Το διάγραμμα μιας από τις πλέον φλέγουσες εβδομάδες για το μέλλον της Ελλάδας ξεκίνησε μόλις χθες στο Eurogroup, συνεχίζεται σήμερα στη Σύνοδο Κορυφής της Ε. Ε. και έχουμε και την επόμενη Δευτέρα.
Οι πρώτες αποτιμήσεις είναι και οι αναμενόμενες. Επικοινωνιακό κρεσέντο με την Ελλάδα στο χείλος του χρησμού αλά Πυθία από τον Σόιμπλε και την φράση του " με την Ελλάδα τελειώσαμε... ", που θα ερμηνευτεί όμως εκ των υστέρων πού και πώς ακριβώς κολλάει. Κι όμως αυτό το κρεσέντο περί "πρόσκρουσης στα βράχια" ίσως αποδειχθεί και το "κλειδί" του συμβιβασμού για τη νέα κυβέρνηση. Μία κοινωνία επικοινωνιακά σε "πανικό" είναι πιο διαχειρίσιμη σε "στροφές" στο όνομα της "εξαγοράς χρόνου", αν πρυτανεύσει η λογική του "μικρότερου κακού" μπρος σε ένα "φονικό αδιέξοδο", όπως με ευθύνη των εταίρων και δανειστών αλλά και "συμμάχων" τους στο εσωτερικό διαμορφώνεται και μάλιστα χωρίς καμία ευθύνη σε αυτό από πλευράς της νέας κυβέρνησης. Η τελευταία θα πρέπει βέβαια με εξαιρετικά λεπτούς χειρισμούς να διαχειριστεί μία τέτοια "στροφή", ιδίως στο εσωτερικό του βασικού κομματικού κορμού της κυβέρνησης (ΣΥΡΙΖΑ) και να πείσει την κοινωνία για την προσωρινότητα της, το πολύ ενός εξαμήνου. Άθελά του όμως το ευρωπαϊκό ιερατείο δημιουργεί το πλαίσιο περαιτέρω αποδοχής για τη νέα κυβέρνηση, ιδίως στο εσωτερικό της χώρας. Είναι τέτοια η αποστροφή της πλειοψηφίας των πολιτών, ανεξαρτήτως του κόμματος που ψήφισε, για τους προηγούμενους σε αυτή τη χρονική συγκυρία, που στο τέλος ο όποιος "συμβιβασμός" με τόσο επικοινωνιακό τρόμο από τους εταίρους μας θα φαντάζει ως κατόρθωμα. Από μία κυβέρνηση, μάλιστα, που για πρώτη φορά στους Έλληνες ακούστηκε να τα λέει "χύμα" με "ύφος" με κάποια "όχι" με "αξιοπρέπεια" και στο τέλος δεν πέταξε και τη χώρα στα "βράχια", όπως ανέμεναν όσοι αιφνιδιάστηκαν από την "πολιτική της αυθάδεια", δηλαδή για πρώτη φορά μετά από 5 χρόνια μνημονίων, να πει στους "σωτήρες" μας τα αυτονόητα, ότι δηλαδή η Ελλάδα και η πλειοψηφία των πολιτών της είναι η μόνη που δε διασώθηκε από τα πακέτα των δισ. ευρώ. Μία κυβέρνηση που άλλωστε δεν ψηφίστηκε λέγοντας προεκλογικά ότι θα φτάσει σε λύση με δική της τουλάχιστον ευθύνη, εκτός ευρωζώνης.
Πού βρισκόμαστε λοιπόν αυτή τη στιγμή; Οι σκέψεις του Αντόνιο Γκράμσι θα μπορούσαν να συνοψίσουν την κατάσταση ως εξής: «Είμαι απαισιόδοξος λόγω ευφυΐας και αισιόδοξος λόγω θέλησης. Πρέπει να συνυπάρχει η απαισιοδοξία της γνώσης με την αισιοδοξία της θέλησης. Απαισιοδοξία του πνεύματος. Αισιοδοξία της θέλησης. Τελικά όμως, η υπερβολική ανησυχία οδηγεί σε ακινησία».
