Με τη δημοσίευση εντός των ημερών της πρόσκλησης για τη συμμετοχή σε διεθνή διαγωνισμό για παραχώρηση δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε είκοσι θαλάσσιες περιοχές στη δυτική Ελλάδα, και ειδικότερα στο Ιόνιο αλλά και νοτίως της Κρήτης, στην επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεκινά στην ουσία μια από τις πλέον φιλόδοξες προσπάθειες της Ελλάδας να ανορθώσει την οικονομία της και να δημιουργήσει ένα νέο πυλώνα ανάπτυξης μετά τον τουρισμό, τη ναυτιλία και τις υπηρεσίες.
Στο όλο εγχείρημα για την ώρα βέβαια λείπει μια βασική παράμετρος, αυτή της ανακήρυξης ΑΟΖ μονομερώς, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας και οι συνθήκες του ΟΗΕ, δράση που είναι εντελώς διαφορετική από την οριοθέτηση για την οποία απαιτούνται διακρατικές συμφωνίες με τις συνορεύουσες χώρες που διαθέτουν δική τους ΑΟΖ.
Ίσως γι' αυτό και τα περισσότερα οικόπεδα από τα 20 του διεθνούς διαγωνισμού είναι εντός της μέσης γραμμής υπολογισμού των ΑΟΖ που εφάπτονται με τη δική μας. Όμως οι επιστήμονες επιμένουν ότι οι μεγαλύτερες ποσότητες κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, ιδίως νότια της Κρήτης, βρίσκονται στα όρια των ΑΟΖ με τα άλλα κράτη. Όσο δεν υπάρχει ανακήρυξη ΑΟΖ από την Ελλάδα, αυτά τα κοιτάσματα θεωρητικά και πρακτικά είναι σε διεθνή ύδατα, άρα οι έρευνες σε αυτά θα είναι στον "αέρα" και πολύ περισσότερο τα όποια συμβόλαια γι' αυτά, αν δεν υπάρξει ανακήρυξη ΑΟΖ, στην ουσία θα είναι κενό γράμμα.
Η προχθεσινή απόφαση για τριμερή διάσκεψη κορυφής Ελλάδας-Κύπρου και Αιγύπτου συνιστά θεαματική προσέγγιση σε αυτήν την κατεύθυνση, αφού κύριο θέμα είναι η εφαρμογή σε όλα τα επίπεδα του Δικαίου της Θάλασσας και μάλιστα ο καθορισμός των Θαλάσσιων Ζωνών. Αυτό, σε συνδυασμό με τη στάση της Αιγύπτου έναντι της Τουρκίας για την Κύπρο, που οδήγησε ακόμη και τη διάσκεψη των ισλαμικών κρατών για πρώτη φορά προχθές να μην εκδώσει ψήφισμα για δύο χωριστά κράτη στη μαρτυρική Κύπρο, συνιστούν τουλάχιστον ένα θετικό κλίμα σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν.
Οι εταιρείες "φαβορί"
Πρόκριμα στο διεθνή διαγωνισμό που ανοίγει τις επόμενες μέρες για τα 20 θαλάσσια οικόπεδα, ανάμεσά τους και αυτά νότια της Κρήτης, φέρονται να έχουν πάρει εταιρείες ισραηλινών, αμερικανικών αλλά και ευρωπαϊκών ομίλων, ενώ αυξημένο είναι και το κινεζικό ενδιαφέρον.
Η διαδικασία θα κρατήσει έξι μήνες, οπότε και οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να καταθέσουν δεσμευτικές προσφορές και θα ακολουθήσει η ανάδειξη των προτιμητέων επενδυτών. Χρονικά αυτό τοποθετείται στα μέσα του δεύτερου τριμήνου του 2015, εάν το επιτρέψουν και οι πολιτικές εξελίξεις.
