default-image

Ορυκτοί Πόροι και Εθνική Άμυνα: Μια πρόταση 50 χρόνων…

Απόψεις
Ορυκτοί Πόροι και Εθνική Άμυνα: Μια πρόταση 50 χρόνων…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το άρθρο 161 του νόμου 4001/2011, προβλέπει τη φορολογία με συντελεστή 20% των αναδόχων (εταιρειών) που πρόκειται να πραγματοποιήσουν τις έρευνες/εκμεταλλεύσεις των κοιτασμάτων των Ελληνικών υδρογονανθράκων. Το άρθρο 164 του ίδιου νόμου προβλέπει πως αυτό το ποσοστό χρημάτων θα «κατατίθεται σε ειδικό προς τούτο τραπεζικό λογαριασμό του Πράσινου Ταμείου, που τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος.

»Το προϊόν του λογαριασμού διατίθεται για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων για την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης που τυχόν προκαλείται από δραστηριότητες έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων καθώς και προστασίας του περιβάλλοντος από δραστηριότητες που έχουν σχέση με κάθε είδους εκμετάλλευση ή χρήση ενεργειακών πηγών ή πόρων…»

Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος

Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης

Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων

Ο νόμος 4162/2013 αφορά την ίδρυση του Εθνικού Λογαριασμού Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών (ΕΚΑΓ). «…Σκοπός του ΕΛΚΑΓ είναι η δημιουργία αποθεματικού για τη χρηματοδότηση των κλάδων σύνταξης των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΚΑ) και κυρίως για τη διασφάλιση των συντάξεων των νέων γενιών (…) Από τον ΕΛΚΑΓ μπορούν να χρηματοδοτούνται μεταπτυχιακά προγράμματα ή ερευνητικά έργα που αφορούν στην αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας και κυρίως των υδρογονανθράκων και εκπονούνται από εργαστήρια ή τμήματα ή σχολές ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ…»

Όπως αντιλαμβανόμαστε από τα παραπάνω, τα χρήματα τα οποία προβλέπονται να εισπραχθούν από την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων θα κατευθυνθούν κυρίως στο ασφαλιστικό σύστημα, στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ακαδημαϊκή έρευνα τη σχετική με τους ορυκτούς πόρους. Ακολουθείται δηλαδή ένα μοντέλο παραπλήσιο της Νορβηγίας. Ως εδώ καλά.

Οι ορυκτοί πόροι, όπως οι υδρογονάνθρακες αλλά και οι σπάνιες γαίες, είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, σχετίζονται με θέματα γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής υφής. Με θέματα Εθνικής Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας. Γνωστοί άλλωστε είναι οι Resource Wars… Η εποχή που διανύουμε είναι η εποχή των Resource Wars… δυστυχώς.

Το αρχαίο Ελληνικό Ναυτικό χτίστηκε κυρίως με τον πλούτο που δημιούργησε το ορυχείο του Λαυρίου. Για περισσότερα δείτε εδώ: http://www.capital.gr/Articles.asp?id=2087970

Όμως ταυτόχρονα, το ίδιο το Ναυτικό προστάτευε αυτούς τους ορυκτούς πόρους από την επιβουλή ξένων δυνάμεων. Υπήρχε και ακόμη υπάρχει δηλαδή μία διττή σχέση μεταξύ των ορυκτών πόρων και της Εθνικής Άμυνας. Χωρίς ισχυρή Εθνική Άμυνα δεν μπορούν να προστατευθούν οι ορυκτοί πόροι. Μη γελιόμαστε.

Μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ υπάρχει μία διαφορά αντιλήψεων όσο αφορά τη σημασία των ορυκτών πόρων. Π.χ. στην ΕΕ οι σπάνιες γαίες θεωρούνται «κρίσιμα ορυκτά». Η ΕΕ βλέπει την «εμπορική αξία» των σπάνιων γαιών. Αντίθετα στις ΗΠΑ οι σπάνιες γαίες θεωρούνται «στρατηγικά ορυκτά»», καθώς χρησιμοποιούνται κυρίως στη στρατιωτική βιομηχανία.