Συνολική ή εθνική λύση χρέους;
Από τα επίσημα χείλη της νέας κυβέρνησης τόσο στα φόρα του εσωτερικού όσο και στα φόρα του εξωτερικού, ιδίως τα κρίσιμα όπως το Eurogroup, η σύνοδος των Ηγετών της Ε. Ε. ακούμε και θα ακούμε διαρκώς ότι επιδιώκεται μια συνολική λύση για το χρέος και όχι μια ειδική μεταχείριση για την Ελλάδα έναντι της Ισπανίας ή της Πορτογαλίας και ακόμη περισσότερο για την Ιταλία ή τη Γαλλία. Είναι προφανές ότι θα πρέπει επιτέλους να ανοίξει η συζήτηση ώστε να βρεθεί μια συνολική ευρωπαϊκή λύση για το χρέος ως κρίση σε όλη την ευρωζώνη, αλλά δεν ξέρουμε αν αυτό θα γίνει εφικτό τουλάχιστον σε αυτή τη φάση. Άρα είναι μάλλον ορθότερο η Αθήνα να επιδιώκει μια τέτοια συνολική λύση, χωρίς όμως να αποποιείται τη διεκδίκηση μιας εθνικής λύσης, γιατί αυτή τη στιγμή αυτός που είναι στο επίκεντρο του "καίγεται το σπίτι μου" είμαστε εμείς.
Η κατάσταση στην Ελλάδα διαφέρει από όλες τις άλλες χώρες της ευρωζώνης, ανεξάρτητα από το αν η κρίση χρέους εκτείνεται σε όλη την ευρωζώνη. Εμείς είμαστε που εμφανίζουμε μία πτώση 25% του ΑΕΠ στη διάρκεια της κρίσης (του πενταετούς μνημονίου), έναντι 8% στην Ιταλία στην αντίστοιχη περίοδο, που είναι το χειρότερο ρεκόρ μετά την Ελλάδα. Εμείς βρισκόμαστε σε ακραία κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής, απειλής στη ζωή, την υγεία και την ασφάλεια του πληθυσμού, που επιβάλλει τη διακοπή της εξυπηρέτησης του χρέους με αυτή τη μορφή που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Να γιατί τελικά θα πρέπει η συζήτηση για το χρέος να μετατοπιστεί από την τήρηση των δεσμεύσεων και τα τεχνικά στοιχεία, στην ανάγκη επιβίωσης του ελληνικού λαού. Αυτό μπορεί και να συνιστά ένα από τα ισχυρότερα πολιτικά και νομικά όπλα της Ελλάδας στο ζήτημα του χρέους. Καλή και ωφέλιμη η φιλοδοξία να λύσουμε τα προβλήματα της Ευρώπης, πρέπει όμως προπάντων να επιβιώσουμε.
Οι μεγάλοι οφειλέτες είναι άλλοι!
Είναι γνωστό ότι το ΑΕΠ της χώρας μας επί 5 έτη καταβαραθρώνεται και τα χρέη των Ελλήνων, κρατικά και ιδιωτικά, αυξάνονται ως ποσοστό του καταποντιζόμενου ΑΕΠ. Εκείνο που, όμως, αποκρύπτουν από τον ελληνικό λαό είναι ότι όλες οι μεγάλες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου ολόκληρου χρωστούν πολύ περισσότερα από την Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ τους, αν υπολογιστεί το σύνολο των χρεών τους. Φυσικά για την ώρα οι άλλοι κρύβονται με την "τεχνική" του κατά πολύ μεγαλύτερου ΑΕΠ τους. Ως σύνολο των χρεών μίας χώρας ορίζεται το δημόσιο χρέος συν το χρέος των επιχειρήσεων, συν το χρέος του χρηματοπιστωτικού τομέα, συν το χρέος των νοικοκυριών. Πρόσφατα ο γνωστός αναλυτής Γιώργος Δελαστίκ έκανε ειδική αναφορά στο σοκ που προκάλεσε στους ειδήμονες, αλλά «θάφτηκε» για το ευρύ κοινό, μία έκθεση του διεθνούς ομίλου συμβούλων επιχειρήσεων ΜακΚίνσεϊ, η οποία ασχολείται ακριβώς με το θέμα αυτό. Η έκθεση εξετάζει 47 χώρες, τις 22 πιο ανεπτυγμένες του κόσμου και 25 αναπτυσσόμενες. Αναφέρει για κάθε μία από τις χώρες αυτές σε πόσο ποσοστό του ΑΕΠ της αντιστοιχεί το δημόσιο χρέος, το χρέος του χρηματοπιστωτικού τομέα, τα χρέη των επιχειρήσεων και τα χρέη των νοικοκυριών. Για τον αμύητο Έλληνα αναγνώστη τα αποτελέσματα προκαλούν κατάπληξη. Ποια νομίζετε ότι είναι η πιο υπερχρεωμένη χώρα του πλανήτη; Η... Ολλανδία! Ναι, αυτοί οι Ολλανδοί, που ως πιόνια των Γερμανών τόσο συχνά μας κουνούν το δάχτυλο, χρωστούν ως κράτος, ως τραπεζίτες, ως επιχειρηματίες και ως ιδιωτικά νοικοκυριά ένα βουνό λεφτά!