Εκτιμήσεις και προσδοκίες
Σύμφωνα με τη γερμανική Deutsche Bank, που το 2012 πρώτη άνοιξε το όλο θέμα με οικονομικούς-επενδυτικούς όρους στην περίφημη τότε έκθεσή της, η Ελλάδα θα πρέπει να προσδοκά από την όλη διαδικασία καθαρά έσοδα της τάξης των τουλάχιστον 200-300 δισ. ευρώ (!) σε βάθος χρόνου, αλλά και σημαντική γεωοικονομική αναβάθμιση, με δεδομένη την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές.
Παράλληλα η Αθήνα, επιλέγοντας για την ώρα μια πολιτική χαμηλών τόνων, ξεκίνησε την de facto ανακήρυξη της ΑΟΖ νοτίως της Κρήτης, αφού μαζί με τους χάρτες δόθηκαν στη δημοσιότητα και οι πλήρεις γεωγραφικές συντεταγμένες των εν λόγω οικοπέδων. Για την ώρα, αυτές πάντως στα περισσότερα οικόπεδα δεν αναφέρονται σε σύνορα με ΑΟΖ άλλων χωρών.
Το πλεονέκτημα της Κρήτης
Η περιοχή της Κρήτης κρύβει κατά τους ειδικούς τις μεγαλύτερες πιθανότητες για θετικές εκπλήξεις και, σύμφωνα με την Deutsche Bank, εφόσον οι διαθέσιμες γεωλογικές μελέτες αποδειχθούν ακριβείς, τα υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου νοτίως της Κρήτης αποτιμώνται κοντά στα 400 δισ. ευρώ. Αυτό μεταφράζεται κατά τη γερμανική τράπεζα, τη μόνη που έχει ασχοληθεί ενδελεχώς με το ζήτημα, σε καθαρό όφελος για το Δημόσιο της τάξης των 214 δισ. ευρώ, υψηλότερο δηλαδή του σημερινού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και κοντά στο 70% του συνολικού εξωτερικού χρέους της Ελλάδας.
Με το φυσικό αέριο και τους υδρογονάνθρακες εν γένει να διαπραγματεύονται στις διεθνείς αγορές σε δολάρια, και τις εταιρείες ερευνών πετρελαίου και αερίου «συνηθισμένες να λειτουργούν σε καθεστώτα που χαρακτηρίζονται από αυξημένη πολιτική αβεβαιότητα», η Deutsche Bank χαρακτηρίζει περιορισμένο το επενδυτικό ρίσκο.
Τα οικονομικά οφέλη
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως ως γενικός κανόνας το 25% των συνολικών εσόδων εξ αυτών προορίζεται για το κόστος εξόρυξης και διάθεσης και άλλο 25% είναι το περιθώριο κέρδους των εταιρειών που θα αναλάβουν τις δραστηριότητες. Έτσι προκύπτει και το ότι το 50%, δηλαδή περί τα 214 δισ., αποτελούν το καθαρό όφελος για τα δημόσια ταμεία.
Διευκρινίζεται ότι οι υπολογισμοί της γερμανικής τράπεζας αφορούν μόνο τα υποθαλάσσια κοιτάσματα των υποθαλάσσιων εκτάσεων νοτίως της Κρήτης και όχι και αυτών του Ιονίου ή και του Αιγαίου. Επίσης, υπογραμμίζεται πως τυπικά χρειάζονται κατά μέσο όρο 8 με 10 έτη για να αρχίσει η εμπορική εκμετάλλευση να παράγει χρηματορροές.
Οι "παίχτες"
Το ζήτημα της αξιοποίησης των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων συζητήθηκε εκτενώς στη συνάντηση που είχε προ ημερών ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα, Ντέιβιντ Πιρς, με τον υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιάννη Μανιάτη. Το θέμα έχει προσελκύσει βέβαια και το ενδιαφέρον άλλων δυνάμεων. Μεταξύ αυτών η Αυστραλία, που έχει αναπτύξει την υπεράκτια βιομηχανία της επιθετικά τα τελευταία έτη, και βέβαια το Ισραήλ, που κρατά την αιχμή του δόρατος της ανάπτυξης των ενεργειακών πόρων της ανατολικής Μεσογείου. Εταιρείες του όπως η Delek ή και η Ratio Oil είναι ήδη ενεργοποιημένες προς την ελληνική υπόθεση.
