Μια περιοχή του εγκεφάλου του σκύλου που σχετίζεται με την ανταμοιβή ανταποκρίνεται πιο έντονα στις οσμές των οικείων του ανθρώπων από ό,τι με τις μυρωδιές των άλλων ανθρώπων ή ακόμα και γνωστών του σκυλιών. Αυτό σύμφωνα με μια από τις πρώτες μελέτες απεικόνισης του εγκεφάλου των σκύλων για το πώς ανταποκρίνονται στις βιολογικές οσμές.
Επιμέλεια:
Γωγώ Αποστολάκη
Το περιοδικό "Behavioural Processes" δημοσίευσε τα αποτελέσματα της πρώτης μελέτης απεικόνισης του εγκεφάλου των σκύλων για το πώς ανταποκρίνονται στις βιολογικές οσμές. Η έρευνα διεξήχθη με επικεφαλής τον Gregory Berns, διευθυντή του Emory Center for Neuropolicy.
«Είναι άλλο πράγμα όταν γυρνάς στο σπίτι και το σκυλί σου σε βλέπει και πηδά πάνω σου και σε γλείφει και ξέρει ότι καλά πράγματα πρόκειται να συμβούν», λέει ο Berns. «Στο πείραμά μας όμως, οι δωρητές οσμών δεν ήταν φυσικά παρόντες. Αυτό σημαίνει ότι οι αντιδράσεις του εγκεφάλου των σκύλων προκλήθηκαν από κάτι μακρινό στο χώρο και στο χρόνο. Αυτό δείχνει ότι οι εγκέφαλοι των σκύλων εξακολουθούν να διατηρούν τη νοητική μας αναπαράσταση ακόμα και όταν εμείς απουσιάζουμε».
Όταν οι άνθρωποι μυρίζουν το άρωμα ή την κολόνια κάποιου που αγαπούν, μπορούν να έχουν άμεση, συναισθηματική αντίδραση, η οποία δεν είναι απαραίτητα γνωστική», σημειώνει ο Berns. «Το πείραμά μας ίσως δείχνει την ίδια διαδικασία και στους σκύλους. Αλλά επειδή τα σκυλιά είναι πολύ πιο οσφρητικά από τους ανθρώπους, οι αντιδράσεις τους θα ήταν πιθανό να είναι ακόμη πιο ισχυρές από τις δικές μας».
Το 2012, ο Berns ήταν ο επικεφαλής της ομάδας που κατέγραψε τις πρώτες εικόνες εγκεφάλου σκύλων σε εγρήγορση, χρησιμοποιώντας την αβλαβή λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), θέτοντας έτσι τις βάσεις για την εξερεύνηση της νευρολογικής βιολογίας και των γνωστικών διαδικασιών του καλύτερου φίλου του ανθρώπου. Απέδειξε ότι τα σκυλιά παρουσιάζουν θετική ανταπόκριση στην κερκοφόρο περιοχή του εγκεφάλου, όταν έβλεπαν μία χειρονομία που έδειχνε ότι θα έπαιρναν μια λιχουδιά, σε σύγκριση με μια διαφορετική χειρονομία για "καμία λιχουδιά".
«Στους ανθρώπους η κερκοφόρος περιοχή σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων, την παροχή κινήτρων και την επεξεργασία των συναισθημάτων. Ο Berns πραγματοποίησε την έρευνα των οσμών με τον Andrew Brooks, από το Emory Center for Neuropolicy, και τον Mark Spivak, ιδιοκτήτη του Comprehensive Pet Therapy.
«Η όσφρηση πιστεύεται ότι είναι η πιο ισχυρή αίσθηση και ίσως η πιο σημαντική για τα σκυλιά», και αυτό την καθιστά προφανή στην εξερεύνηση της κοινωνικής γνώσης των σκύλων», λέει ο Spivak.
Στο πείραμα συμμετείχαν 12 σκυλιά από διάφορες φυλές. Τα ζώα είχαν όλα εκπαιδευτεί να μένουν ακίνητα ενώ υποβάλλονται στην εξέταση. Την ώρα που βρίσκονταν στον τομογράφο, τους παρουσιάζονταν πέντε διαφορετικά αρώματα που είχαν συλλεχθεί εκείνο το πρωί με αποστειρωμένη γάζα. Τα δείγματα των οσμών προήλθαν από τα ίδια τα σκυλιά, από σκυλιά που δεν είχαν ποτέ συναντήσει, από σκυλιά που έμεναν στο ίδιο σπίτι με εκείνα, ενός ανθρώπου που ποτέ δεν είχαν συναντήσει και ενός ανθρώπου μέσα από το σπίτι στο οποίο ζουν.