Σχεδόν... επτά φορές το ΑΕΠ τους, το 687% του ΑΕΠ τους για την ακρίβεια! Πάνω από τρεισήμισι φορές το ΑΕΠ της Ολλανδίας (362%) είναι οι υποχρεώσεις του χρηματοπιστωτικού της τομέα! Πάνω από ένα ΑΕΠ της χώρας (127%) χρωστούν οι ολλανδικές επιχειρήσεις και επίσης πάνω από ένα ΑΕΠ (115%) χρωστούν τα ολλανδικά νοικοκυριά! Δεύτερα στον κόσμο είναι τα ολλανδικά νοικοκυριά σε χρέη! Ποια είναι πρώτα σε χρέη νοικοκυριά; Κρατηθείτε! Πρόκειται για τους ιδιώτες μίας χώρας που δεν περνάει καν από το μυαλό σας - είναι τα νοικοκυριά της... Δανίας! Μάλιστα! Τα δανέζικα νοικοκυριά χρωστούν το... 129% του ΑΕΠ της χώρας!
Και η μεν Δανία αναφορικά με το δημόσιο χρέος της βρίσκεται ακριβώς στο όριο που ορίζει το Μάαστριχτ, στο 60% του ΑΕΠ, και είναι από τις ελάχιστες χώρες της Ε.Ε. που δεν το έχουν υπερβεί, αλλά συνολικά οι «νοικοκύρηδες» της Δανίας ως κράτος, τράπεζες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά, κατατάσσουν τη χώρα τους στην... τρίτη (!!!) θέση των πιο χρεωμένων κρατών του πλανήτη. Η Δανία οφείλει πάνω από... πέντε φορές το ΑΕΠ της!!! Χρωστάει το 538% του ΑΕΠ της για την ακρίβεια. Πάνω από δύο φορές το ΑΕΠ της χώρας (235%) χρωστούν οι δανέζικες τράπεζες! Η Ελλάδα, στον πίνακα αυτόν, βρίσκεται κάπου στη μέση, μεταξύ ΗΠΑ (οι οποίες συνολικά χρωστούν το 269% του ΑΕΠ τους) και Γερμανίας (που χρωστάει το 258% του ΑΕΠ της)! Είπαμε για τον πρώτο οφειλέτη, την Ολλανδία, είπαμε για τον τρίτο οφειλέτη, τη Δανία, δεν είπαμε όμως για το δεύτερο. Ποια χώρα είναι;
Πρόκειται για τον υποτιθέμενο... «τον πιο καλό το μαθητή» των μνημονίων και της γερμανικής ευρωλιτότητας, που μας έχουν ζαλίσει τα αφτιά και διαρκώς μας λένε να μοιάσουμε στη χώρα αυτή: είναι η Ιρλανδία! Σχεδόν επτά φορές το ΑΕΠ τους χρωστούν οι «υπέροχοι» Ιρλανδοί! Ούτε τρεις φορές το ΑΕΠ δε χρωστούν οι Έλληνες, που τους έχουν κάνει οι Γερμανοί «του κλότσου και του μπάτσου» και μας έχουν ξεφτιλίσει σε όλη την Ευρώπη! Μάλιστα, το 680% του ΑΠΕ τους χρωστούν οι Ιρλανδοί! Τρεις φορές το ΑΕΠ της Ιρλανδίας χρωστάει μόνο ο χρηματοπιστωτικός τομέας της χώρας (291%), ο οποίος φόρτωσε στο κράτος και ένα δημόσιο χρέος ύψους 115% του ΑΕΠ για τη διάσωσή του!
