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ και ό,τι αυτό το κόμμα κατάφερε να αντιπροσωπεύσει στις πρόσφατες εκλογές. Βλέπετε, ακολουθούν και αλλού εκλογές με άνοδο αντίστοιχων απόψεων, σε Ισπανία και Ιρλανδία.
Για να πετύχει αυτόν το βασικό του στόχο το Βερολίνο, αξιοποιεί το χρόνο. Όσο η Γερμανία υπονομεύει έναν «έντιμο συμβιβασμό», τόσο η ελληνική οικονομία οδηγείται σε ασφυξία ρευστότητας.
Η γερμανική κυβέρνηση με αυτόν τον τρόπο εκτιμά πως - σε κάθε περίπτωση - έχει ήδη κερδίσει το παιχνίδι, γιατί:
- Είτε ο ΣΥΡΙΖΑ θα υποχωρήσει άτακτα και θα τοποθετηθεί στο μνημονιακό ράφι, οπότε θα χάσει τη λαϊκή υποστήριξη και οι προσδοκίες που δημιούργησε στην Ελλάδα και την Ευρώπη για μια διαφορετική πορεία θα εξανεμιστούν.
- Είτε η έλλειψη ρευστότητας και τα προβλήματα που θα προκύψουν στην ελληνική οικονομία θα υπονομεύσουν τη δυναμική της πολιτικής ισχύος του ΣΥΡΙΖΑ και θα περιθωριοποιήσουν κάθε σκέψη αμφισβήτησης του γερμανικού δόγματος.
Η επιλογή της πολιτικής αποσταθεροποίησης, την οποία κρατούν ανοιχτή οι Γερμανοί, δε βρίσκεται στο κενό, καθώς πέρα από τα γνωστά σενάρια της "αριστερής παρένθεσης" (Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι) που είναι σε αναμονή, ήδη στο παρασκήνιο ακούγονται και νέα "σενάρια διεξόδου" που περιλαμβάνουν "αριστερούς... Παπαδήμους", οι οποίοι κινούνται πέριξ (και εντός;) της κυβέρνησης, αναμένοντας την εξέλιξη του σεναρίου καταστροφής και οδηγίες...
Η προσπάθεια αντιμετώπισης των σαφέστατων γερμανικών επιδιώξεων από την κυβέρνηση θα κριθεί από:
- Το κατά πόσο προετοιμασμένη είναι να αντιμετωπίσει την οικονομική ασφυξία που μπορεί να προκαλεί το Βερολίνο.
- Την προετοιμασία της κοινωνίας και τη δύναμη του εσωτερικού μετώπου που μπορεί να αναπτύξει, αν και εφόσον η Γερμανία το πάει μέχρι τέλους με σύμμαχό της το χρόνο και αν και εφόσον άλλοι θεσμικοί παίκτες δεν επιμείνουν να εξαερώσουν τη "μετωπική" με ένα συμβιβασμό διεξόδου, έστω και φραστικά, τόσο για τη Γερμανία όσο και την ελληνική κυβέρνηση, ιδίως στο εσωτερικό της ακροατήριο.
Προς καταρχήν συμφωνία τις επόμενες ημέρες;
Επί της ουσίας ο Γιάνης Βαρουφάκης, σε ανοιχτή γραμμή με το Μαξίμου, επιχείρησε να ρίξει την μπάλα εκ νέου στο γήπεδο των δανειστών μετά την κοινή δήλωση των Ντάισελμπλουμ, Μοσκοβισί, Λαγκάρντ και Ρέγκλινγκ, ότι η Ελλάδα έχει χρονικό περιθώριο μέχρι την Παρασκευή να ζητήσει παράταση του μνημονίου. Η Αθήνα, δημοσιοποιώντας το κείμενο Μοσκοβισί και την αλλαγή του από τον Ντάισελμπλουμ, επιχείρησε να προκαλέσει ρήγμα στον άξονα των 18 και κυρίως μεταξύ Βερολίνου και Παρισιού, ενέργεια τα αποτελέσματα της οποίας θα φανούν τα επόμενα εικοσιτετράωρα και όχι δημόσια αλλά παρασκηνιακά.