Στις χώρες της ΕΕ οι Ακαδημίες Επιστημών δεν εμπλέκονται με το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα (όπως το είχε παρουσιάσει ο Αϊζενχάουερ). Στις ΗΠΑ υπάρχει αυτή η σχέση και μέσω αυτής της σχέσης δημιουργήθηκαν πάρα πολλές νέες τεχνολογίες οι οποίες αργότερα βρήκαν εφαρμογή και σε άλλους τομείς, πέραν του στρατιωτικού. Ακόμη και στην Ιατρική.

Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να είναι Νορβηγία. Ας όψονται οι γείτονές μας. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει ανάγκη για αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου ανάπτυξης. Κανείς δεν θα μας το χαρίσει αυτό το μοντέλο. Ούτε υπάρχει ένα ιδανικό μοντέλο ανάπτυξης για όλες τις χώρες. Κάθε χώρα οφείλει να δημιουργήσει το δικό της μοντέλο ανάπτυξης λαμβάνοντας υπ' όψιν και άλλα μοντέλα, άλλων χωρών. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να βρούμε έναν τρόπο με τον οποίο να συνδυάσουμε την τεχνολογία με τις ιδιαίτερες γεωπολιτικές προκλήσεις της περιοχής μας.

Προσωπικά καταθέτω τις ακόλουθες τρεις προτάσεις σχετικά με την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων. Οι προτάσεις αφορούν τα επόμενα 50 χρόνια. Η πρόταση αφορά την οποιαδήποτε κυβέρνηση αναλάβει την ευθύνη της χώρας (είτε δεξιά, είτε αριστερή, είτε κεντρώα) σε αυτή την κρίσιμη Ιστορική καμπή:

Μικρό ποσοστό από το 20% των εσόδων του κράτους από τους υδρογονάνθρακες (και όχι μόνο: και από τις σπάνιες γαίες αλλά και όλα τα υπόλοιπα ορυκτά) να κατατίθεται σε Ειδικό Ταμείο για την Ενίσχυση της Εθνικής Άμυνας. Το όφελος από τα έσοδα του κράτους από τους ορυκτούς πόρους πρέπει να λειτουργήσει ανταποδοτικά προς όφελος της Εθνικής Άμυνας. Αυτό καταδεικνύει η διττή σχέση που προαναφέρθηκε.

Η χρηματοδότηση από τον ΕΛΚΑΓ να αφορά επίσης επιστημονική έρευνα σε ελληνική στρατιωτική τεχνολογία.

Μόνιμη συνεργασία σε άμεσο επίπεδο μεταξύ Υπουργείου Ανάπτυξης, Ακαδημίας Επιστημών και Υπουργείου Εθνικής Άμυνας για δημιουργία τεχνογνωσίας / τεχνολογίας στρατιωτικής υφής. (Το πιο προκλητικό θα ήταν η συγχώνευση των δύο Υπουργείων: Ανάπτυξης και Εθνικής Άμυνας. Δεν ζούμε σε γειτονιά αγγέλων, όπως είχε πει και ο Λεχ Βαλέσα πολύ πρόσφατα: τα σύνορα του νέου κόσμου είναι σαν τα τουβλάκια Leggo…).

Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος

Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης

Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων

(το γράφω ξεκάθαρα πως αφορά οποιαδήποτε επόμενη κυβέρνηση, αριστερή ή δεξιά), αλλά στη συνέχεια μάλλον άρεσε και αφού βελτιώθηκε/συμπληρώθηκε με παρατηρήσεις από τον δρ. Πέτρο Τζεφέρη, Διπλ. Μηχ. Μεταλλείων (Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πολιτικής Ορυκτών Πρώτων Υλών ΥΠΕΚΑ), στη συνέχειαπαρουσιάσθηκε, με δική μου συγκατάθεση, στο προσωπικό blog του Δρ. Τζεφέρη ως κοινή - ανεπίσημη - πρόταση εδώ: http://www.oryktosploutos.net/2015/01/k.html 

Ορυκτός Πλούτος και Εθνική Άμυνα: Kρίσιμα ή στρατηγικά ορυκτά;

Ο Ν. 4162/2013 αφορά τη σύσταση του «Εθνικού Ταμείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών» (ΕΤΚΑΓ), το οποίο  έχει ως στόχο τη δημιουργία αποθέματος για την πρόσθετη χρηματοδότηση των κλάδων σύνταξης των φορέων κοινωνικής ασφάλισης και την εν γένει διασφάλιση των συντάξεων των νέων γενεών.