Χρέος: Τα "ταμπού" και η αλήθεια
Το μεγάλο κάδρο αυτή τη στιγμή για την Ελλάδα είναι το χρέος. Γύρω από αυτό έχει υφανθεί όλο αυτό που σήμερα μοιάζει ως εθισμός "κανονικότητας" με τον οποίο ζούμε επί 5 χρόνια εντός της ζώνης του ευρώ. Λες και τα προηγούμενα εννέα χρόνια ήταν μία "παρένθεση" για το τι σημαίνει ευρωζώνη για την Ελλάδα, περίπου ως "απαγορευμένος καρπός" του κοινού ευρωπαϊκού "παραδείσου". Μετά το κούρεμα του χρέους μας, τον Οκτώβριο του 2011 κατά 50% (το μεγαλύτερο τμήμα του (50% και πλέον) το πλήρωσαν (με τα ομόλογά τους), οι ελληνικές τράπεζες, δημόσιοι οργανισμοί μας, τα ασφαλιστικά ταμεία, οι μικρο-ομολογιούχοι, τα ΑΕΙ, η λέξη έγινε "ταμπού". Αντίθετα, η επιμήκυνση, η ποσοτική χαλάρωση, πρόσφατα τα ομόλογα εις το διηνεκές, αποτέλεσαν το νέο "μονόδρομο", για μία υπόθεση που όποιον οικονομολόγο και να ρωτήσεις, αλλά και με όποιον σοβαρό αναλυτή ή θεσμικό εκπρόσωπο συζητήσεις "ιδιωτικώς", θα σου πει ότι δε "βγαίνει".
Επειδή όμως όποιος δηλώνει αμετακίνητος κατά ενός νέου κουρέματος, είτε γιατί με "δημιουργική λογιστική" σου λέει πως το θέμα είναι να μένει εξυπηρετούμενο, ή ακόμη και σήμερα πιστεύει ότι τελικά είναι βιώσιμο επειδή θα αυξάνει το ΑΕΠ, μάλλον ούτε την ελληνική πραγματικότητα κατανοεί, ούτε την αξεπέραστη ρήση του Μπαλζάκ θυμάται: «Όταν ο άνθρωπος καυχιέται πως ποτέ δε θα αλλάξει τις πεποιθήσεις του, όταν δηλαδή αναλαμβάνει την υποχρέωση να πατάει πάντοτε σε μία ίσια γραμμή, τότε είναι ένας ανόητος, όντας σίγουρος ότι είναι αλάνθαστος».
Αποικία χρέους... Η λογική της επιμήκυνσης σήμερα
Αν η Ελλάδα ζητήσει σήμερα μία επόμενη επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των χρεών της, με οποιονδήποτε "τεχνικό" τρόπο, ο οποίος θα περιέχει τόκους, δεν πρόκειται να την εμπιστευτούν μελλοντικά ούτε οι εταίροι της, ούτε οι αγορές - αφού όλοι γνωρίζουν πως το δημόσιο χρέος μας είναι στο 180% του ΑΕΠ, μετά την καταστροφή που προκάλεσε η τρόικα στην ελληνική οικονομία, και δεν είναι πλέον βιώσιμο.
Εάν όμως δε μας εμπιστευτούν ούτε οι εταίροι μας, ούτε οι αγορές, τότε θα παραμείνουμε δυστυχώς στον "ορό" του ΔΝΤ και της Γερμανίας, "αέναη" αποικία χρέους στο διηνεκές - ενώ θα μεταφέρουμε τα χρέη μας στις επόμενες γενιές, επαυξημένα από τους τόκους.
Ομοίως, παρά τα όσα λέει και η νέα κυβέρνηση, είναι "φύσει αδύνατον" να έχουμε ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς (πολλώ δε μάλλον πρωτογενές πλεόνασμα 1,5%), σύμφωνα με τη δέσμευση της κυβέρνησης, να αυξήσουμε παράλληλα τις κοινωνικές δαπάνες - οπότε ότι θα πρέπει να χρηματοδοτούνται τα ελλείμματα με δανεικά από τις αγορές, στις οποίες όμως δεν έχουμε πρόσβαση. Όταν ισχυριζόμαστε επιπλέον πως δε θα χρειαστούμε νέα δάνεια, τότε γινόμαστε αστείοι - δε μας πιστεύει κανείς.
Από την άλλη πλευρά, όταν αναφέρουμε πως ο στόχος μας είναι να επιτύχουμε πρωτογενώς (προ τόκων) ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς ή, έστω, ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 1,5%, τότε αποδεχόμαστε πως το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται, τουλάχιστον κατά το ποσό των τόκων. Επομένως, δεν πρόκειται να έχουμε ποτέ πρόσβαση στις αγορές, επειδή δε θα διακινδυνεύσουν να επενδύσουν σε μία χώρα, το δημόσιο χρέος της οποίας υπερβαίνει το 180% του ΑΕΠ της.