Παράλληλα η στάση της Αθήνας κρίθηκε σωστό να συνοδευτεί και με την αναφορά ότι «σε όλη την ευρωπαϊκή ιστορία οι δημοκρατίες απέρριπταν τα τελεσίγραφα. Οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες δεν εκβιάζουν και δεν εκβιάζονται». Προηγουμένως το Μαξίμου είχε σπεύσει να στηρίξει χωρίς υποσημειώσεις και αστερίσκους τον Γιάνη Βαρουφάκη έναντι δημοσιευμάτων ότι υπάρχει δυσαρέσκεια στο πρόσωπό του στις τάξεις των ομολόγων του και ότι το Βερολίνο ζήτησε την αντικατάστασή του, λέγοντας ότι «για πρώτη φορά συναντούν υπουργό που τους φέρεται ισότιμα»... Μάλλον δεν έχουν καταλάβει κάποιοι ότι δεν έχουν, πλέον, να κάνουν με κυβέρνηση εντολοδόχων.
Οι όροι του Μοσκοβισί - Το μεγάλο βήμα για συμβιβασμό
Πολλά ακούγονται, αλλά τις υπαναχωρήσεις που είναι διατεθειμένη να κάνει η ελληνική πλευρά αποτυπώνει το προσχέδιο κοινής δήλωσης που είχαν συμφωνήσει ήδη από την Κυριακή 15 Φεβρουαρίου Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Ελλάδα, αλλά αποσύρθηκε χθες από το Eurogroup μετά από γερμανικές πιέσεις. Είναι το σχέδιο Μοσκοβισί και ήδη η Ελλάδα με την αποδοχή να υπογράψει και μόνο να αιτηθεί παράταση του υφιστάμενου προγράμματος για λόγους χρόνου, χωρίς την εφαρμογή όμως των μνημονιακών νόμων που απαιτεί μία τέτοια παράταση αλλά "παγώνοντας" από την πλευρά της σχεδόν όλο το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης για αυτό το τετράμηνο, έχει κάνει ήδη το μεγάλο βήμα για συμβιβασμό.
Το επόμενο 48ωρο, ίσως και μέχρι απόψε το βράδυ, Βερολίνο και Αθήνα με τη βοήθεια των "θεσμών" πρέπει να έχουν αποκαταστήσει τις γέφυρες, ώστε την Παρασκευή να γίνει δυνατή η δρομολόγηση του έκτακτου Eurogroup που θα κληθεί να δώσει την προσωρινή "λύση". Μπορεί να υπάρξει διαμεσολάβηση μέχρι την Πέμπτη; Η απάντηση είναι ένα καθαρό ναι.
Αλλά δεν είναι πλέον τόσο καθαρό το ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμά της, καθώς για κάθε χιλιοστό "ελαστικότητας" στην παράταση της συμφωνίας θα απαιτούνται "ισοδύναμα" που δε θα θίγουν τις πολιτικές ισορροπίες μέσα στις χώρες της ευρωζώνης και ιδιαίτερα στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου κατά τη γερμανική αντίληψη.