Όμως στο "πάρτι" των ελληνικών υδρογονανθράκων θέλει να μπει και το Πεκίνο, που έχει μάλιστα επανειλημμένα διαμηνύσει επισήμως σε Μαξίμου αλλά και υπουργείο ότι θέλει να συμμετάσχει στις έρευνες στην ελληνική ΑΟΖ.
Παράλληλα, σε επιχειρηματικό επίπεδο, προ ολίγων εβδομάδων στο Λονδίνο, όπου και παρουσιάστηκαν τα δεδομένα των πρόσφατων ερευνών της νορβηγικής PGS, εμφανίστηκαν επισήμως και "oil majors", όπως η βρετανική ΒΡ, η αμερικανική ExxonMobil, η βρετανο-ολλανδική Shell, η γαλλική Total, η αμερικανική Chevron, η νορβηγική Statoil, η αμερικανική Anadarko, η ισπανική Repsol και άλλες. Η ελληνική Energean Oil & Gas και τα ΕΛΠΕ, που έχουν ήδη πάρει παραχωρήσεις στη δυτική Ελλάδα, αναμένεται επίσης να συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς.
Οι όροι του διαγωνισμού και οι εισπράξεις
Το στάδιο εκμετάλλευσης αρχίζει με τη δήλωση περί εντοπισμού εμπορικά εκμεταλλεύσιμου κοιτάσματος και διαρκεί 25 έτη. Το Δημόσιο θα εισπράττει ειδικό φόρο εισοδήματος 20% και επιπλέον περιφερειακό φόρο 5%. Ακόμα θα εισπράττει μίσθωμα (royalties) που θα συνδέεται με τα καθαρά κέρδη και έσοδα και θα είναι κατ' ελάχιστον 4%, ενώ θα κλιμακώνεται ανάλογα με την παραγωγή και τα κέρδη. Το τελικό μίσθωμα θα αποτελέσει μέρος της προσφοράς, επί της οποίας και θα αξιολογηθεί κάθε ενδιαφερόμενος μαζί με άλλα τεχνικά και οικονομικά κριτήρια.
Επίσης, μέρος της προσφοράς του επενδυτή θα είναι και το προτεινόμενο αντάλλαγμα υπογραφής της σύμβασης (signature bonus). Λεφτά δηλαδή μπροστά. Ειδικότερα το μίσθωμα συνδέεται με το λόγο R/C (revenue/cost), όπου R είναι τα σωρευτικά ακαθάριστα έσοδα και C τα σωρευτικά έξοδα. Το μίσθωμα θα συνδέεται με το λόγο R/C (συντελεστή R) βάσει μιας μεταβλητής κλίμακας συγκεκριμένων διαβαθμίσεων της αναλογίας εσόδων και εξόδων, και θα κυμαίνεται από ένα κατώτερο όριο 4% επί της παραχθείσας ποσότητας, σε χρήμα ή σε είδος, αν ο συντελεστής R είναι μικρότερος ή ίσος του 0,5. Το μίσθωμα εκπίπτει για τους σκοπούς υπολογισμού του φόρου εισοδήματος. Ο μισθωτής υπόκειται σε ειδικό φόρο εισοδήματος με συντελεστή 20%, καθώς και σε περιφερειακό φόρο με συντελεστή 5%, χωρίς καμία πρόσθετη τακτική ή έκτακτη εισφορά, τέλος ή άλλη επιβάρυνση.
Για τους σκοπούς προσδιορισμού του ετήσιου φορολογητέου εισοδήματος, οι κεφαλαιακές δαπάνες (για έρευνα και ανάπτυξη) αποσβένονται σε ποσοστό 40% ως 70% επί της αξίας της ακαθάριστης ετήσιας παραγωγής.
Του Γιώργου Σαχίνη
