Η μοναξιά της παιδικής του ηλικίας δεν εγκατέλειψε τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τότε που γύρισε στα Χανιά και έκανε τα πρώτα βήματά του στην πολιτική.
Του Αιμίλιου Δασύρα *
Απόφευγε τις παρέες, έμενε αποτραβηγμένος με τα βιβλία του, τις σκέψης που τον τυραννούσαν από παιδί. Ένιωθε πως δεν είχε καιρό, στο μυαλό του είχε τολμηρά και μεγάλα σχέδια και ήθελαν σκληρή δουλειά, οδυνηρές θυσίες για να γίνουν πραγματικότητα.
Την εποχή εκείνη ήρθε και ο "φτερωτός θεός Έρωτας" να χτυπήσει με τα βέλη του την καρδιά του. Αιτία ήταν η νεαρή Μαρία Κατελούζου (Gattilusio), μια μοναχοκόρη, κοπέλα που όλοι είχαν να μιλούν για την ομορφιά και φρονιμάδα της.
Καταγόταν από την αρχοντική οικογένεια των Gattilusio της Δημοκρατίας της Γένοβας, που είχαν έρθει σαν Ηγεμόνες στην Μυτιλήνη, μεταξύ 1335 και15ο αιώνα, όταν δόθηκε το νησί σαν ''φέουδο'' σε ένα πρόγονό της.
Από τη Μυτιλήνη οι γονείς της Μαρίας ήρθαν στα Κύθηρα και από εκεί στα Χανιά όπου ήταν η ''Μοίρα'' της να γνωρίσει τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Μια πρόπρο γιαγιά της Μαρίας, η Αικατερίνη Κατελούζου ήταν η σύζυγος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου του ''Μαρμαρωμένου Βασιλιά'' . Την είχε παντρευτεί όταν ήταν Δεσπότης του Μυστρά στα 1440. Ο γάμος, όμως, ήταν σύντομος... πέθανε στα 1441, μετά ένα χρόνο γάμου, τότε που ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη για να βοηθήσει τον αδελφό του Ιωάννη τον 8ο, Παλαιολόγο, που τον απειλούσαν οι Οθωμανοί.
Ο Βενιζέλος με την Μαρία παντρεύτηκαν τον Δεκέμβρη του 1891 στο αρχοντικό των Κατελούζων στον ''Τοπανά'' Χανίων, στην σημερινή οδό Θεοτοκοπούλου 68.
Όλοι οι Χανιώτες γιόρτασαν την χαρά τους. Ο Βενιζέλος ήταν τότε 27 ετών και η λατρευτή του Μαρία 21 ετών.
Οι νεόνυμφοι θα μείνουν στο σπίτι της Χαλέπας, στο ανώγειο, ενώ στο ισόγειο έμεναν η μητέρα και τα αδέλφια του.
Εκεί θα ζήσουν τα νεανικά τους όνειρα και τις χαρές του γάμου τους. Αλλά η έγγαμη ζωή τους ήταν σύντομη και άτυχη.
Τρία χρόνια μετά, εκεί θα γεννηθεί το πρώτο τους παιδί ο Κυριάκος, στα 1892 και ο Βενιζέλος από τη χαρά του έπλεκε και μαντινάδες!
Πέρασαν ακόμη δυο χρόνια και η Μαρία επρόκειτο να φέρει στον κόσμο και άλλο παιδί στη ζωή. Μια ανησυχία κρατούσε τον Βενιζέλο, φώναξε τους καλύτερους γιατρούς για να βοηθήσουν τη νέα γυναίκα. Αλλά παρ' όλες τις προσπάθειές τους η Μαρία άφησε την τελευταία της πνοή την ίδια στιγμή που έφερνε στον κόσμο το δεύτερο παιδί της τον Σοφοκλή στα 1894.
Η Μαρία πέθανε τον Νοέμβριο του 1894 σε ηλικία 24 ετών από ''Λοίμωξη'' (επιλόχειο πυρετό).
Ο θάνατος της γλυκιάς του Μαρίας τον σημάδεψε και το σημάδι του πένθους, το χαρακτηριστικό ''μουσάκι'', συνόδευσε από τότε την ευγενική μορφή του σε όλη την μετέπειτα ζωή του.
Στην τραγική αυτή ατυχία, την ορφάνια των παιδιών του και το αιφνίδιο σβήσιμο του ερωτικού του ονείρου, με την αγαπημένη του Μαρία, αποδίδουν τον συχνό ''βαθύτατο αναστεναγμό του και τη μελαγχολία του γίγαντα''.