Τα σενάρια και οι προοπτικές τους: Συμβιβασμός άνευ όρων; Έντιμος συμβιβασμός; Ή ρήξη;
Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση χρονικά βρέθηκε με το πιστόλι στον κρόταφο. Έστω και έτσι όμως, η αίσθηση στην κοινωνία, με συντριπτική πλειοψηφία, είναι πως μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων πρωθυπουργός και υπουργοί όργωσαν την Ευρώπη υλοποιώντας στην πράξη την έννοια της διαπραγμάτευσης. Ασχέτως αν πέτυχαν ή όχι αυτό που επιδίωκαν. Πέτυχαν πάντως να φέρουν το ελληνικό πρόβλημα στην ουσιαστική του μορφή και διάσταση στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Είναι τυχαίο άραγε το γεγονός ότι ο κ Σόιμπλε προχθές, την ημέρα της τελικής διαπραγμάτευσης, μίλησε για ανεύθυνη κυβέρνηση των Αθηνών; Φαντάζεται κανείς τις αντιδράσεις μια ανάλογης δήλωσης Έλληνα αξιωματούχου για τη γερμανική κυβέρνηση;
Στο διά ταύτα, όμως. «Και τώρα τι;», αναρωτιούνται πολλοί και στο εσωτερικό της χώρας. Συμβιβασμός άνευ όρων; Έντιμος συμβιβασμός με αμοιβαίες υποχωρήσεις εκατέρωθεν; Ή ρήξη; Υπάρχει κάποιος λογικός αυτή την ώρα που θα επέλεγε οποιαδήποτε άλλη εκδοχή από τη δεύτερη; Αυτή δηλαδή ενός έντιμου συμβιβασμού; Υπάρχουν όμως οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο; Οι αισιόδοξοι λένε πως ναι. Υπάρχουν, όμως, και οι απαισιόδοξοι. Οπότε; Μια άνευ όρων παράδοση στις απαιτήσεις των δανειστών και εταίρων θα σήμαινε την πλήρη επαναφορά όλων όσων στις 25 Ιανουαρίου η πλειοψηφία των Ελλήνων ζήτησε να σταματήσουν. Οπότε;
Η τρίτη επιλογή - η ρήξη δηλαδή - δύσκολα μπορεί να βγει από τα χείλη κάποιου. Όμως, μήπως τελικώς, όταν δεν υπάρχει άλλος αξιοπρεπής δρόμος, αντί να βουλιάζεις κάθε μέρα και περισσότερο, είναι προτιμότερο να βρεθείς κατευθείαν στον πάτο για να οργανώσεις σιγά-σιγά την ανόρθωσή σου; Επιλογή οδυνηρή και ακραία. Επιλογή που απεύχεται κάθε σώφρων. Δεν παύει, όμως, να είναι επιλογή.
"Athenae Delenda Est": Εάν αυτός είναι τελικά ο στόχος και - κατά Κρούγκμαν - το Βερολίνο αποφάσισε ότι «η Αθήνα πρέπει να καταστραφεί», Ελλάδα και Ευρώπη έχουν περιθώριο μόλις 48 ωρών για ν' αποτρέψουν το μοιραίο. Εάν όχι, και το προχθεσινό δραματικό Eurogroup ήταν απλώς το κρεσέντο του διπλωματικού μπρα ντε φερ, η ελληνική κυβέρνηση και οι εταίροι της έχουν το ίδιο χρονικό περιθώριο για να διαμορφώσουν το οριστικό και τελικό πλέον πλαίσιο του «έντιμου συμβιβασμού».
Το δεδομένο, και στις δύο περιπτώσεις, είναι πως η Ελλάδα οδεύει στην τελική πράξη της μάχης με ένα ωμό γερμανικό τελεσίγραφο ανά χείρας και με το "περίστροφο" του Μάριο Ντράγκι στον κρόταφο. Αν και ως φαίνεται ο Ντράγκι, κόβοντας την πρόσβαση πριν 10 μέρες στο EFSF στις ελληνικές τράπεζες, ουσιαστικά "αφόπλισε" σήμερα από ένα τέτοιο μέτρο την πίεση της Γερμανίας και μάλλον το "όπλο" της ρευστότητας μέσω ELA θα παραμείνει τελευταίο και ενδεχομένως εφόσον οι διαπραγματεύσεις ναυαγήσουν οριστικά και αμετάκλητα στα τέλη του Φεβρουαρίου. Το πιθανότερο είναι δηλαδή σήμερα η ΕΚΤ να δώσει και νέα παράταση στην παροχή ρευστότητας μέσω ELA.
