Αξονική τομογραφία σε 427 περιπτώσεις μίζας παγκοσμίου βεληνεκούς από τον ΟΟΣΑ
Η πρώτη επίσημη έκθεση του ΟΟΣΑ πάνω στο σκοτεινό θέμα του λαδώματος θα μπορούσε να έχει ως τίτλο «Η Ανατομία της Μίζας». Δημοσιοποιήθηκε στις 2.12.14, με το πόρισμα να περιλαμβάνεται σε 51 σελίδες.
Κι όποιος ξεψαχνίσει όλη την έκθεση και δεν σταθεί σε δυο, τρία απλά κι επιφανειακά συμπεράσματα, θα βρει μέσα τα όργια των οργίων. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει και η γνωστή για τη δράση της στην Ελλάδα Siemens.
Η έκθεση του ΟΟΣΑ κάνει αξονική τομογραφία σε 427 περιπτώσεις μίζας παγκόσμιου βεληνεκούς από κορυφαίες εταιρείες που έδιναν «πακέτα» σε κρατικούς - στη συντριπτική τους πλειονότητα - αξιωματούχους. Περιπτώσεις που έχουν αποκαλυφθεί και πάρει τη νομική οδό, συνεπώς δεν αμφισβητούνται τα στοιχεία.
Η έρευνα καλύπτει τη χρονική περίοδο από την ισχύ του Συνεδρίου ΟΟΣΑ κατά της Δωροδοκίας, στις 15.2.1999, μέχρι και φέτος, και συγκεκριμένα μέχρι την 1.6.2014.
Από τα ευρήματα της έκθεσης επαληθεύονται και πράγματα που όλοι λίγο - πολύ υποψιάζονται, αλλά προκύπτουν και στοιχεία που υπονομεύουν την κοινή πεποίθηση.
Οι τομείς όπου σημειώνονται τα περισσότερα φαινόμενα μίζας είναι αυτοί του πετρελαίου, του φυσικού αερίου, των κατασκευαστικών έργων, των εξορύξεων και των συγκοινωνιών. Οι μίζες στο μεγαλύτερο ποσοστό τους έχουν ως αποδέκτες τους διευθυντές δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών, ενώ ακολουθούν οι τελωνειακοί υπάλληλοι.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι ΗΠΑ είναι η χώρα όπου σημειώθηκε η μεγαλύτερη δίωξη της πρακτικής των δωροδοκιών, με 128 υποθέσεις που κατέληξαν σε οικονομικές και νομικές κυρώσεις.
Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση ότι η μίζα αφορά κυρίως φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες, αποδεικνύεται ότι σε ποσοστό άνω του 40% ο αξιωματούχος που «λαδώθηκε» ήταν σε ανεπτυγμένη χώρα.
Επίσης, το «λάδι» δεν αφορά τη μεγάλη μάζα των υπαλλήλων, δηλαδή τους πολλούς και χαμηλόβαθμους στην ιεραρχία. Στο 53% των περιπτώσεων οι μίζες διατάχθηκαν από διευθυντές εταιρειών! Μάλιστα, στο 12% από τον ίδιο τον γενικό διευθυντή.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι σε πολλές από τις περιπτώσεις που έφτασαν στα… αυτιά των αρχών, αυτό έγινε μέσα από τις ίδιες τις εταιρείες κι από κάποιο δικό τους «βαθύ λαρύγγι» κι όχι από, π.χ., κάποιον ανεξάρτητο πληροφοριοδότη ή τον Τύπο κ.λπ. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι όσοι συνεργάζονται συχνά αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη επιείκεια.
Οι τέσσερις από τις πέντε χώρες με τις μεγαλύτερες επιδόσεις στον εντοπισμό και την πάταξη της διαφθοράς είναι σκανδιναβικές. Στον αντίποδα, ως χειρότερες παγκοσμίως, κρίνονται η Βόρεια Κορέα και η Σομαλία.
Πόσο πάει το… λάδι
Το κόστος της μίζας διαφοροποιείται ανάλογα με τον τομέα. Για παράδειγμα, εξορυκτικές εταιρείες που ενδιαφέρονται να «βάλουν στο χέρι» κάποιο έργο, πληρώνουν κατά μ.ό. ένα 21% της αξίας της δουλειάς για την οποία ενδιαφέρονται. Αντίθετα, οι κατασκευαστικές μόλις ένα 4%.
Βέβαια, άπαξ και οι μίζες κάποιας πολυεθνικής αποκαλυφθούν και κινηθεί η ερευνητική και νομική διαδικασία, η χρηματική επιβάρυνση για την εταιρεία (πέρα από τη δυσφήμηση και το πλήγμα στο εταιρικό κύρος) δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη. Το πρόσφατο σκάνδαλο Siemens κόστισε στην εταιρεία 2,4 δισ. δολάρια σε πρόστιμα και διεξαγωγές εσωτερικών ερευνών.
