Στο κατοχικό δάνειο αναφέρεται το μέλος της Σ.Ε. του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα Αριστομένης Συγγελάκης στο παρακάτω άρθρο του. «Η Γερμανία δε θα μπορέσει να απαλλαγεί ποτέ από το στίγμα για τα εγκλήματα που διέπραξε το Γ' Ράιχ στην Ελλάδα χωρίς δικαιοσύνη και αποζημίωση», αναφέρει μεταξύ άλλων.
«Ό,τι είχε δημιουργήσει η εργασία του ελληνικού λαού στα εκατό χρόνια της ελεύτερης ζωής του, όλα τα υλικά μας αγαθά εξαφανίστηκαν. (...) όλα τα μεταφορικά μας μέσα, αυτοκίνητα συγκοινωνίας, φορτηγά και πολυτελείας, μοτοσυκλέτες και ποδήλατα και κάρα ακόμη, όλα μας τα βαπόρια, τα ιστιοφόρα, τα μπενζινόπλοια, επιτάχτηκαν, εξαφανίστηκαν και τώρα μας κοροϊδεύουν για πρωτόγονους (...). Στη χώρα της ελιάς και του λαδιού πεθαίνουν οι άνθρωποι από πρηξίματα, γιατί δεν έχουν σταγόνα λάδι να προσθέσουνε στα νερόβραστα χόρτα τους». (Δημήτρης Γληνός, "Τι είναι κι τι θέλει το ΕΑΜ").
Πέραν κάθε αμφιβολίας, η Ελλάδα αντιστάθηκε γενναία στον Άξονα και τη ναζιστική βαρβαρότητα, συμβάλλοντας όσο καμία άλλη χώρα στην απελευθέρωση της Ευρώπης από το ναζιστικό ζυγό, γεγονός που η σημερινή, δημοκρατική Γερμανία οφείλει να μη λησμονεί! Η χιτλερική Γερμανία μετήλθε όλων των μέσων, αλλά απέτυχε να κάμψει το ανυπότακτο φρόνημα του λαού μας: λεηλάτησε τον εθνικό μας πλούτο, κατέστρεψε τις υποδομές και τον παραγωγικό μας ιστό, επιχείρησε τον αφελληνισμό και το διαμελισμό της χώρας, υπέβαλε σε βασανιστήρια και καθημερινούς εξευτελισμούς τους Έλληνες. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο μεθοδικά οργανωμένο λιμό, που προκάλεσε το θάνατο 300.000 ανθρώπων, διέλυσε την παραγωγική και κοινωνική δραστηριότητα και σημάδεψε ανεξίτηλα όσους επέζησαν.
Στη συνέχεια, το Γ' Ράιχ πέρασε από την τρομοκρατία της πείνας στην τρομοκρατία των μαζικών εκτελέσεων και των ολοκαυτωμάτων. Με βάση το αποτρόπαιο ναζιστικό δόγμα της συλλογικής ευθύνης έβαψε στο αίμα και το πένθος εκατοντάδες μαρτυρικούς τόπους σε όλη τη χώρα. Βιάννος, Δίστομο, Καλάβρυτα, Κομμένο, Κερδύλλια, Μουσιωτίτσα, Κλεισούρα, Ανώγεια, χωριά του Κέδρους, Κάνδανος, Κοντομαρί, Αλικιανός, Δαμάστα, Σοκαράς και Καλή Συκιά είναι τόποι μαρτυρίου και μνήμης, αλλά και τόποι αγώνα για δικαιοσύνη, δημοκρατία και ειρήνη.
Οι Γερμανοί μετέτρεψαν την Ελλάδα σε "κρανίου τόπο". Όπως κατέθεσε ο καθηγητής Αθανάσιος Σμπαρούνης στη Διασυμμαχική Διάσκεψη των Παρισίων (9 Νοεμβρίου-21 Δεκεμβρίου 1945), στη χώρα μας καταστράφηκε το 25% των κατοικιών, το 70% των λιμενικών εγκαταστάσεων, το 75% του εμπορικού μας στόλου, μεγάλο μέρος του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και το σύνολο των σιδηροδρομικών γεφυρών και τούνελ, ενώ παράλληλα δημεύτηκε το 80% των μέσων μεταφοράς και το 51% των δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, η μικρή και φτωχή Ελλάδα υποχρεώθηκε να επωμισθεί και το κόστος συντήρησης όχι μόνο των τριών στρατών κατοχής, αλλά και τη συντήρηση του γερμανικού στρατού σε άλλες περιοχές, με κυριότερη τη στρατιά του Ρόμελ! Συνεπεία των παραπάνω ήταν η αποδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, η πλήρης ανατροπή της σταθερότητας του νομίσματός της, η πείνα και ο θάνατος. Στην Ελλάδα, μία στις δύο οικογένειες θρήνησαν θύματα κατά τη διάρκεια του πολέμου και της Κατοχής, ένας στους δέκα Έλληνες υπέστη αναπηρία, ενώ το 75% των παιδιών υπέφερε από ασθένειες, ακόμα και μετά τη λήξη του πολέμου (1). Μια αληθινή γενοκτονία ήταν το τίμημα που πλήρωσε η Ελλάδα επειδή δεν υποτάχθηκε στις απάνθρωπες ορδές του φασισμού.