Το παράδειγμα που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση, λέγοντας ότι η Ιαπωνία δεν έχει πρόβλημα χρηματοδότησης, παρά το ότι το δημόσιο χρέος της είναι της τάξης του 235% του ΑΕΠ της, «ξεχνά» προφανώς δύο πολύ σημαντικές παραμέτρους: αφενός μεν ότι η χώρα δανείζεται από το εσωτερικό της σε ποσοστό πάνω από 90% και με σχεδόν μηδενικά επιτόκια, αφετέρου πως ο παραγωγικός της μηχανισμός, ειδικά ο εξαγωγικός, μάλλον δε συγκρίνεται με αυτόν της Ελλάδας. Επίσης πως η Ιαπωνία έχει τη νομισματική κυριαρχία, την οποία έχει απολέσει η πατρίδα μας - παραδίδοντάς την στην ΕΚΤ, ως μέλος της ευρωζώνης.
Το "ταμπού" του κουρέματος
Ειδικά λοιπόν κάτω από τις σημερινές προϋποθέσεις, η ονομαστική διαγραφή χρέους της τάξης του 50% τουλάχιστον, η μείωσή του δηλαδή κατά 160 δισ. ευρώ περίπου, είναι απαραίτητη για να καταστεί βιώσιμο - οπότε να μας εμπιστευτούν οι εταίροι μας, καθώς επίσης και οι αγορές.
Ας μην έχουμε την αυταπάτη πως είναι εύκολο κάτι τέτοιο, ενώ δε θα επιχειρούσαμε σε καμία περίπτωση την πρόταση για μονομερείς ενέργειες, διακινδυνεύοντας την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ - η οποία, λόγω της καταστροφής του παραγωγικού μας ιστού, καθώς επίσης της τεράστιας εξάρτησής μας από τις εξαγωγές, θα ήταν "αυτοκτονική" το πιθανότερο. Εντούτοις, θα επιμέναμε στη θέση μας, αφήνοντας τους άλλους να αποφασίσουν, με δική τους ευθύνη, αφού οτιδήποτε άλλο θα ήταν ανειλικρινές.
Υπάρχει εδώ η άποψη ότι τότε όμως θα ζητούσαν κάτι ανάλογο πολλές άλλες χώρες της ευρωζώνης. Προφανώς και δεν μπορεί να αποκλειστεί κάτι τέτοιο, όμως μόνο εμείς έχουμε το ηθικό έρεισμα - επειδή η χώρα μας έχει καταστραφεί από τα μέτρα που της επιβλήθηκαν από την τρόικα, κάτι που δεν έχει συμβεί στα υπόλοιπα κράτη, ενώ η διαγραφή μπορεί να τεκμηριωθεί με πολλούς τρόπους.
Η μοναδική ίσως χώρα που θα μπορούσε και θα έπρεπε να απαιτήσει κάτι ανάλογο, μία διαγραφή δηλαδή της τάξης των 60 δισ. ευρώ, είναι Ιρλανδία - οι πολίτες της οποίας υποχρεώθηκαν άδικα από την ΕΚΤ, να αναλάβουν τα χρέη των τραπεζών τους. Αλλά να μην ξεχνάμε αυτό που δε μας λένε συνήθως οι εταίροι μας: όλη η άλλη συμπεριφορά της Ευρώπης απέναντι στην Ιρλανδία ήταν πολύ πιο θετική, συγκριτικά με την Ελλάδα - αφού της επιτράπηκαν οι χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές, οπότε ήταν εφικτή η παραμονή των αμερικανικών επιχειρήσεων στα εδάφη της, με τεράστια πλεονεκτήματα για την οικονομία της.
Επενδύσεις και παραγωγική επανεκκίνηση
Αν και το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών μας είναι σήμερα για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια ελαφρά θετικό, δεν είναι διατηρήσιμο, επειδή οφείλεται κυρίως στη μείωση των εισαγωγών και όχι στην αύξηση των εξαγωγών, οπότε κάποια στιγμή λογικά θα επιστρέψει στα ελλείμματα.
Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, η Ελλάδα χρειάζεται μεγάλες επενδύσεις στον παραγωγικό της μηχανισμό - οι οποίες είναι απίθανο να διενεργηθούν εάν δε βοηθηθεί από την Ευρώπη, όπως ακριβώς η Γερμανία το 1953. Πόσω μάλλον όταν η επόμενη χρηματοπιστωτική καταιγίδα σε παγκόσμια κλίμακα φαίνεται να είναι προ των πυλών, ενώ φυσικά θα επιταχυνθεί εάν η Γερμανία παραμείνει αρνητική όσον αφορά στην ενίσχυση της Ελλάδας - με πρώτα θύματα την Ιταλία και την Ισπανία, οι οποίες δεν το λένε, αλλά είναι πλέον στα όρια της στάσης πληρωμών, αντιμετωπίζοντας τεράστια προβλήματα στο εσωτερικό τους.
