Μόλις 60 χρόνια καλλιέργειας μάς έχουν απομείνει μέχρι την ολοκληρωτική εξάντληση του κατάλληλου χώματος υψηλής ποιότητας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Την αυστηρή αυτή προειδοποίηση κάνουν οι επιστήμονες, καλώντας τον άνθρωπο να πάψει να "τραυματίζει" το έδαφος με τους ρυθμούς και την ένταση που το κάνει μέχρι σήμερα και να στραφεί σε πιο ήπιας μορφής καλλιέργειες, αν δε θέλει σε βάθος μόλις 60 χρόνων κυριολεκτικά να πεινάσει, αφού το έδαφος δε θα μπορεί πια να αποδώσει καρπούς για να θρέψει όλα αυτά τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων!
Συγκεκριμένα, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες, η υποβάθμιση του εδάφους μπορεί να φέρει και υποβάθμιση στη ζωή μας. Μάλιστα, τονίζουν ότι βλέπουν το κατάλληλο χώμα υψηλής ποιότητας για καλλιέργεια να εξαντλείται μέσα στα επόμενα 60 χρόνια. Αιτία ο άνθρωπος, ο οποίος, μέσω της χρήσης χημικών στις γεωργικές δραστηριότητες, των αποψιλώσεων εκτάσεων αλλά και του φαινομένου του θερμοκηπίου, "τραυματίζει" το έδαφος.
Το σήμα κινδύνου είναι ανησυχητικό καθώς ήδη το ένα τρίτο του εδάφους του πλανήτη έχει υποβαθμιστεί, την ίδια στιγμή που η ανανέωση επιφανειακού ποιοτικού εδάφους είναι μόλις κατά 3 εκατοστά, σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ερευνών που έχουν δοθεί στο φως της δημοσιότητας.
Η "Νέα Κρήτη" κατέγραψε ενδιαφέρουσες απόψεις ανθρώπων που ασχολούνται σε τοπικό επίπεδο με τη γη, είτε επιστημονικά, είτε παράγοντας προϊόντα.
Σεβασμός
Ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος κ. Αλέκος Στεφανάκης είπε στην εφημερίδα μας: «Εμείς ως όντα ζούμε σε έναν πλανήτη ο οποίος μας φιλοξενεί, και τον οποίο τον έχουμε δανειστεί από τις επόμενες γενιές. Άρα θα πρέπει να σεβόμαστε τον πλανήτη. Ζούμε και δραστηριοποιούμαστε και προσπαθούμε να περάσουμε καλά και να επιβιώσουμε αξιοποιώντας τους φυσικούς πόρους, που είναι το νερό, ο αέρας, τα φυτά, το έδαφος, το υπέδαφος, ο θαλάσσιος πλούτος και γενικά όλοι αυτοί οι φυσικοί πόροι που εμείς έχουμε ως όντα ξαμοληθεί και τους υπερεξαντλούμε. Και δε φτάνει μόνο αυτό. Παράλληλα δεν τους σεβόμαστε και τους μολύνουμε».
«Η εξάντληση είναι διπλή»
Ο κ. Στεφανάκης τονίζει, επομένως, ότι η εξάντληση είναι διπλή. Η μία έχει σχέση με τις εντατικές καλλιέργειες και ιδιαίτερα με τις μονοκαλλιέργειες και την καταστροφή της ισορροπίας της φύσης.
«Από τον άνθρωπο υπάρχει μια υποτίμηση της ισορροπίας της φύσης. Παίζουμε με την ισορροπία της φύσης. Όταν αμολάμε στη φύση Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς, παίζουμε με την ισορροπία της. Το άλλο θέμα είναι η μόλυνση που προκαλούμε. Και αυτό συνεπάγεται μόλυνση της τροφικής αλυσίδας, η οποία μας οδηγεί σε αρρώστιες και ασφαλώς υπάρχει και η επίδραση της παραγωγής στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής. Γιατί ασφαλώς τα τετραγωνικά χιλιόμετρα των πάγων και οι όγκοι μειώνονται.
Υπάρχουν πολλά θέματα στη Βιολογία με την οποία εγώ ασχολούμαι, που δείχνουν ότι υπάρχει μια θέρμανση του πλανήτη».
Από 3,5 δισ. το 1940 στα 10 δισ. το 2040: Πώς θα τραφεί ο παγκόσμιος πληθυσμός;
Τα νούμερα της αύξησης του πληθυσμού της γης είναι συγκλονιστικά. Όπως τονίζει ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του ΓΕΩΤΕΕ Αλέκος Στεφανάκης, «ο πληθυσμός της γης το 1940 ήταν περίπου 3,5 δισεκατομμύρια. Και σήμερα ξεπερνάμε τα 7 δισ.! Το 2040 ή το 2050 ο πληθυσμός θα περνάει τα 10 δισ. Αλήθεια, ποιος θα μας θρέψει;».