Λόγω της Κατοχής, η χώρα μας έμεινε δεκαετίες πίσω σε σχέση με τις άλλες χώρες, με όρους οικονομικούς, αναπτυξιακούς, κοινωνικούς, επιστημονικούς. Συνεπώς, αν κάποιος καλόπιστος στην Ευρώπη θέλει με αντικειμενικότητα να αναζητήσει τα αίτια της σημερινής κατάστασης στην Ελλάδα, οφείλει να αναγνωρίσει ότι η απουσία παραγωγικής αυτάρκειας, επιστημονικής αυτοδυναμίας και ανθηρής οικονομίας έχει σαφώς τις ρίζες της στην Κατοχή (και τον Εμφύλιο) και τις συνέπειές της: την εξολόθρευση του ανθρώπινου δυναμικού, την καταστροφή των βασικών υποδομών, τη διαρπαγή του πλούτου του λαού μας από τις δυνάμεις του Άξονα και ιδίως τη Γερμανία. Αυτό δε σημαίνει ότι απαλλάσσονται της ευθύνης για τη σημερινή δραματική κατάσταση της χώρας μας οι ελληνικές μεταπολεμικές κυβερνήσεις. Το αντίθετο! Ευθύνονται επιπλέον και για το γεγονός ότι δεν διεκδίκησαν με σθεναρό, επίμονο και συστηματικό τρόπο τις γερμανικές οφειλές.
Πράγματι, την περίοδο μετά την απελευθέρωση έως και σήμερα κυριάρχησαν η ανευθυνότητα, η ασυγχώρητη ολιγωρία ή ακόμα και ο ενδοτισμός, με πλέον χαρακτηριστική την επαίσχυντη συμφωνία το 1960 της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή για την απελευθέρωση του σφαγέα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης Μαξ Μέρτεν. Η πλέον σημαντική, ίσως, προσπάθεια διεκδίκησης ήταν η ρηματική διακοίνωση προς τη γερμανική κυβέρνηση, που επέδωσε στις 14/11/1995 ο πρέσβης μας στη Βόννη Ι. Μπουρλογιάννης-Τσαγγαρίδης στον υφυπουργό Εξωτερικών Χάρτμαν, κατ' εντολήν του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου. Δυστυχώς, όμως, δεν υπήρξε ανάλογη συνέχεια. Αντίθετα, το 2000 ο Μιχάλης Σταθόπουλος, υπουργός Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Σημίτη, αρνήθηκε να χορηγήσει άδεια για την εκτέλεση της αμετάκλητης απόφασης της Ελληνικής Δικαιοσύνης υπέρ των θυμάτων του Διστόμου (2).
Από τότε και επί 20 χρόνια οι ελληνικές κυβερνήσεις ελάχιστα έπραξαν για τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών (κατοχικό δάνειο, επανορθώσεις για την καταστροφή των υποδομών και την αρπαγή του πλούτου, αποζημιώσεις για τις οικογένειες των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας και επιστροφή λεηλατηθέντων και κλαπέντων αρχαιολογικών θησαυρών). Ωστόσο, πρέπει να γίνει σαφές ότι η Ελλάδα ουδέποτε έχει παραιτηθεί των αξιώσεών της, τις οποίες, μάλιστα, έχει θέσει ενώπιον της Γερμανίας ή διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων πάρα πολλές φορές, ενώ το ζήτημα συμπεριλήφθηκε στην ημερήσια διάταξη διμερών κυβερνητικών συζητήσεων (3)!
Βεβαίως όμως, η διεκδίκηση δεν έγινε όσο σθεναρά, επίμονα και μεθοδικά θα έπρεπε και οι ελληνικές κυβερνήσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις, αποδείχθηκαν κατώτερες των περιστάσεων.