Χθες ο πρωθυπουργός στην ομιλία του στη Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ επανέλαβε ότι βούληση της Ελλάδας είναι να υπάρξει συμφωνία. Αυτή η συμφωνία θα έρθει με αμοιβαίες υποχωρήσεις. Κάτι θα δώσει η Ελλάδα και κάτι θα πάρει. Το να παρουσιάζεται η προσπάθεια διαπραγμάτευσης (από Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι) ως προσπάθεια εξόδου από το ευρώ μπορεί να εξηγηθεί μόνο από το γεγονός ότι έχουν αλλάξει τα κριτήρια της επιτυχίας. Επί συγκυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου επιτυχία θεωρούνταν το "μπράβο" του Σόιμπλε, ακόμα και αν αυτό σήμαινε νέα σκληρά μέτρα.
Θα το πάει μέχρι τέλους η κυβέρνηση; Μένει να αποδειχθεί. Γιατί όσο βιάζονται αυτοί που εύχονται την καταστροφή, άλλο τόσο βιάζονται και αυτοί που ονειρεύονται σκίσιμο του μνημονίου.
Άλλο διαπραγμάτευση και άλλο καταστροφή. Άλλο η υπόσχεση για το τέλος του μνημονίου και άλλο η υλοποίηση αυτής της υπόσχεσης. Υπάρχει μία σύγχυση στο πώς προσεγγίζεται η κυβέρνηση, είτε ως εξπέρ της "κυβίστησης", είτε ως εξπέρ της "ρήξης", είτε και τα δύο ταυτόχρονα στην ίδια πρόταση κριτικής που της ασκείται. Είναι προφανές ότι αυτή η σύγχυση υπάρχει γιατί για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης η Ελλάδα προσπαθεί να διαπραγματευτεί (έστω και ανεπιτυχώς) και όχι να ζητιανέψει ένα "μπράβο" από τους φανατικούς της λιτότητας. Αυτό είναι κάτι νέο για όλους, εντός και εκτός Ελλάδας.
Το μαρτύριο της σταγόνας - Η στρατηγική επιλογή της Γερμανίας
Η υπονόμευση του Eurogroup της Τρίτης ήταν προειλημμένη απόφαση μιας Γερμανίας η οποία συμπεριφέρεται απροσχημάτιστα όχι ως ηγεμόνας, αλλά ως σταθμάρχης της ευρωζώνης. Αυτά είναι περίπου αυτονόητα. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι γιατί και με ποια στρατηγική στόχευση ενεργεί το Βερολίνο. Η απάντηση δεν είναι συναισθηματικού τύπου. Όχι από αλαζονική αίσθηση δύναμης, αλλά από ανησυχία για τις εξελίξεις που τείνουν να ξεφύγουν από τον έλεγχό τους. Εκφοβίζουν γιατί φοβούνται οι ίδιοι!
Το γεγονός ότι με τις προγραμματικές δηλώσεις της η κυβέρνηση, παρά τις όποιες ταλαντεύσεις, έμεινε βασικά πιστή στο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, κυρίως όμως η δυναμική παρέμβαση του λαϊκού παράγοντα και το κύμα αλληλεγγύης προς την Ελλάδα που άρχισε να εξαπλώνεται και εκτός Ελλάδας τρόμαξαν το Βερολίνο. Η γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη άρχισε να εμφανίζει συμπτώματα προϊούσας φθοράς. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη διαδήλωση του Παρισιού, πέραν του ΚΚΓ και του Αριστερού Μετώπου, καλούσε η Collectif Roosvelt, όπου συμμετέχουν η Ντανιέλ Μιτεράν, οι πρώην πρωθυπουργοί Μισέλ Ροκάρ και Ζαν-Μαρκ Ερό και άλλα πρωτοκλασάτα στελέχη του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ακόμη και στο εσωτερικό της Γερμανίας, η συντριβή της Χριστιανοδημοκρατίας στο Αμβούργο, με παράλληλη ενίσχυση Σοσιαλιστών, Αριστεράς και ευρωσκεπτικιστικού AfD, διαμηνύουν την αμφίπλευρη αμφισβήτηση της Μέρκελ.