Προφανώς και το νέο "κούρεμα" έχει επίσης πολλά "προβλήματα" και ανοιχτά ζητήματα. Όμως, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές και να λέμε αλήθειες και στο εσωτερικό μας και με τους εταίρους μας, προς τα εκεί κάπου θα πρέπει να αναζητηθεί η λύση των προβλημάτων μας, με την απαιτούμενη υπομονή, έτσι ώστε να γίνει απ' όλους κατανοητή.
Μια γρήγορη αναδρομή
Πριν την είσοδο του ΔΝΤ στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2010, αν είχαμε έστω ζητήσει την εφαρμογή κάτι αντίστοιχου με ό,τι έγινε για τη Γερμανία με τη συμφωνία του 1953, ζητώντας μάλιστα εμείς μόνο το δεύτερο σκέλος αυτής της συμφωνίας, δηλαδή την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής με τα επιτόκια της ΕΚΤ, με μια περίοδο χάριτος έτσι ώστε να ξεφύγουμε από την ύφεση, καθώς επίσης και με ρήτρα εξαγωγών, πράγματι πολλά θα μπορούσαν να αποτραπούν.
Εκείνη την εποχή η ελληνική οικονομία δεν είχε καταστραφεί, η ανεργία δεν είχε εκτοξευτεί στα ύψη, δεν είχαν χρεωκοπήσει εκατοντάδες, χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι Έλληνες δεν είχαν εξαθλιωθεί - ενώ η χώρα δεν είχε βυθιστεί στον απόλυτα καταστροφικό αποπληθωρισμό, ο οποίος αυξάνει από τη φύση του τα χρέη.
Στη συνέχεια ήρθε το PSI, το οποίο πλήρωσαν κατά 50% οι ίδιοι οι Έλληνες - ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες, δημόσιοι οργανισμοί, ιδιώτες Έλληνες ομολογιούχοι. Αποτέλεσμα, να αδυνατίσει δραματικά το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας, καθιστώντας αναγκαία την ανακεφαλαιοποίησή του - η οποία "κατανάλωσε" το υπόλοιπο 50% της διαγραφής (εκτός από την υποθήκευση της χώρας, το αγγλικό δίκαιο που επιβλήθηκε και λοιπά). Ακόμη και στις αρχές του Οκτωβρίου του 2014 η Ελλάδα είχε ακόμη τη δυνατότητα να ανακάμψει, εάν η Ευρώπη τηρούσε την υπόσχεσή της του 2012, για την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής με χαμηλά επιτόκια - καθώς επίσης εάν είχαμε ολοκληρώσει την τελευταία αξιολόγηση το Σεπτέμβριο του 2014 και κυρίως δε δηλώναμε δημόσια και πανηγυρικά ότι διώχνουμε το ΔΝΤ και ετοιμαζόμαστε για τις αγορές!
Κάπου εκεί χάθηκε η ενδεχόμενη πρόσβασή μας στις αγορές, η οποία είναι μάλλον αδύνατον να ανακτηθεί, εάν δε μεσολαβήσει η διαγραφή μεγάλου μέρους του χρέους μας.
Γερμανία: Με την Ευρώπη ή με τη διάλυσή της
Η συζήτηση όμως πρέπει να ανοίξει και μια ακόμη ουσιώδη οπτική. Ακόμη και αν δοθεί η καλύτερη δυνατή λύση στη χώρα μας, το πρόβλημα της ευρωζώνης θα συνεχιστεί να υφίσταται αφού δεν οφείλεται στην Ελλάδα, ούτε στην Ιταλία ή την Πορτογαλία, αλλά στη Γερμανία. Δεν πρόκειται για άποψη- "άλλοθι" αλλά για τη δομική λειτουργία του ευρώ και τη "μόχλευση" υπέρ της, από την κρίση στην ευρωζώνη.
Οι εταίροι της Γερμανίας, ιδίως στο Νότο αλλά και πιο βορειοκεντρικά πλέον, βυθίζονται. την ώρα που αυτή η βύθισή τους "τρέφει" τη γερμανική ισχύ.