Την τελευταία περίοδο το θέμα έχει πάρει φωτιά: μαζικές εκδηλώσεις μνήμης και διεκδίκησης σε όλη την Ελλάδα, διευρυνόμενο κίνημα υποστήριξης μέσα στην ίδια τη Γερμανία, πολυάριθμα δημοσιεύματα του ελληνικού και διεθνούς Τύπου. Η κρίση και η σκληρή συμπεριφορά των εταίρων μας και ιδίως της Γερμανίας απέναντί μας επέφεραν στο λαό τη συνειδητοποίηση ότι η λογική του «καλού παιδιού», η πρόσδεση στο γερμανικό άρμα και ο ενδοτισμός δεν οδηγούν πουθενά, παρά μόνο στην υπονόμευση των εθνικών μας δικαίων, ότι δεν κατακτιέται τίποτα χωρίς αγώνα. Όπως αποδεικνύουν και οι δημοσκοπήσεις, η μαχητική και ουσιαστική διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών αποτελεί καθολική απαίτηση του ελληνικού λαού. Μπροστά στο παλλαϊκό αυτό αίτημα, η ελληνική κυβέρνηση πήρε κάποιες άσφαιρες πρωτοβουλίες, δαπανώντας πολύτιμο χρόνο χωρίς αποτέλεσμα. Αρνήθηκε επί της ουσίας να θέσει επισήμως το θέμα στη Γερμανία, δειλιάζοντας να προβάλει στο Βερολίνο και τη διεθνή κοινότητα την κορυφαία ελληνική αξίωση, αυτή των γερμανικών οφειλών.
Ξαφνικά, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να ανακινήσει το θέμα, αφού προηγουμένως ξόδεψε 30 πολύτιμους μήνες, συγκροτώντας επιτροπές με στόχο την «τεκμηρίωση των ελληνικών αξιώσεων», τα πορίσματα των οποίων ακόμη αναζητούνται μεταξύ των αρμόδιων κυβερνητικών και κρατικών οργάνων... Η αναμόχλευση αυτή του ζητήματος, δύο βδομάδες πριν τις εκλογές, είναι προφανές ότι αποσκοπεί σε εκλογικά οφέλη. Περισσότερο όμως από την εμφανή τάση για ψηφοθηρία, μας ανησυχεί η ουσία του ζητήματος: αν τα στοιχεία του πορίσματος της δεύτερης επιτροπής που συγκροτήθηκε στο Γενικό Λογιστήριο για τον προσδιορισμό των ελληνικών αξιώσεων, όπως αυτά διέρρευσαν στη φιλοκυβερνητική εφημερίδα "Δημοκρατία", στο φύλλο της 10ης Ιανουαρίου 2015, είναι ακριβή, πρόκειται περί προσπάθειας σημαντικής υποεκτίμησης των ελληνικών αξιώσεων, σε ό,τι ιδίως αφορά το κατοχικό δάνειο. Την εύλογη ανησυχία μας προκαλεί επίσης η επιμονή της κυβέρνησης να προβάλει στο δημόσιο διάλογο (ελπίζουμε όχι και στο πόρισμα) το κατοχικό δάνειο ως τη μοναδική, ή, έστω, την πιο μαχητή ελληνική αξίωση έναντι της Γερμανίας».
Ενιαίες και αδιαίρετες αξιώσεις
«Ας το ξεκαθαρίσουμε για άλλη μια φορά: για εμάς, στο Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης, οι ελληνικές αξιώσεις είναι ενιαίες και αδιαίρετες και η σαλαμοποίησή τους ευνοεί μόνο τη Γερμανία. Το κίνημα διεκδίκησης και ο ελληνικός λαός, στο σύνολό του, δε θα ανεχθεί μυστική διπλωματία και ανίερους συμβιβασμούς.
Κάνουμε επίσης σαφές προς τη γερμανική κυβέρνηση, που επιχειρεί με όλα τα μέσα να ξαναγράψει την Ιστορία και να ενταφιάσει το ζήτημα των γερμανικών οφειλών, ότι ματαιοπονεί! Η Γερμανία δε θα μπορέσει να απαλλαγεί ποτέ από το στίγμα για τα εγκλήματα που διέπραξε το Γ' Ράιχ στην Ελλάδα χωρίς δικαιοσύνη και αποζημίωση!
Ο λογαριασμός της Κατοχής θα πληρωθεί εις το ακέραιο και θα είναι μέρα μεσημέρι!
* Ο Αριστομένης Συγγελάκης είναι μέλος της Σ.Ε. του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα ([email protected])
1) Katerina Kralova, "Στη σκιά της Κατοχής. Οι ελληνογερμανικές σχέσεις την περίοδο 1940-2010", Εκδόσεις "Αλεξάνδρεια", Αθήνα 2013.
2) Απόφαση υπ' αριθμόν 137/1997 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Λιβαδειάς, την οποία επικύρωσε και κατέστησε τελεσίδικη και αμετάκλητη η υπ' αριθμόν 11/2000 απόφαση της Ολομελείας του Αρείου Πάγου.
3) Περράκης Στ. & Μαρούδα Μ.-Ντ., "Πολεμικές επανορθώσεις στο σύγχρονο Διεθνές Δίκαιο. Η διεθνής πρακτική και η ελληνική περίπτωση. Μία σύνθεση κι ένας αναστοχασμός" στο Περράκης Στ. (επιμέλεια), "Το ζήτημα των γερμανικών πολεμικών επανορθώσεων στην Ελλάδα. Διεθνείς και εθνικές διαστάσεις", Εκδόσεις "Σιδέρη", Αθήνα 2012.