Σύμφωνα με την έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ο οποίος αριθμεί 34 μέλη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η μέση αξία μιας μίζας είναι στο 11% της αξίας και στο 35% των σχετιζόμενων κερδών. Ως αξία υπολογίζεται η συνολική αξία του συμβολαίου για το συγκεκριμένο έργο που αποκτάται μέσω της μίζας. Ως κέρδη, τα κέρδη που διασφαλίζουν εταιρείες και άτομα μέσω της μίζας.
Οι 427 αποδεδειγμένες περιπτώσεις μίζας που εξετάζονται δεν είναι ασφαλώς οι μόνες. Πηγές του ΟΟΣΑ ανέφεραν την προηγούμενη εβδομάδα ότι άλλα 390 μεγάλα σκάνδαλα, που δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτά της έκθεσης, βρίσκονται υπό διερεύνηση.
Ανησυχητικά είναι τα ευρήματα για την κατάληξη των σκανδάλων μίζας, όσον αφορά την ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας.
? Ο συνολικός χρόνος που χρειαζόταν για να ολοκληρωθούν οι έρευνες και οι διώξεις για κάθε σκάνδαλο μίζας το 2008 ήταν τα τέσσερα χρόνια κατά μέσο όρο.
? Το 2014 ο μ.ό. έχει σκαρφαλώσει σε πάνω από εφτά χρόνια. Με κίνδυνο συγκαλύψεων, ατιμωρησίας, παραγραφών, καταστροφής πολύτιμων στοιχείων.
? Ως ένας από τους λόγους για την επιβράδυνση της διαδικασίας θεωρείται το γεγονός ότι η «τέχνη της μίζας» εξελίσσεται χρόνο με τον χρόνο, χρησιμοποιώντας κανάλια και τεχνικές που είναι πιο δύσκολο να ανιχνευθούν. Ένας άλλος έχει να κάνει με την ευρεία χρήση πολύπλοκων και αδιαφανών εταιρικών δομών που δρουν ως βιτρίνα για τις παράνομες δοσοληψίες.
Σε ποσοστό άνω του 70%, οι μίζες μεταφέρθηκαν μέσα από διάφορους «ενδιάμεσους», όπως ανώνυμες εταιρείες, συχνά off shore ή με τη «μεταμφίεση» εταιρειών συμβούλων.
Η έκθεση ΟΟΣΑ τονίζει την επιτακτική ανάγκη να παταχθεί η κατάχρηση τέτοιων εταιρειών - φαντασμάτων και να γίνει υποχρεωτική μια πιο διαφανής διαδικασία γύρω από την ιδιοκτησία «ύποπτων» εταιρειών και καταπιστευμάτων. Πάνω σε αυτήν την κατεύθυνση, χώρες από την ομάδα των G-20 ζητούν προσβασιμότητα σε μητρώα και αυστηρότερο κανονισμό για όσους αναλαμβάνουν την όλη «χαρτούρα» ίδρυσης μιας, π.χ., off shore για λογαριασμό κάποιου.
Στο 53% των περιπτώσεων μίζας οι διευθυντές ή οι διευθύνοντες σύμβουλοι εταιρειών ήταν αυτοί που έδωσαν την εντολή για να πληρωθεί η μίζα. Συγκεκριμένα, στο 41% ήταν οι διευθυντές και σε ποσοστό 12% οι ίδιοι οι πρόεδροι των πολυεθνικών.
? Για μια στις τρεις περιπτώσεις η έρευνα υποκινήθηκε από πληροφορίες εκ των έσω.
? Το 57% των σκανδάλων μίζας είχε σκοπό τη διασφάλιση δημοσίων συμβάσεων.
? Σχεδόν οι μισές από τις περιπτώσεις αφορούσαν χρηματισμό αξιωματούχων από πλούσιες (22%) ώς πολύ πλούσιες (21%) χώρες.
Επίσης, στο 75% των περιπτώσεων εμπλέκονται «ενδιάμεσοι». Ποιοι είναι αυτοί οι μεσάζοντες της μίζας; Το 41% είναι παίκτες της αγοράς, όπως χρηματιστές. Το 35% θυγατρικές εταιρείες, εταιρείες συμβούλων, εταιρείες με έδρα σε off shore οικονομικά κέντρα και φορολογικούς παραδείσους ή εταιρείες που ιδρύθηκαν από και υπέρ του αξιωματούχου - παραλήπτη της μίζας, ιδρύματα, καταπιστεύματα κ.ά.
Δικηγόροι είναι το 6%, μέλη της οικογένειας το 3%, συνεργάτες το 2% και λογιστές το 1%.