Σύμφωνα μα το άρθρο 2 του ως άνω νόμου, οι πόροι του ΕΛΚΑΓ προέρχονται: ποσοστό από τα έσοδα του Δημοσίου (μερίσματα, δικαιώματα, φορολογία) από τις εταιρείες που αναλαμβάνουν την έρευνα και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και από τη διάθεση αδειών για έρευνες. Το ποσοστό αυτό δεν μπορεί όμως να είναι κατώτερο του 70% των ετήσιων εσόδων από τις ως άνω πηγές. Το ποσοστό αυτό καθορίζεται κατ' έτος με κοινή υπουργική απόφαση.

Εξαιρούνται ο περιφερειακός φόρος 5% που προβλέπεται στο άρθρο 161 παρ. 1 του ν. 4001/2011, καθώς και το ποσοστό 20% των μισθωμάτων ή μεριδίων παραγωγής που κατατίθεται στον λογαριασμό του Πράσινου Ταμείου,  κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 164 παρ. 6 του ν. 4001/2011. Το 20% διατίθεται για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων αντιμετώπισης της θαλάσσιας ρύπανσης που τυχόν προκαλείται από δραστηριότητες υδρογονανθράκων καθώς και προστασίας του περιβάλλοντος από δραστηριότητες που έχουν σχέση με χρήση ενεργειακών πηγών ή πόρων.

Όπως αντιλαμβανόμαστε από τα παραπάνω, τα χρήματα τα οποία προβλέπονται να εισπραχθούν από την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων θα κατευθυνθούν κυρίως στο ασφαλιστικό σύστημα (ποσοστό μέχρι και 75%), στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ακαδημαϊκή έρευνα τη σχετική με τους ορυκτούς πόρους (20%) καθώς και στις τοπικές κοινωνίες (5%). Ακολουθείται δηλαδή μια πρακτική που έχει ήδη προκριθεί και από άλλα κράτη εντός και εκτός του ευρωπαϊκού χώρου (Νορβηγία, Ολλανδία, ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Καναδά και Ιρλανδία) και η οποία απαντά στις ποικίλες δημοσιονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα τα εθνικά ασφαλιστικά συστήματα διεθνώς.

Ως εδώ καλά, με την  αυστηρή προϋπόθεση ότι  θα επιβεβαιωθούν οι προσδοκίες και η Ελλάδα μπορεί σε βάθος 25-30 χρόνων να έχει δημόσια έσοδα της τάξεως των 150 δισ. ευρώ, από τα μερίσματα, τα δικαιώματα και τη φορολογία των εταιρειών που θα αναλάβουν την έρευνα και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και από τη διάθεση αδειών για έρευνες. Εννοείται ότι πρόκειται για μια πρόβλεψη εξαιρετικά επισφαλή, δεδομένης της αβεβαιότητας τόσο σε σχέση με τα κοιτάσματα όσο και σε σχέση με το διεθνές οικονομικό περιβάλλον (ήδη είναι δυσμενές σήμερα για τις τιμές του πετρελαίου)  

Εντούτοις, ας επιτραπούν οι παρακάτω απόψεις.

Οι ορυκτοί πόροι, όπως οι υδρογονάνθρακες αλλά και οι σπάνιες γαίες,  σχετίζονται με θέματα γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής υφής. Με θέματα Εθνικής Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας. Γνωστοί άλλωστε είναι οι Resource Wars… Η εποχή που διανύουμε είναι η εποχή των Resource Wars… δυστυχώς.Το αρχαίο Ελληνικό Ναυτικό χτίστηκε κυρίως με τον πλούτο που δημιούργησε το ορυχείο του Λαυρίου. Για περισσότερα δείτε εδώ: http://www.capital.gr/Articles.asp?id=2087970. Όμως ταυτόχρονα, το ίδιο το Ναυτικό προστάτευε αυτούς τους ορυκτούς πόρους από την επιβουλή ξένων δυνάμεων. Υπήρχε και ακόμη υπάρχει δηλαδή μία διττή σχέση μεταξύ των ορυκτών πόρων και της Εθνικής Άμυνας. Χωρίς ισχυρή Εθνική Άμυνα δεν μπορούν να προστατευθούν οι ορυκτοί πόροι. Μη γελιόμαστε.

Μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ υπάρχει μία διαφορά αντιλήψεων όσο αφορά τη σημασία των ορυκτών πόρων. Π.χ. στην ΕΕ οι σπάνιες γαίες θεωρούνται «κρίσιμα ορυκτά» με βάση την οικονομική τους σημασία, την συμβολή τους στην ανταγωνιστικότητα της ΕΕ  και την στενότητα στον εφοδιασμό της. Η ΕΕ δίνει προτεραιότητα στην «εμπορική αξία και την επάρκεια του εφοδιασμού» των σπάνιων γαιών. Αντίθετα στις ΗΠΑ οι σπάνιες γαίες θεωρούνται «στρατηγικά ορυκτά», καθώς χρησιμοποιούνται κυρίως στη στρατιωτική βιομηχανία.Στις χώρες της ΕΕ οι Ακαδημίες Επιστημών δεν εμπλέκονται με το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα (όπως το είχε παρουσιάσει ο Αϊζενχάουερ). Στις ΗΠΑ υπάρχει αυτή η σχέση και μέσω αυτής της σχέσης δημιουργήθηκαν πάρα πολλές νέες τεχνολογίες οι οποίες αργότερα βρήκαν εφαρμογή και σε άλλους τομείς, πέραν του στρατιωτικού. Ακόμη και στην Ιατρική.

Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να είναι Νορβηγία. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει ανάγκη για αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου ανάπτυξης. Κανείς δεν θα μας το χαρίσει αυτό το μοντέλο. Ούτε υπάρχει ένα ιδανικό μοντέλο ανάπτυξης για όλες τις χώρες. Κάθε χώρα οφείλει να δημιουργήσει το δικό της μοντέλο ανάπτυξης λαμβάνοντας υπ' όψιν και άλλα μοντέλα, άλλων χωρών. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να βρούμε έναν τρόπο με τον οποίο να συνδυάσουμε την τεχνολογία με τις ιδιαίτερες γεωπολιτικές προκλήσεις της περιοχής μας.

Κατατίθενται οι  ακόλουθες τρεις προτάσεις σχετικά με την αξιοποίηση των εσόδων που προέρχονται από τις ορυκτές πρώτες ύλες:

α) Μικρό ποσοστό από το 75% των εσόδων του κράτους από τους υδρογονάνθρακες (και όχι μόνο: και από τις σπάνιες γαίες αλλά και τα υπόλοιπα ορυκτά) να κατατίθεται σε Ειδικό Ταμείο για την Ενίσχυση της Εθνικής Άμυνας. Αλλωστε η δυνατότητα αυτή υπάρχει σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 2 του Ν.4162/2013, όπου το ποσοστό  του 75% δύναται να περιοριστεί μέχρι και στο 70%. Το όφελος από τα έσοδα του κράτους από τους ορυκτούς πόρους πρέπει να λειτουργήσει ανταποδοτικά προς όφελος της Εθνικής Άμυνας. Αυτό καταδεικνύει η διττή σχέση που προαναφέρθηκε.

β) Η χρηματοδότηση από τον ΕΛΚΑΓ να αφορά επίσης επιστημονική έρευνα σε ελληνική στρατιωτική τεχνολογία.

γ) Μόνιμη συνεργασία σε άμεσο επίπεδο μεταξύ Υπουργείων Ανάπτυξης/Περιβάλλοντος, Ακαδημίας Επιστημών και Υπουργείου Εθνικής Άμυνας για δημιουργία τεχνογνωσίας / τεχνολογίας στρατιωτικής υφής.  

[των Σωτήρη Καμενόπουλου και  Πέτρου Τζεφέρη]

(ΠΡΟΣΟΧΗ: η συμμετοχή του Δρ. Τζεφέρη στην κοινή πρόταση δεν αποτελεί επίσημη θέση του ΥΠΕΚΑ, αλλά προσωπικές του απόψεις).