Ο κ. Στεφανάκης τονίζει ότι ως όντα θα πρέπει καταρχήν να ξεκινήσουμε να σεβόμαστε τους φυσικούς πόρους και η διαχείρισή τους να γίνεται με οικονομία μέσα από την αριστοποίηση της εκμετάλλευσης. «Να σκύψουμε το κεφάλι σε αειφόρες μεθόδους, σε ανακύκλωση. Δηλαδή, να σεβόμαστε τη φυσική διαδικασία, που δε λέει τίποτα άλλο από το να επιτρέπουμε σε όλα τα όντα που ζουν στο περιβάλλον να κάνουν τον κύκλο τους».
Χρειάζονται άλλα αγροτοκτηνοτροφικά μοντέλα
Για μεγάλη καταστροφή του εδάφους και για επικίνδυνες καταστάσεις στο μέλλον, αν δε «βάλουμε νερό στο κρασί μας», μιλάει στη "Ν.Κ." και ο ερευνητής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, πρόεδρος της Οικολογικής Παρέμβασης Ν. Ηρακλείου και φυσικός-περιβαλλοντολόγος Μιχάλης Προμπονάς.
«Λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας και της χρήσης των φυτοφαρμάκων, σίγουρα, έχουμε μεγάλη καταστροφή. Σε ό,τι αφορά το φαινόμενο του θερμοκηπίου, παίζει κάποιο ρόλο σε ό,τι αφορά την ερημοποίηση κάποιων περιοχών. Τα εδάφη όντως μειώνονται και κυρίως λόγω της εντατικής χρήσης των περιοχών. Λόγω της εντατικής, δηλαδή, γεωργίας που κάνουμε, λόγω της χρήσης των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων, σίγουρα η ποιότητα του εδάφους μειώνεται, και με τη διάβρωση που έχουμε λόγω της ερημοποίησης. Γιατί με τη διάβρωση χάνονται εκατοστά παραγωγικού εδάφους».
Ο κ. Προμπονάς τονίζει στο σημείο αυτό ότι δεν πρέπει να βαδίζουμε σε εντατικές μορφές καλλιέργειας, να μη χρησιμοποιούμε αγροχημικά σε τέτοια έκταση που τα χρησιμοποιούμε με στόχο να φτάσουμε στη βιολογική γεωργία χωρίς καθόλου χρήση αγροχημικών. Καταλήγοντας, ο κ. Προμπονάς εκφράζει και την άποψη ότι ο μεγάλος πληθυσμός των μη εσταβλισμένων ζώων προκαλεί και τη διάβρωση του εδάφους, αφού τα ζώα τρώνε τα πάντα και συμβάλλουν προς αυτήν την αρνητική κατεύθυνση.
«Άρα είναι και η κτηνοτροφία ένα πρόβλημα με τον τρόπο που γίνεται. Επομένως πρέπει να προχωρήσουμε σε άλλα μοντέλα της αγροτικής πολιτικής και της κτηνοτροφίας», καταλήγει ο γνωστός επιστήμονας.
Οι παραγωγοί
Στην ξηρασία και στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, πολύ περισσότερο απ' ό,τι στους ίδιους τους παραγωγούς, αποδίδει την καταστροφή αυτή ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αρχανών Μύρων Χιλετζάκης. «Και λόγω αυτών των φαινομένων έχουμε το πρόβλημα της ερημοποίησης και ειδικά της Κρήτης. Φανταστείτε ότι τα τρία τελευταία χρόνια οι βροχοπτώσεις ήταν ελάχιστες. Ο υδροφόρος ορίζοντας κατέρρευσε και απλά φέτος έχει κάνει το αναμενόμενο νερό και όχι βαρυχειμωνιά. Ένα δείγμα από αυτά είναι τα μεγάλα αρδευτικά έργα που έχουν γίνει στην Κρήτη και δεν μπορούν να αξιοποιηθούν, όπως είναι το φράγμα της Φανερωμένης, του Αποσελέμη κ.λπ.».
Ο Μύρων Χιλετζάκης υποστηρίζει ότι τα χημικά που χρησιμοποιούνται πλέον στην ύπαιθρο είναι εξειδικευμένα και δεν εμφανίζουν αλόγιστη χρήση. «Δηλαδή ένας επαγγελματίας παραγωγός πλέον, όταν θέλει να βάλει νιτρικά και λιπάσματα στο χωράφι του, πρώτα κοιτάζει να έχει μια εδαφολογική ανάλυση. Δεν πάει να βάλει μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων, με τρόπο που να δημιουργούνται προβλήματα στο έδαφος και γενικά στον υδροφόρο ορίζοντα. Ή έτσι έπρεπε να λειτουργούν όλοι οι αγρότες, τέλος πάντων».
Καταλήγοντας, ο κ. Χιλετζάκης τονίζει ότι «τα τελευταία χρόνια, λόγω των τιμών των λιπασμάτων, έχουν σταματήσει πλέον οι παραγωγοί να βάζουν τα λιπάσματα που έβαζαν στο παρελθόν».