Οι συχνότεροι «λαδιάρηδες» αξιωματούχοι που έλαβαν μίζες είναι: διευθυντικά στελέχη κρατικών εταιρειών/οργανισμών σε ποσοστό 27%, τελωνειακοί 11%, αξιωματούχοι στον τομέα της υγείας 7%, αξιωματούχοι στον τομέα άμυνας/στρατιωτικών εξοπλισμών 6%.
Το πιο εξωφρενικό είναι ότι, από τα 427 σκάνδαλα που πήραν τον δρόμο της Δικαιοσύνης, καταδικάστηκαν σε φυλάκιση μόνο 80 άτομα. Προφανώς η ατιμωρησία για υποθέσεις διαφθοράς δεν βασιλεύει μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες ακόμα. Η μέχρι στιγμής μεγαλύτερη ποινή είναι 13 χρόνια σε ένα άτομο. Άλλοι 38 καταδικάστηκαν σε φυλάκιση με αναστολή.
? Από τις 427 περιπτώσεις, συνολικά επιβλήθηκαν 261 πρόστιμα. Το μεγαλύτερο είναι 1,8 δισ. ευρώ.
? Στο 69% των σκανδάλων επιβλήθηκαν οικονομικές κυρώσεις κι έτσι έπαψαν οι όποιες περαιτέρω διώξεις. Μόνο στο 31% των σκανδάλων υπήρξε καταδίκη.
Η διεθνής των μιζαδόρων χαρτογράφηση
Τα στατιστικά του ΟΟΣΑ προκαλούν αποστροφή για το καρκίνωμα της διαφθοράς που διαβρώνει την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή του πλανήτη. Στο σύνολο των 427 αποδεδειγμένων περιπτώσεων με καταδικαστικές αποφάσεις, οι ποινές ήταν (σε κάποιες υποθέσεις επιβλήθηκαν περισσότερες από μία καμπάνες):
? Πρόστιμο σε 261 περιπτώσεις.
? Κατάσχεση σε 82 περιπτώσεις.
? Φυλάκιση σε 80 περιπτώσεις.
? Επιβολή συγκεκριμένου προγράμματος συμμόρφωσης σε 70 περιπτώσεις.
? Προσωρινά μέτρα (νομικά) σε 67 περιπτώσεις.
? Φυλάκιση με αναστολή σε 38 περιπτώσεις.
? Αποζημίωση σε 12 περιπτώσεις.
? Αποκλεισμός από μελλοντικές συμβάσεις για συγκεκριμένο χρόνο σε 2 περιπτώσεις.
? Διάλυση της εταιρείας σε 1 περίπτωση.
Ποια, όμως, είναι η χαρτογράφηση της μίζας; Σχεδόν τα 2/3 των περιπτώσεων προκύπτουν σε τέσσερις τομείς: Εξορύξεις 19%, Κατασκευές 15%, Συγκοινωνίες 15%, Επικοινωνίες 10%. Κι ακολουθούν: Βιομηχανία 8%, Υγεία 8%, Ηλεκτρισμός και φυσικό αέριο 6%, Άμυνα 5%, Αγροτικός τομέας - αλιεία - δασικός τομέας 4%, Χονδρεμπόριο - λιανικό εμπόριο 4%, Ύδρευση 3%, Δραστηριότητες εξωχώριων οργανισμών 1%, Οικονομικές - ασφαλιστικές δραστηριότητες 1%, Άλλες 1%.
Από το σύνολο των δωροδοκιών, το 80,11% κατέληξε στις τσέπες μεγαλοστελεχών κρατικών επιχειρήσεων. Όμως, σε κρατικούς αξιωματούχους γενικότερα, δηλαδή και σε πολιτικούς, πήγαν πρακτικά όλες οι μίζες, αφού το ποσοστό εκτινάσσεται στο 95,1%. Συγκεκριμένα, το 80,11% ήταν στελέχη κρατικών επιχειρήσεων, το 6,97% αρχηγοί κρατών (πρόεδροι, πρωθυπουργοί), το 4,08% υπουργοί, το 2,93% αξιωματούχοι στην Άμυνα, το 1,14% τελωνειακοί και το 4,77% άλλες κατηγορίες.
Σχετικά με το κόστος μιας μίζας και τη σχέση της με το κέρδος που αποφέρει, η έκθεση παραθέτει ενδιαφέρουσες διευκρινίσεις. Για παράδειγμα, από τις 427 περιπτώσεις, μόνο για 37 βρέθηκαν τα πλήρη στοιχεία του παζλ «μίζας, κέρδους και ποινών». Η υψηλότερη μίζα που πληρώθηκε ήταν 1,4 δισ. δολάρια.