Τα δείγματα της γνωστής ανθρώπινης μυρωδιάς ελήφθησαν από άτομο του σπιτιού, διαφορετικό από εκείνο που ήταν χειριστής του σκύλου κατά τη διάρκεια του πειράματος, έτσι ώστε κανένας από τους χορηγούς της οσμής να μην είναι φυσικά παρών.
Οι μυρωδιές των σκύλων συλλέχθηκαν από την πίσω περιοχή των γεννητικών τους οργάνων και οι ανθρώπινες μυρωδιές από τις μασχάλες. «Οι περισσότεροι από τους ιδιοκτήτες των σκυλιών και χειριστές που συμμετείχαν στο πείραμα ήταν γυναίκες, έτσι οι περισσότερες οσμές που συλλέχθηκαν ήταν των συζύγων τους», λέει ο Berns. «Τους ζητήσαμε να μην κάνουν μπάνιο και να μη χρησιμοποιήσουν αποσμητικό για 24 ώρες πριν από τη λήψη του δείγματος. Κανείς δεν ήταν πολύ χαρούμενος με αυτό». Εκτός από τα σκυλιά, προφανώς...
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και οι πέντε μυρωδιές προκάλεσαν παρόμοια αντίδραση στα τμήματα του εγκεφάλου των σκύλων που συμμετέχουν στην ανίχνευση των οσμών, στον οσφρητικό βολβό και το μίσχο. Οι αντιδράσεις στην κερκοφόρο, όμως, ήταν σημαντικά εντονότερες στα αρώματα των γνωστών ανθρώπων και ακολουθούσαν εκείνες των γνώριμων σκυλιών.
«Η ισχυρότερη ενεργοποίηση της κερκοφόρου καταδεικνύει πως τα σκυλιά δε διακρίνουν μόνο την οικεία ανθρώπινη μυρωδιά από τους άλλες, αλλά έχουν και μία θετική συσχέτιση με αυτή», λέει ο Berns. «Ενώ θα περίμενε κανείς ότι τα σκυλιά θα είναι ιδιαίτερα συντονισμένα με τη μυρωδιά των άλλων σκύλων, φαίνεται ότι "η αντίδραση της ανταμοιβής" αφορά τους ανθρώπους τους. Το αν βασίζεται στην τροφή, το παιχνίδι, στην έμφυτη γενετική προδιάθεση ή σε κάτι άλλο παραμένει μια περιοχή για μελλοντική έρευνα».
Μια ενδιαφέρουσα πτυχή: Τα σκυλιά στο πείραμα που είχαν εκπαιδευτεί ως σκυλιά υπηρεσιών ή θεραπείας παρουσίασαν μεγαλύτερη ενεργοποίηση στην κερκοφόρο με τη μυρωδιά ενός οικείου ανθρώπου σε σχέση με τα άλλα σκυλιά. Δεν είναι σαφές εάν η διαφορά αυτή οφείλεται στη γενετική ή είχε απλά καλλιεργηθεί μέσω της εκπαίδευσής τους. «Σχεδιάζουμε να κάνουμε περαιτέρω έρευνα για να καθορίσουμε κατά πόσο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου για τον καλύτερο εντοπισμό των σκυλιών που θα είναι χρήσιμα ως ζώα συντροφιάς για άτομα με ειδικές ανάγκες», λέει ο Berns.
Η εκπαίδευση των σκύλων είναι χρονοβόρα και δαπανηρή, όπως λέει, και μόνο περίπου το ένα τρίτο των ζώων που ξεκινούν τη διαδικασία αυτή ολοκληρώνουν με επιτυχία. Εντωμεταξύ, η λίστα αναμονής για τα σκυλιά συντροφιάς είναι μεγάλη και περιλαμβάνει πολλούς τραυματίες βετεράνους. «Εκτός από ζώα συντροφιάς για τραυματίες βετεράνους, τα σκυλιά έχουν σημαντικούς ρόλους σε στρατιωτικές επιχειρήσεις», λέει ο Berns. «Κατανοώντας πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος των σκύλων, ελπίζουμε να βρούμε καλύτερες μεθόδους για την επιλογή και την εκπαίδευσή τους πάνω στους ρόλους αυτούς», καταλήγει. Τα πειράματα με τις οσμές χρηματοδοτήθηκαν από το Γραφείο Ναυτικών Ερευνών του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ.