Απόδειξη αποτελούν τα τεράστια εμπορικά της πλεονεκτήματα, τα οποία αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο τον τελευταίο χρόνο - επειδή όλοι γνωρίζουν πως τα πλεονάσματα του ενός είναι ίσα με τα ελλείμματα του άλλου.
Πως η εξίσωση, δηλαδή, είναι μηδενικού αθροίσματος (πλεονάσματα συν ελλείμματα = μηδέν), οπότε, αν η Γερμανία συνεχίσει την ίδια μονοθεματική πορεία, όλες οι άλλες χώρες της ευρωζώνης, η μία μετά την άλλη, θα χρεωκοπήσουν παραμένοντας στο ευρώ - κάτι που φυσικά θα το καταλάβουν κάποια στιγμή, επιλέγοντας την έξοδό τους...
Ήδη οι Ευρωπαίοι συμπεριφέρονται με την Ελλάδα στον "τοίχο", θεωρώντας ότι έχουν την πολυτέλεια να συζητούν χωρίς το κόστος "μετάδοσης της μόλυνσης", αγνοώντας την πρόσφατη (δυσάρεστη για τους Γερμανούς) αλλαγή της ισοτιμίας του ευρώ, ύστερα από την απόφαση της Ελβετικής Κεντρικής Τράπεζας.
Έχουμε ζήσει ένα 5ετές χρονικό πειραματισμών, ένα χρονικό αναξιοπιστίας και αναποτελεσματικότητας, ένα χρονικό εκβιασμών, ψηφίζοντας διαρκώς μεσοπρόθεσμα και πολυνομοσχέδια, τα οποία απλώς μετέθεταν το πρόβλημα σε επόμενο χρόνο.
Όλο αυτό το διάστημα δεν ανακατασκευάστηκε η Ελλάδα με ένα μοντέλο ευρωπαϊκών προδιαγραφών και λειτουργίας, αλλά την άφησαν να βαλκανοποιείται με διαρκείς συμφωνίες γεμάτες σκοτεινά σημεία και χρηματοδοτικά κενά, που πάντα έκλειναν ύστερα από ένα νέο κύμα τελεσιγράφων και εκβιασμών.
Ουδείς μας έπεισε ή μας εξήγησε γιατί δεν ολοκληρώθηκε η 5η αξιολόγηση, γιατί δεν άνοιξαν οι αγορές για εμάς ή γιατί δεν ξεκίνησε η συζήτηση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Πού είναι το OSI που μας είχαν υποσχεθεί;
Αυτός που ονόμασε το Νότο PIIGS και αγνόησε ότι το ευρώ είναι ένα "πολιτικό" νόμισμα, πίσω από το οποίο δεν υπάρχουν θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη, ποιος είναι;
Πέντε χρόνια μετά, χρωστάμε περισσότερα, ζούμε χειρότερα και είμαστε όλοι απελπισμένοι και ανασφαλείς. Μας εγκαλούν γιατί δεν είμαστε Ελβετία, όταν χώρες σαν την Ελβετία ετοιμάζονται να κλείσουν τα σύνορά τους (CNBC 15/12/2012), ενώ ήδη "επανακαθόρισαν" τη νομισματική τους σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιχειρήθηκε όλα αυτά τα χρόνια με συντονισμένες μακροοικονομικές πολιτικές, εκ του μακρόθεν, να επιβληθούν αποφάσεις χωρίς καμία δημοκρατική νομιμοποίηση.
Το χρέος είναι χρέος! - Το πολιτικό θέμα της ευρωζώνης
Υπάρχει τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα στην Ευρώπη. Εμείς, "θέλουνε" όλη η Ευρώπη, να πληρώνουμε γερμανικούς φόρους. Η κ. Μέρκελ δέχεται να την ψηφίζουμε ή όχι πανευρωπαϊκά;
Πώς δένουν λοιπόν δημοσιονομικές αποφάσεις παρμένες από διαφορετικά κοινοβούλια με διαφορετικά ερωτήματα και προβληματισμούς, και πώς θα γίνουν σεβαστές τέτοιες αποφάσεις σε χώρες-μέλη χωρίς να φαντάζουν δικτατορικές εντολές τεχνικού και γραφειοκρατικού χαρακτήρα;
«Το χρέος είναι χρέος!», δήλωσε "προχτές" η κ. Λαγκάρντ (ως επικεφαλής του ΔΝΤ), ξεχνώντας ότι, μέχρι σήμερα, ο οργανισμός της, σε κάθε αξιολόγησή του, σημειώνει ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο!