Επίσης γίνεται διαχωρισμός μεταξύ δύο παρόμοιων, αλλά όχι ταυτόσημων εννοιών. Η μίζα που πληρώνεται για την απόκτηση ενός συγκεκριμένου συμβολαίου δεν αποφέρει στην πολυεθνική ως όφελος μόνο το συγκεκριμένο συμβόλαιο. Παράδειγμα, μίζα πληρώθηκε για το κλείσιμο συγκεκριμένης σύμβασης αξίας 6 εκατομμυρίων δολαρίων. Αποδείχτηκε, όμως, ότι οι μίζες πληρώνονταν για να διασφαλιστούν και επόμενα συμβόλαια (διαδοχικά) που συνολικά θα απέφεραν στην εταιρεία πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, το όφελος για την εταιρεία που «λαδώνει» είναι πολύ μεγαλύτερο. Από τη μια τσέπη βγαίνουν μίζες και στην άλλη μπαίνουν τεράστια κέρδη από την είσοδο της εταιρείας σε καινούργια αγορά από προνομιακή θέση, είτε από τη διασφάλιση, με κρατικές αβάντες, της μερίδας του λέοντος ή ακόμα και του μονοπωλίου σε συγκεκριμένο τομέα.
Κάτι πολύ ενδιαφέρον είναι ότι, στις περιπτώσεις τιμωρίας, σε ποσοστό 46% οι χρηματικές ποινές τις οποίες υποχρεώθηκε να καταβάλει η μιζαδόρικη εταιρεία αντιπροσώπευαν λιγότερο από το 50% των συνολικών κερδών που εξασφάλιζε μέσω της μίζας. Δηλαδή «συνέφερε» να πληρώνει και τη μίζα, αλλά και το πρόστιμο αν την πιάνανε στα πράσα. Μικρό το κακό για τόσο μεγάλα οφέλη...
Όσον αφορά την τιμωρία των υποθέσεων διαφθοράς και δωροδοκίας, πρώτες έρχονται οι ΗΠΑ, που προχώρησαν σε κυρώσεις για 128 σκάνδαλα μίζας.
Ακολουθεί η Γερμανία με καμπάνες για 26 περιπτώσεις. Και στη συνέχεια: Κορέα 11, Ιταλία 6, Ελβετία 6, Μ. Βρετανία 6, Γαλλία 5, Νορβηγία 5, Καναδάς 4, Ιαπωνία 3, Βέλγιο 1, Βουλγαρία 1, Ουγγαρία 1, Λουξεμβούργο 1, Ολλανδία 1, Πολωνία 1, Σουηδία 1 κ.ά.
Να σημειωθεί ότι, από τις χώρες που προχώρησαν σε επιβολή κυρώσεων για σκάνδαλα μίζας, μόνο οκτώ είναι μέλη των G20, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει ακόμη να γίνουν πολλά για να υπάρχει αποτελεσματική διερεύνηση, δίωξη και τιμωρία της μίζας. Επίσης να τονιστεί ότι λόγω της διευρυμένης δικαιοδοσίας των νόμων κατά της διαφθοράς/δωροδοκίας σε πολλές χώρες υπάρχει η δυνατότητα δίωξης τόσο αλλοδαπών όσο και ημεδαπών. Σε πολλές περιπτώσεις, συγκεκριμένα άτομα διώκονται σε πάνω από μία χώρες.
Οι κυβερνήσεις κάνουν πως δεν βλέπουν
Και ποια είναι τα κίνητρα της μίζας; Η απόκτηση πλεονεκτήματος, φυσικά. Στο 57% των περιπτώσεων οι εταιρείες δωροδόκησαν για να εξασφαλίσουν συμβάσεις δημοσίων έργων. Ακολουθούν η ευνοϊκή διεκπεραίωση τελωνειακών διαδικασιών (12%), η προνομιακή φορολογική μεταχείριση (6%), άλλη προνομιακή μεταχείριση (7%).
Ακόμη, μίζες πληρώθηκαν για την απόκτηση άδειας ή άλλης μορφής εξουσιοδότησης (6%), ενώ σε 4% των περιπτώσεων οι μίζες δόθηκαν ως αντάλλαγμα για την πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες. Η μηχανή λαδώθηκε και για ταξιδιωτικές βίζες (1%), ενώ στο 7% ο σκοπός της μίζας δεν ήταν απόλυτα ξεκάθαρος.
Τέλος, σημαντικό είναι το στοιχείο ότι, από τις 427 περιπτώσεις, μόνο σε δύο υπήρξε αποκλεισμός της καταδικασμένης εταιρείας από μελλοντικές δημόσιες συμβάσεις, έστω για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Κάτι που σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις δεν εμφανίζονται πραγματικά αποφασισμένες να δυσκολέψουν την ζωή των εταιρειών που κάνουν συναλλαγές κάτω από το τραπέζι.
Πηγή: topontiki.gr