Το τελεσίγραφο του Βερολίνου στο Eurogroup είχε στόχο να ανακόψει αυτές τις τάσεις και να «χαμηλώσει» την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, ώστε να τη σύρει σε νέες διαπραγματεύσεις από χειρότερες θέσεις, με πιο ασφυκτικά χρονικά περιθώρια. Στόχος είναι ένας πρώτος συμβιβασμός πιο κοντά στις απαιτήσεις του Βερολίνου, που θα αποδομήσει την εσωτερική και διεθνή στήριξη της κυβέρνησης, για να ακολουθήσει επί έξι μήνες, μέχρι την τελική διευθέτηση, το «μαρτύριο της σταγόνας», όπου η απειλή του bankrun θα βρίσκεται μονίμως στην ημερήσια διάταξη και θα χρησιμοποιείται ως μοχλός για την ακύρωση κάθε κοινωνικού μέτρου.
Οι επιλογές της κυβέρνησης: Έτοιμοι για συμβιβασμό; Και με ποιους όρους;
Σε αυτό το φόντο, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει ουσιαστική οδό υποχώρησης. Αυτό φαίνεται να διατύπωσε με τη χθεσινή του ομιλία στην Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ ο Αλέξης Τσίπρας. Αν οι Γερμανοί επιμείνουν στο τελεσίγραφο μέχρι την Παρασκευή και δεν προχωρήσουν σε μια παραλλαγή συμβιβασμού επί του σχεδίου Μοσκοβισί (λέγε με Γιούνκερ-Ντράγκι), η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα διαμηνύει από χθες το απόγευμα ότι θα προτιμήσει να τερματίσει αμέσως το γερμανικό "μαρτύριο της σταγόνας" και να οδηγήσει τα πράγματα σε μια άμεση πολιτική «κάθαρση», γιατί από εκεί και πέρα ο χρόνος θα μετρά σε βάρος της.
Ένα σενάριο είναι αυτό του δημοψηφίσματος μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα, με το ερώτημα αν ο ελληνικός λαός εξουσιοδοτεί την κυβέρνησή του να επιμείνει πάση θυσία στην ανυποχώρητη εφαρμογή των προγραμματικών δεσμεύσεων που ενέκρινε ο ίδιος και ψήφισε η Βουλή των Ελλήνων.
Ένα άλλο είναι αυτό της προσφυγής σε εκλογές, με το ίδιο ερώτημα όμως ουσιαστικά. Σε αυτήν την περίπτωση, ωστόσο, για να λέμε την αλήθεια ωμά, θα έρθει στην ημερήσια διάταξη το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ, αν η Γερμανία επιμείνει στην ωμή αδιαλλαξία της, χωρίς να είναι βέβαιο, αυτό δεν είναι και απίθανο να συμβεί.
Η συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης ήταν μόνο η αρχή. Θα ακολουθήσουν αρκετές δύσκολες μέρες, στις οποίες θα δοκιμαστούν σκληρά η πολιτική και ανθρώπινη αντοχή, η υπομονή, η αποφασιστικότητα αλλά και η διαπραγματευτική στρατηγική της ελληνικής κυβέρνησης και των ανθρώπων που την αποτελούν.
Η Γερμανία και για τον πλέον δύσπιστο δε δέχεται να υποχωρήσει άνευ όρων στην ελληνική κυβέρνηση. Δεν αντέχει να κάνει ήρωες τους «χρεωκοπημένους Έλληνες» και τη νέα ηγεσία τους, η οποία προσπαθεί να τηρήσει την προεκλογική της υπόσχεση για απαλλαγή από το μνημόνιο και τη λιτότητα. Το Βερολίνο βλέπει με τρόμο το ενδεχόμενο μια υποχώρησή του να φουντώσει και άλλες, παρόμοιες διεκδικήσεις από άλλες, μεγαλύτερες χώρες του ευρώ.