Η λύσης της αμειψισποράς
Η λύση της αμειψισποράς που περιγράφει στη "Ν.Κ." ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του ΓΕΩΤΕΕ Αλέκος Στεφανάκης προέρχεται από τις παλιές εποχές της πείνας για την Ελλάδα. Και μπορεί από τη μια να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της φτώχιας και της εξαθλίωσης του κόσμου, αλλά από την άλλη και στη δραστική μείωση της χρήσης χημικών στα εδάφη του νησιού μας. Δοκιμασμένη, συνεπώς, πατροπαράδοτη και με σίγουρο αποτέλεσμα για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, αφού εξασφαλίζει στους παραγωγούς τη δραστική μείωση της χημικής λίπανσης και εκμηδενίζει την ανάγκη χρησιμοποίησης ζιζανιοκτόνων στα χωράφια, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την παραγωγή φυτικών ζωοτροφών για τα ζώα μας και εξαιρετικών προϊόντων για τη διατροφική μας θωράκιση!
«Θα σας το πω πιο απλά», λέει ο Αλέκος Στεφανάκης. «Και ό,τι σας λέω να λάβετε υπόψη σας ότι ταυτόχρονα κουβαλάω και μια επιστημονική γνώση, που μου την έχουν μεταφέρει οι συνάδελφοί μου των άλλων κλάδων των γεωτεχνικών, οι δασολόγοι, οι γεωπόνοι κ.λπ. Όταν φυτέψουμε βίκο σε έναν ελαιώνα, θερίσουμε το βίκο και τον πάμε για ζωοτροφή. Στο στρέμμα ο βίκος αφήνει 17 κιλά άζωτο - αυτά που σας λέω είναι επιστημονικά δεδομένα - δηλαδή μισό σακί λίπασμα. Δίνει η φύση, δίχως το σανό που θα πάρουμε, δίχως τη βελτίωση του εδάφους, που είναι πλήρως αποδεδειγμένη. Δίχως το ότι παίρνουμε μια καταπληκτική ζωοτροφή, πλούσια σε πρωτεΐνες, η οποία αποτελεί ένα καταπληκτικό προϊόν για τη διατροφή των ζώων, δίχως ότι η κοπριά των ζώων αποτελεί περίπου ένα βελτιωτικό. Αυτή είναι η ισορροπία της φύσης. Αυτά πρέπει να σεβαστούμε κι εκεί πρέπει να πάμε».
Ο τρόπος
Η διαδικασία έχει ως εξής: Χωρίς νερό, αφού φυτεύεις το Σεπτέμβριο για να εκμεταλλευτείς τις βροχές, βάζεις κτηνοτροφικά φυτά μέσα στα λιόφυτα. Αυτά μεγαλώνουν και τα θερίζεις το Μάιο. Ή βάζεις προϊόντα για ανθρώπινη χρήση. Μέσα από την κατηγορία των "ψυχανθών" - όπως ονομάζεται η κατηγορία των φυτών αυτών που έχουν εδαφοβελτιωτικές ιδιότητες - εξασφαλίζεις ταυτόχρονα τον εμπλουτισμό της γης σου σε άζωτο και χρειάζεσαι ελάχιστα έως και καθόλου λιπάσματα στη συνέχεια για τις ελιές σου.
Τα ψυχανθή θεωρούνται από τα πιο χρήσιμα στον άνθρωπο φυτά, ενώ, εκτός από τις ζωικές ανάγκες, καλύπτουν και τις διατροφικές ανάγκες του ανθρώπου. Από τα ψυχανθή, που ο άνθρωπος καλλιεργεί για δική του τροφή, είναι τα κουκκιά, τα φασόλια, η φακή, τα ρεβίθια, τα μπιζέλια, η σόγια και η φάβα (οι τροφές των φτωχών, όπως λέγονται, γιατί είναι φτηνά). Η χρησιμότητά τους είναι πολλαπλή. Πάνω απ' όλα είναι από τις πιο θρεπτικές τροφές και για τον άνθρωπο και για τα ζώα. Έχουν περισσότερο λεύκωμα απ' όσο τα σιτηρά και πιο πολλές θερμίδες, περιέχουν σίδηρο, αλκαλικές βάσεις αναγκαίες για τον οργανισμό.
Παράλληλα είναι και από τα πιο φτηνά, από οικονομική άποψη, προϊόντα, γιατί η καλλιέργειά τους είναι εύκολη. Σαν ζωοτροφή είναι εξίσου θρεπτική. Τα ζώα που τρέφονται με ψυχανθή κάνουν καλύτερο γάλα και έξοχο κρέας, καθώς και λίπος. Η διατήρησή τους είναι το πιο απλό πράγμα, επειδή ζουν πολύ σε ξερή κατάσταση στις αποθήκες.
Χριστόφορος Παπαδάκης
