«Το συμφέρον της Ελλάδας είναι να παραμείνει στην ευρωζώνη. Ταυτόχρονα, είναι πεποίθησή μου ότι το πρόγραμμα οικονομικής και λειτουργικής ανάταξης, που συγκρότησε και επέβαλε ο τριμερής Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος, σε συνδυασμό με την απουσία εθνικής αυτενέργειας, την οδηγεί, παρά τα κύματα εισαγόμενης και εδωδίμως καλλιεργούμενης εσχάτως αισιοδοξίας, σε "πλήρες τέλμα" εντός της επόμενης τριετίας. Παρά τη σημερινή ρητορική του διεθνούς παράγοντα ότι η Ελλάδα δε θα εκδιωχθεί από την ευρωζώνη, εκτιμώ ότι αυτή τη στιγμή οι πιθανότητες να αχθεί μόνη της εκτός αυτής είναι πολύ μεγαλύτερες από την παραμονή της. Η συνεχιζόμενη εγγενής αδυναμία της να κατανοήσει το βάθος του προβλήματός της και να προσαρμοστεί στις σημερινές αλλά και στις μέλλουσες οικονομικές συνθήκες ανταγωνισμού που θα επικρατήσουν στην Ευρώπη και όχι μόνο θέτουν εξαρχής το όλο θέμα της παραμονής της στην ευρωζώνη.
Του Αλέκου Παπαδόπουλου *
Στο επίπεδο της τρέχουσας πολιτικής είναι βέβαιο ότι η ιστορία θα αναγνωρίσει τις προσπάθειες της σημερινής κυβέρνησης να παραμείνει η χώρα στην ευρωζώνη, εφαρμόζοντας αποφασιστικά τα επιβληθέντα οικονομικά και θεσμικά μέτρα του μνημονίου. Όπως επίσης πρέπει να της καταλογιστεί στα αρνητικά της το γεγονός ότι δεν ανέλαβε μέχρι σήμερα καμιά σημαντική πρωτοβουλία που να έχει τη δική της σφραγίδα σε κανένα σημαντικό πεδίο.
Για να αρχίσει η απομείωση του χρέους απαιτούνται πρωτογενή πλεονάσματα σταθερά τουλάχιστον για μία επταετία σε ποσοστό πάνω από 5% του ΑΕΠ καθώς και υψηλοί ρυθμοί πραγματικής ανάπτυξης. Είναι τουλάχιστον άκομψο και πρωτοφανές να προβάλλεται ως η νέα "Μεγάλη Ιδέα του Έθνους" η επίτευξη κάποιου ελάχιστου πρωτογενούς πλεονάσματος, με τους γνωστούς τρόπους, και μάλιστα για ένα τρίμηνο! Αυτό είναι μια ακόμη ένδειξη μειωμένων φιλοδοξιών και προσδοκιών.
Στη χώρα επίσης επικρατούν συγχύσεις από τη συνεχή αντιφατικότητα και την πολλαπλότητα των διαβρωτικών μηνυμάτων του παραπλανητικού λαϊκισμού. Αναπτύσσονται επικίνδυνες και ανεύθυνες απόψεις, όπως εκείνες των κομμάτων της αντιπολίτευσης, ότι η σωτηρία της χώρας "περνά" δήθεν μέσα από μία απλή κατάργηση του "αντιλαϊκού μνημονίου", κάτι που όμως θα μας οδηγούσε σε περαιτέρω ακραία επιδείνωση της σημερινής κατάστασης. Οι απόψεις αυτές είναι το ίδιο καταστροφικές και επικίνδυνες με εκείνες που καλλιεργούν στο λαό την "αισιόδοξη παραμυθία" ότι δήθεν η κρίση είναι πλέον πίσω μας και σύντομα θα επανέλθουμε στην "προ αυτής κατάσταση". Αυτό είναι το νέο ψεύδος της περιόδου.
Πολλές χώρες βρέθηκαν στην ανάγκη καταφυγής σε διεθνή αρωγή. Οι διαφορετικοί χειρισμοί ήταν ανάλογοι με την ποιότητα και τη βαρύτητα των αποφάσεων των χωρών αυτών να διαπραγματευτούν σωστά, να εφαρμόσουν τις συμφωνίες αποτελεσματικά και να εξέλθουν σύντομα από την κρίση. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα δύο χωρών, οι οποίες υπέγραψαν "μνημόνια", αλλά πολύ σύντομα αποφάσισαν να κινηθούν και πέραν αυτών έως ότου διασφαλίσουν μια παραγωγική, ανταγωνιστική και διατηρήσιμη οικονομία. Ανασυγκρότησαν την οικονομία τους πάνω σε δικό τους σχέδιο οικονομικής, κοινωνικής και θεσμικής ανάπτυξης, που οι ίδιοι κατέστρωσαν και υπεράσπισαν ως κοινωνίες που τις διακρίνει η ζωτικότητα και η ευθύνη.