Επομένως θα κάνει τα πάντα όχι μόνο για να παραμείνει σταθερό στις θέσεις του, αλλά και για να ταπεινώσει τη νέα κυβέρνηση. Ακόμη και αν η Γερμανία υποχωρήσει τελικά, στο όνομα της σταθερότητας του ευρώ και μπρος στο ενδεχόμενο αυτή να ταλαιπωρείται για μήνες, θα θέλει να "επικοινωνήσει" αυτήν την υποχώρηση ως μια ακόμη κίνηση ελεημοσύνης ή "διάσωσης". Σε καμιά περίπτωση ως δική της υποχώρηση. Αυτό όμως, αν συμβεί, κατά τη Γερμανία θα πρέπει να συμβεί με την ελληνική κυβέρνηση στραπατσαρισμένη.
Οι πολίτες τι θέλουν;
Σε όλο αυτό το πλέγμα όμως, είναι καιρός να δούμε και τον εαυτό μας σε αυτήν την υπόθεση. Είναι προφανές ότι ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου δεν ήρθε πρώτος με καμία εντολή ρήξης και εξόδου από την ευρωζώνη. Ούτε άλλωστε ο ίδιος ζήτησε ψήφο με τέτοιο πρόταγμα, ίσα-ίσα που για λύσεις εντός ευρώ και Ε.Ε. μίλησε. Το αν ακόμη και από "ατύχημα" υπάρξει τέτοια εξέλιξη είναι άλλης κλίμακας συζήτηση και προφανώς ετεροκαθορίζεται και από δεδομένα εκτός Ελλάδας.
Όπως έχουμε γράψει ξανά, τα ερωτήματα δεν τίθενται μόνο προς την παρούσα κυβέρνηση και τα όριά της. Πλέον αυτά τίθενται και προς τον ελληνικό λαό, ο οποίος στο τέλος της όποιας κατάστασης θα κληθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να δώσει τις καθοριστικές απαντήσεις.
Σε αλλεπάλληλες ραδιοφωνικές εκπομπές αυτές τις μέρες στον "ΗΡΑΚΛΕΙΟ 98,4", συνομιλώντας με δημοσιογράφους, αναλυτές, οικονομολόγους, πολιτικούς, πολίτες, έθετα το ίδιο ερώτημα, και από τις απαντήσεις όλων τους τελικά διαμορφώθηκε ένας καμβάς καίριων ερωτημάτων που μας αφορούν όλους:
Η Γερμανία και οι άλλοι εταίροι μας ιδίως της "σκληρής γραμμής" προσπαθούν, μεταξύ άλλων, να "διαβάσουν" και τις δικές μας προθέσεις.
Γιατί στις εκλογές αναδείξαμε αυτήν την κυβέρνηση απορρίπτοντας την προηγούμενη;
Θέλαμε απλώς να απορρίψουμε τους προηγούμενους βγάζοντας το άχτι μας;
Θέλαμε να αναθέσουμε στους καινούργιους το ρόλο του "φακίρη", που θα κάθεται πάνω στα καρφιά άφοβα, θα εξαφανίσει ως διά μαγείας τα μνημόνια και τις συνέπειές τους, ή του κασκαντέρ, που θα κάνει το ριψοκίνδυνο άλμα για να "κεφάρουμε" από τους καναπέδες; Θέλαμε μόνο να "τρομάξουμε" το κακό αφεντικό για να μας δώσει μερικά ακόμη ψίχουλα, στέλνοντας απλά ένα μήνυμα; Διεκδικήσαμε με αυτήν την ψήφο κάτι περισσότερο; Και τι ακριβώς;
Το βασικό ερώτημα: Πανικός, κατάρες ή ψυχραιμία;
Κυρίως όμως το κομβικό ερώτημα είναι άλλο: Αν η κυβέρνηση τα βρει "μπαστούνια" ολοκληρωτικά, αν δεν αντέξει να τα βγάλει πέρα, αν δε φέρει πίσω τίποτε περισσότερο απ' όσα οι προηγούμενοι, ανεξάρτητα πως θα τα "βαφτίσει", πώς θα την αντιμετωπίσουμε;