Το χρέος όμως τελικά είναι ενιαίο αν μιλάμε για Ε.Ε. και ευρωζώνη. Για να επιζήσει το ευρώ μακροπρόθεσμα χρειάζεται εντέλει ενιαία δημοσιονομική πολιτική, ενιαία αγορά εργασίας, ενιαία φορολογική πολιτική, ενιαία αγορά κεφαλαίου. Δεν μπορεί να υπάρχει ευρώ με δύο τιμές στην ευρωζώνη, με δύο επιτόκια! Να γιατί το θέμα είναι εξόχως πολιτικό και εξόχως αφορά πρώτιστα το αν η Γερμανία θα αποφασίσει αν θέλει μια τέτοια Ευρώπη ή αν θα δει με τον "κανιβαλισμό" των άλλων οικονομιών των εταίρων της την ευρωζώνη να διαλύεται.
Επειδή δε εσχάτως και στην Ελλάδα εμφανίζονται πολλοί ως θιασώτες της "αμερικανικής λογικής" στο θέμα, ας ανατρέξουν να δουν τι έγινε στις ΗΠΑ στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο τότε υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας Τζορτζ Ουάσιγκτον, ονόματι Χάμιλτον, κλήθηκε στην πράξη και όχι με μία "Διακήρυξη" να αποδείξει ότι το τότε κράτος των αρχικά 13 πολιτειών των ΗΠΑ ήταν γεγονός και όχι απλά "πέτσινο δημιούργημα" κάποιων επαναστατών απέναντι στην αγγλική παντοκρατορία.
Το σημείο-"κλειδί" τότε ήταν η πλήρης ανάληψη από την κεντρική διοίκηση των χρεών των επιμέρους πολιτειών. Η απάντηση ήταν η διοικητική ολοκλήρωση. Το σημείο καμπής ήταν η μη αποδοχή της λογικής ότι διαφορετικές πολιτείες είχαν διαφορετικά επίπεδα χρεών. «Το χρέος είναι ένα»!
Για όσους το έχουν ξεχάσει, η δημιουργία του ευρώ είχε το νόημα πως το κοινό νόμισμα θα οδηγούσε στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Από το 2001, όμως, η κοινή μας περίοδος εντός της ζώνης του ευρώ δεν έδειξε πως όσοι σήμερα "κουνάνε το δάχτυλο" για τα ελλείμματα ιδίως του Νότου δεν είναι οι ίδιοι που έχουν κερδίσει οικονομικά τα αποτελέσματα των ελλειμμάτων αυτών;
Οι πράγματι εντυπωσιακές οικονομικές επιδόσεις της Γερμανίας δεν οφείλονται στη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά των δανείων και της κατανάλωσης;
Μήπως η Γερμανία δεν ήταν που πριν μερικά χρόνια πρωτοστάτησε στην επέκταση της Ε.Ε. και της ευρωζώνης, για να αυξήσει τους "πελάτες" των προϊόντων της σε μια αχανή ευρωαγορά, αντί της εμβάθυνσης και με πολιτικούς όρους της ίδιας της Ευρώπης;
Για την ώρα μένουμε όλοι απλά στο τι θα συμβεί μέσα σε έξι μέρες μεταξύ Ελλάδας και "εταίρων μας". Η κοινή γνώμη για πρώτη φορά δείχνει να έχει μια διάθεση ανάτασης. Αυτό όμως η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να το αποκωδικοποιήσει γρήγορα, παράλληλα με τις εξελίξεις των έξι αυτών ημερών, πως δεν αφορά την έκβαση των διαπραγματεύσεων. Αφορά σχεδόν αποκλειστικά τον τρόπο που προσήλθε σε αυτές τις διαπραγματεύσεις.
Αν αυτήν την κρίσιμη ώρα για τον τόπο κάποιοι το μεταφράζουν με λάθος νόημα για την κοινή γνώμη, ας θυμηθούν τη μικρή ιστορία για τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μπροστά στη λαοθάλασσα που τον υποδεχόταν με απίστευτες εκδηλώσεις ο Ελευθέριος Βενιζέλος έγειρε και ψιθύρισε στη σύζυγό του Έλενα: «Θα ήσαν αύριο όλοι εδώ δια να παρακολουθήσουν την εκτέλεσίν μου». Ήταν μια φράση του Κρόμγουελ σε αντίστοιχη περίπτωση.
Γιώργος Σαχίνης