Οι αναδυόμενες πλέον ως σημαντικές οικονομικές υπερδυνάμεις της Βραζιλίας και της Τουρκίας αυτό το δρόμο ακολούθησαν. Τα θαυμαστά αποτελέσματα που πέτυχαν οι χώρες αυτές μέσα σε λίγα χρόνια δεν ήταν έργο μόνο κάποιων πεφωτισμένων προσώπων. Προικισμένοι άνθρωποι προέκυψαν, αλλά δε θα έφταναν από μόνοι τους, όπως πολλοί ίσως να πιστεύουν. Η ταχύτατη, στέρεη και διατηρήσιμη συνολική ανάπτυξη των χωρών αυτών, βεβαίως με τις ιδιαιτερότητές τους, είναι αποτέλεσμα της απελευθέρωσης μεγάλων κοινωνικών δυνάμεων. Δεν αρκέστηκαν οι κοινωνίες τους μόνο στις υπερσυντηρητικές και εν πολλοίς διαβρωμένες και βολεμένες ηγέτιδες τάξεις τους. Συνειδητοποίησαν και οι δύο λαοί ότι έχουν συλλογική ευθύνη στη διαμόρφωση του μέλλοντός τους και διαισθάνθηκαν ότι έχουν χρέος να υποστηρίξουν το αντικειμενικό συμφέρον της χώρας τους.
Η ευθύνη και η σωτηρία "εις ημάς αυτούς"
Μπορούν οι ηγέτιδες τάξεις της χώρας να σηκώσουν ένα τέτοιο βάρος; Μπορούν να μεταμορφωθούν σε οδηγούς της ελληνικής κοινωνίας, ώστε να παραμείνει η Ελλάδα στο κοινό νόμισμα και να υπηρετήσει το ένα και πραγματικό εθνικό συμφέρον;
Φοβάμαι ότι η μέχρι σήμερα εμπεδωμένη σ' αυτές κυρίαρχη κουλτούρα δεν μπορεί να κρατήσει τη χώρα στην ευρωζώνη. Πρόκειται για μια σκληρή διαπίστωση, αλλά για να διασφαλιστεί εθνικά αξιοπρεπής συμμετοχή στην ευρωζώνη απαιτείται να συναντηθούν και να δράσουν και άλλες Κοινωνικές και Πνευματικές Δυνάμεις. Υπάρχουν. Είναι ο κάθε πολίτης αυτής της χώρας που είναι απαλλαγμένος από ιδεολογήματα και είναι προικισμένος με τον ορθολογισμό των πραγμάτων και πιστεύει ότι η χώρα έχει συμφέρον να παραμείνει στην ευρωζώνη. Δεν υποκύπτει στις "ψυχρές αφαιρέσεις" της πολιτικής, αλλά υιοθετεί το γνήσιο "συναισθηματικό κριτήριο" στις επιλογές του.
Είναι οι δυνάμεις που κατανοούν την ανάγκη να ληφθούν Αποφάσεις Εθνικών Διαστάσεων. Αποφάσεις μεγάλης υπέρβασης του σημερινού μνημονίου. Δυνάμεις ικανές να απαιτήσουν και να συμβάλουν στο να συγκροτηθεί ένα άλλο νέο, ρεαλιστικό, αυστηρά πειθαρχημένο, χρονοστοχευμένο, θαρραλέο και ριζοσπαστικό σχέδιο εξόδου από την κρίση με τη δημιουργία διατηρήσιμων προϋποθέσεων θεσμικής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Να ενσωματώνει βεβαίως όλες τις συμφωνίες που δεσμεύουν τη χώρα, αλλά και να προχωρά πέρα από αυτές. Να περιλαμβάνει καθολικές μεταρρυθμίσεις που θα εξαφανίσουν κάθε μορφή κοινωνικού και κρατικού συντεχνιασμού και κάθε κακόηθες παραθεσμικό μόρφωμα σε όλα τα πεδία, της Διοίκησης, της Οικονομίας, της Παιδείας, των Επενδύσεων, του Κοινωνικού Κράτους, των Συνταγματικών και Πολιτικών Θεσμών κ.λπ.