- Ως αποτυχημένη - και θα την καταδικάσουμε όπως την προηγούμενη;
- Ως ένδοξη πτώση και θα πάμε παρακάτω σαν να μη συμβαίνει τίποτε;
- Ως ανυποχώρητη για τα συμφέροντά μας και θα τη στηρίξουμε; Αν η πίεση φτάσει έως την πιστωτική ασφυξία, πώς θα λειτουργήσουμε;
- Με πανικό για να βγάλουμε όσα ευρώ προλαβαίνουμε, όσοι ακόμη διαθέτουν καταθέσεις έστω και μικρές;
- Με κατάρες για την κυβέρνηση που μας οδηγεί σε κόλαση;
- Ή κατεβαίνοντας στους δρόμους και τις πλατείες για να τη στηρίξουμε, όπως τώρα προ των όποιων εξελίξεων που ακούγονται αλλά δεν έχουν δραματική τροπή (άρα είμαστε και λίγο εκ του ασφαλούς); Η Γερμανία και οι λοιποί εταίροι, ιδίως οι "σκληροί", μας ρωτάνε, αλλά δεν ξέρουν ή δεν έχουν πειστεί ακόμη για τις απαντήσεις μας. Ξέρουν μόνο τι κάναμε σε άλλες πρόσφατες κρίσεις:
- Όταν αδειάζαμε τα ράφια με τα εβαπορέ στην ελληνοτουρκική κρίση του 1987 με το "Σισμίκ".
- Όταν αδειάζαμε τα ΑΤΜ και τα ταμεία των τραπεζών, κρύβοντας τις οικονομίες μας στα στρώματά μας (κάποιες έγιναν λεία για διαρρήκτες ή προσάναμμα για απρόσεχτες γιαγιάδες), ή τα θάβαμε στους κήπους ή τα βγάζαμε στο εξωτερικό το 2011 και το 2012, καθώς η απειλή αποπομπής από το ευρώ κορυφωνόταν και τότε;
- Να μην ξεχνάμε ότι αυτά γίνονταν την ίδια περίοδο ακριβώς που κατεβαίναμε κατά χιλιάδες στους δρόμους και τις πλατείες όλης της χώρας.
Είναι καιρός λοιπόν να απαντήσουμε. Πρώτα στον εαυτό μας και ύστερα σε όσους μας ρωτάνε εντός και εκτός και να πάψουμε να αναρωτιόμαστε μεταξύ μας. Τι στην πραγματικότητα θέλουμε και πόσο σίγουροι και έτοιμοι είμαστε για την όποια συλλογική και φυσικά πλειοψηφική επιλογή μας;
"Κόκκινες γραμμές": Το δύσκολο στοίχημα του προγράμματος
Η βασική εκτίμηση που υπάρχει είναι ότι η κυβέρνηση ακόμη και σήμερα θα καταθέσει επίσημα αίτημα για "επέκταση του χρονοδιαγράμματος ισχύς της δανειακής σύμβασης για 4 έως 6 μήνες". Το ερώτημα είναι φυσικά με ποιους όρους και ποιες δεσμεύσεις πέραν αυτών που η κυβέρνηση έχει ονομάσει ως "κόκκινες γραμμές".
Στις βασικές του λεπτομέρειες ο συμβιβασμός που πρότεινε η γαλλική πλευρά ήταν να δεχτεί επίσημα η Ευρώπη τη μη εφαρμογή των μέτρων που ελληνική κυβέρνηση έχει αναφέρει ως «τοξικά», να επικεντρωθεί στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής (τα μόνα δύο μέτρα που αναφέρονται ρητά) και επ' αυτού του νέου στη βάση σχεδίου η Ελλάδα να ζητήσει επίσημα την παράταση του "υφιστάμενου" προγράμματος (η διατύπωση είναι λεπτομέρεια που μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις πλευρές, η Ελλάδα θα το λέει της δανειακής, όλοι οι άλλοι του μνημονίου), προκειμένου να ικανοποιηθεί και η Γερμανία και να μπορεί να το περάσει στους Γερμανούς ως νίκη της.