Το βαρύ πένθος και η οδύνη τυλίγει την ψυχή του. Καθημερινά τον βρίσκουν να κάθεται σε ένα σκαμνάκι με ένα βιβλίο στο χέρι, δίπλα στον τάφο της λατρευτής του Μαρίας, που βρίσκεται στο νεκροταφείο της Αγίας Φωτεινής, πίσω από το Ιερό του Ναού.
Αυτό κράτησε για πάνω από ένα χρόνο κι έφτασαν όλοι να ανησυχούν για την υγεία του. Κι όταν εκείνος κατάλαβε τον κίνδυνο που τον απειλούσε αντιστάθηκε.
Δάμασε τον πόνο του και είπε να του φέρουν το παιδί του. Το πήρε στα χέρια, έσκυψε να το φιλήσει, μα τα μάτια του βούρκωσαν και μούσκεψαν τα μάγουλά του και άρχισαν να τρέχουν... «Προς Θεού...», είπε… «μην πιεί το μωρό τα δάκρυά μου...», έκανε τρομαγμένος ο Βενιζέλος κι έδωσε το μωρό στην αδελφή του.
Στιγμές τραγικές που θα άφηναν ανεξίτηλα τα σημάδια τους. Μπόρεσε να δαμάσει τον πόνο του ο Βενιζέλος, μα όχι και να λησμονήσει. Μαζί με τα μάτια της αγαπημένης του, έκλεισε και κάθε ευτυχία γι' αυτόν.
Μετά το θάνατο της γυναίκας του, έμεινε απελπίστηκα μόνος. Ρίχθηκε στον αγώνα, αφοσιώθηκε στο έργο του. Οι σκληρές ανάγκες των αγώνων για λευτεριά του τόπου τον αποσπούν από την οδύνη του και τον αναγκάζουν να ξαναμπεί στον αγώνα με μεγαλύτερο πείσμα, χωρίς όμως ποτέ να απαλλαχθεί από το παράπονο που συχνά ξεστόμιζε:
«Ωχ Θεέ μου... Γιατί;».
Γρήγορα γίνεται ο πρωταγωνιστής και ο πρωτεργάτης των Ιστορικών σταθμών της Κρητικής Ιστορίας και της Κρητικής Πολιτείας.
Αγωνίζεται σε όλα τα μέτωπα, ως επαναστάτης, νομικός, πολιτικός, διπλωμάτης.
Πρωτοστατεί στην Επανάσταση του Ακρωτηρίου στα 1897.
Στη Συγκρότηση της Κρητικής Πολιτείας στα 1899, στο Θέρισο στα 1905.
Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκινά στα 1887, σε ηλικία 23 ετών, όταν εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής Κυδωνιών, της περιοχής Χανίων, του ''κόμματος των Φιλελευθέρων'' (Ξυπόλιτων).
Στην πολυτάραχη ζωή του, επρόκειτο να ζήσει πολλές στιγμές χαράς και Δόξας, μα ευτυχίας ποτέ πια.
Οι αναμνήσεις μου
Πολλά από αυτά τα ντοκουμέντα τα θυμάμαι από τότε που ήμουν μικρό παιδί και τα συζητούσαν η θεία Ιφιγένεια Κατελούζου, πρώτη εξαδέλφη με την Μαρία Κατελούζου, η οποία είχε παντρευτεί τον Γιάγκο Ανδρόνικο καθηγητή των Γαλλικών, σε φιλολογικά απογεύματα που διοργάνωνε για τον πνευματικό κόσμο των Χανίων στο σπίτι τους που βρισκόταν στην αρχή της οδού Ι. Σφακιανάκη αριθμός 2.
Σε αυτές τις φιλολογικές συγκεντρώσεις είχε παρευρεθεί και ο Νίκος Καζαντζάκης όταν επισκεπτόταν τα Χανιά ως μέλος της επιτροπής για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί στην Κρήτη κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ήταν χαρά μου να παρακολουθώ να συζητούν για διάφορα ιστορικά γεγονότα παρμένα από την ιστορία του τόπου μας. Τα άκουγα με προσοχή και τα κατέγραφα στο παιδικό μυαλό μου.
Και τώρα ακόμη, όταν περνώ από εκείνο τον δρόμο όλα αυτά τα ξαναζώ και μου έρχονται ζωντανές οι παλιές θύμησες. Όλα έχουν παραμείνει όπως ήταν και τότε!! Το κτίριο, οι πόρτες, τα παράθυρα, όλα είναι όπως και τότε. Ακόμη και η λεμονιά υπάρχει εκεί ανέπαφη, γεμάτη λεμόνια, όπως ήταν και τότε.
Εμένα όμως μου λείπουν όλα εκείνα τα αγαπημένα πρόσωπα.
*Ο Δρ. Αιμίλιος Δασύρας είναι γεωλόγος