Βασική επιδίωξη θα πρέπει να είναι η ριζική αναθέσμιση της χώρας που θα περιλαμβάνει 3 πυλώνες: α) το πολιτικό σύστημα, β) το Κράτος, γ) την οικονομία. Συγκεκριμένες και ριζοσπαστικές προτάσεις μου, από κοινού με άλλους, έχουν ήδη δημοσιευθεί πρόσφατα στον Τύπο και είναι ανηρτημένες σε αυτή την ιστοσελίδα. Στο χώρο δε ιδιαίτερα της οικονομίας, κύρια επιδίωξη θα είναι η δημιουργία σταθερών Δημοσιονομικών και Μακροοικονομικών Πεδίων, με την οικοδόμηση νέων μηχανισμών άσκησης και ελέγχου της δημοσιονομικής πολιτικής επί των δαπανών, με αποτελεσματική εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας σε διευρυμένη φορολογική βάση, όχι μόνο επί των ισχνών πλέον εισοδημάτων (αυτό δε θα είναι απλώς ακραία αδικία, αλλά θα συνιστούσε και αντιοικονομική πολιτική) αλλά επί του συνόλου του ιδιωτικού πλούτου. Οι νέοι οικονομικοί θεσμοί θα κατατείνουν στη μετατροπή του παρασιτικού οικονομικού μοντέλου σε παραγωγικό, με την οργάνωση και κατεύθυνση των διαθέσιμων ανθρωπίνων και οικονομικών πόρων στη δημιουργία παραγωγικών μονάδων και υγιών θέσεων εργασίας.
Με το νέο αυτό πρόγραμμα θα προκύψουν και νέα επώδυνα μέτρα. Η κατάργηση π.χ. αθέμιτων προνομίων που ακόμα διατηρούνται θα προκαλούσε εμμέσως μειώσεις εισοδημάτων σε διάφορες κοινωνικές ομάδες.
Η Ελλάδα πρέπει πρώτα να κερδίσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό της, για να διεκδικήσει και την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών προκειμένου να στεριώσει μια νέα υγιή παραγωγική οικονομία. Το πνεύμα του υπερκαταναλωτισμού που κυριάρχησε στη χώρα παραμένει ακόμα και καλλιεργείται δυστυχώς και σήμερα σαν δήθεν "κεκτημένος" τρόπος ζωής και συμπεριφοράς σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Πρέπει σύντομα ν' αντικατασταθεί από την αντίληψη του "λιτού βίου" ως αξιακής επιλογής. Διαφέρει εννοιολογικά και ουσιαστικά από τη λιτότητα, που είναι ο κάθε φορά επιλεγόμενος "εχθρός" του δημαγωγικού λαϊκισμού και του πνεύματος του άκρατου καταναλωτισμού.
Αυτός, κατά την άποψή μου, είναι ο ρεαλιστικός δρόμος ευθύνης για την έξοδο της χώρας από την κρίση και την παραμονή της στο ευρώ. Όσο όμως και αν θεωρώ ότι αυτή είναι η μόνη ρεαλιστική πρόταση που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα, άλλο τόσο δε φαίνεται ακόμη ρεαλιστικό να πιστεύει κανείς ότι οι σημερινές κατεστημένες ελίτ της χώρας, διαβρωμένες από αυταρέσκεια και αυτισμό, και με τα χαρακτηριστικά "ποιότητας" που περιγράφηκαν παραπάνω, θα αφυπνίζονταν ξαφνικά και θα συναινούσαν σε ένα αυτόχθον και ολιστικό πρόγραμμα οικονομικής, θεσμικής και λειτουργικής ανασυγκρότησης στη θέση του σημερινού μνημονίου, ώστε η χώρα να παραμείνει στο ευρώ.
Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητο να συντρέξουν και να κινητοποιηθούν και άλλες υπαρκτές, αλλά σχολάζουσες κοινωνικές και πνευματικές δυνάμεις, προκειμένου να καταστεί η χώρα ικανή να προστατεύσει τα συμφέροντά της σε βάθος χρόνου.
* Ο Αλέκος Παπαδόπουλος είναι πρώην υπουργός. Δημοσιεύουμε εκτενή αποσπάσματα από το άρθρο-παρέμβασή του που δημοσιεύτηκε αρχικά στο "Βήμα".