Ασφαλιστική δικλείδα για όσα λαμόγια ονειρεύονται να βάλουν δάκτυλο στο μέλι αυτών των εσόδων υπάρχει και βρίσκεται στην ΕΕ: http://www.energypress.gr/news/Katara-twn-Ploytoparagwgikwn-Phgwn-kai-Eyrwpaikh-Odhgia-2013-34-EE

Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος

Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης

Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων

Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος: Κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών και Ευρωπαϊκή Οδηγία 2013/34/ΕΕ

Η Οδηγία 2013/34 της ΕΕ αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κατά του φαινομένου της «κατάρας των πλουτοπαραγωγικών πηγών» (Resource Curse) και της διαφθοράς η οποία συνδέεται με την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων. H οδηγία βρίσκεται εδώ: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32013L0034&from=EN.

Περισσότερα για το φαινόμενο της «κατάρας των πλουτοπαραγωγικών πηγών» δείτε εδώ: http://www.energypress.gr/news/H-Ellada-pashei-apo-thn-Katara-twn-Ploytoparagwgikwn-Phgwn-kai-thn-Ollandikh-Astheneia

Η συγκεκριμένη οδηγία αφορά τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις, και συναφείς εκθέσεις επιχειρήσεων ορισμένων μορφών. Οι χώρες-μέλη της ΕΕ έχουν περιθώριο το αργότερο μέχρι τα τέλη Ιουλίου του 2015 να ενσωματώσουν τη συγκεκριμένη Οδηγία στις Εθνικές τους νομοθεσίες. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Δανία, και το Ηνωμένο Βασίλειο (μόλις πρόσφατα: Δεκέμβριος 2014) το έχουν κάνει ήδη. Η Ελλάδα δεν έχει ενσωματώσει ακόμη στο Εθνικό της δίκαιο τη συγκεκριμένη Οδηγία.

Το Κεφάλαιο 10 (Άρθρο 41) της συγκεκριμένης οδηγίας αναφέρεται ρητώς στις «επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην εξορυκτική βιομηχανία» και πιο συγκεκριμένα  «στις επιχείρησης που αναπτύσσουν δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται καθ' οιονδήποτε τρόπο με την αναζήτηση, την εξερεύνηση, τον εντοπισμό, την ανάπτυξη και την εξόρυξη κοιτασμάτων μεταλλευμάτων, πετρελαίου, φυσικού αερίου ή άλλων υλικών...».

Στο Άρθρο 42 του Κεφαλαίου 10 της Οδηγίας αναφέρεται μεταξύ άλλων πως οι προαναφερθέντες επιχειρήσεις «υποχρεούνται να υποβάλλουν εκθέσεις για πληρωμές προς κυβερνήσεις». Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ορισμένες πολύ μεγάλες εξορυκτικές επιχειρήσεις έχουν ήδη αρχίσει να αποκαλύπτουν τις πληρωμές τους σε εθελοντική βάση.

Πώς συνδέεται αυτό με την «κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών»;

Καταρχήν ξεκαθαρίζω πως η συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή Οδηγία αποτελεί αντίγραφο της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής νομοθεσίας «Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act» (ειδικά το εδάφιο 1504 της Dodd-Frank Act) η οποία συνδέεται με τη διαφάνεια και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Σχετικά με την αντίστοιχη Αμερικανική νομοθεσία δείτε εδώ: http://www.resourcegovernance.org/issues/dodd-frank

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2013/34 έχει στόχο την διασφάλιση της ορθής/χρηστής διαχείρισης των κρατικών εσόδων από την εξόρυξη των ορυκτών πόρων και την προστασία αυτών των εσόδων από τη διαφθορά προς όφελος των πολιτών.

Η συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή Οδηγία αφορά άμεσα την Ελλάδα.

Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά στο κρίσιμο σταυροδρόμι αλλαγής του παραγωγικού της μοντέλου προσδοκώντας στην αξιοποίηση των ορυκτών της πόρων.

Η συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή Οδηγία πρέπει να ενσωματωθεί το γρηγορότερο δυνατό στο Εθνικό δίκαιο οποιαδήποτε και αν είναι η επόμενη κυβέρνηση.

Η εγαρμογή-τήρηση της συγκεκριμένης Ευρωπαϊκής Οδηγίας  θα αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο όσο αφορά τη μελλοντική αξιοποίηση των πιθανών Ελληνικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου και σπάνιων γαιών και την αποφυγή του φαινομένου της «κατάρας των πλουτοπαραγωγικών πηγών» στη χώρα μας.

* του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου, Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News