Επιπλέον σημαντικό στοιχείο που διαφαίνεται από τα προσχέδια είναι η επέκταση του προγράμματος ενίσχυσης της ελληνικής οικονομίας από την ΕΚΤ και τον ELA. Στο Draft γίνεται αναφορά και στα κεφάλαια του ΤΧΣ, που όμως θα είναι διαθέσιμα αποκλειστικά για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Η κυβέρνηση, βάσει των προσχεδίων, θα έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει το ανθρωπιστικό πρόγραμμα (φράση που αφαιρέθηκε στο Draft που ήταν έτοιμος να υπογράψει ο Βαρουφάκης), αλλά μόνο με μέτρα που δεν έχουν δημοσιονομικό κόστος. Αυτό όμως το είχε προβλέψει η κυβέρνηση, η οποία για το επόμενο εξάμηνο έχει εξαγγείλει μόνο μέτρα ουδέτερου κόστους (γι' αυτό και η επαναπρόσληψη των αδίκως απολυμένων θα γίνει κατά πάσα πιθανότητα από τον κωδικό του προϋπολογισμού που προέβλεπε 15.000 νέες θέσεις στο Δημόσιο). Γι' αυτό και όλα τα άλλα μέτρα (αύξηση κατώτατου μισθού, 13η σύνταξη, αύξηση αφορολόγητου) έχουν παραπεμφθεί προς το τέλος του χρόνου, οπότε και η κυβέρνηση πιστεύει ότι θα έχει καταφέρει να παρουσιάσει το περιβόητο αναπτυξιακό της πρόγραμμα, που θα αντικαταστήσει το μνημόνιο.
Το δύσκολο στοίχημα πάντως του προγράμματος που η Ελλάδα φαίνεται να είναι έτοιμη να αποδεχτεί είναι ότι βασίζεται ουσιαστικά στα κέρδη από την καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής, πράγμα δύσκολο και χρονοβόρο.
Ένα άλλο στοιχείο για το οποίο γίνεται συζήτηση είναι τα πρωτογενή πλεονάσματα. Το τελικό προσχέδιο που θα υπέγραφε ο Βαρουφάκης αναφέρεται σε διατήρηση του υπάρχοντος πρωτογενούς πλεονάσματος, που άλλοι το διαβάζουν ως 1,5% (αυτό είναι το φετινό) και άλλοι το ερμηνεύουν ως το υπάρχον στο σχεδιασμό (δηλαδή 4%).
Τέλος, ένα σημείο που δεν έχει δώσει κανείς σημασία μέχρι στιγμής είναι η αναφορά στη «διατήρηση της σχέσης χρέους προς το ΑΕΠ». Αυτό το φαινομενικά απλό στην πραγματικότητα μπορεί να κρύβει δεσμεύσεις αφού ουσιαστικά αποκλείει την έκδοση εντόκων γραμματίων του Δημοσίου ή ακόμα και την εξεύρεση δανείων από την Κίνα ή τη Ρωσία, εφόσον δεν υπάρχει αυτόματα άνοδος του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος.
Για την ώρα βέβαια όλα παραμένουν ανοιχτά, τίποτα δεν έχει κριθεί και οι επόμενες μέρες θεωρούνται πολύ κρίσιμες. Σε κάθε περίπτωση όμως, "χορεύοντας με τους λύκους" θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι η "σιωπή των αμνών" μάς αφορά όλους, διαφορετικά ο "μπροσταροκριός" ή θα το λάβει ως εν λευκώ εξουσιοδότηση για ό,τι κατεβάσει η κούτρα του ή θα παραμείνει "αδρανής", βλέποντας να κατασπαράσσεται και ο ίδιος και το "ευγενικό" κοπάδι του...
Γιώργος Σαχίνης
