Παναγιώτης Κονδύλης, από τους επιφανέστερους στοχαστές στο κόσμο…
Ο Παναγιώτης Κονδύλης γεννήθηκε το 1943 στη Δούβρα του νομού Ηλείας και πέθανε στις 11 Ιουλίου 1998 στην Αθήνα. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, καθώς και Φιλοσοφία της Μεσαιωνικής και Σύγχρονης Ιστορίας και Πολιτικής Επιστήμης στα Πανεπιστήμια της Φρανκφούρτης και της Χαϊδελβέργης.
Το 1977 του απονεμήθηκε ο τίτλος του διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης για την - υπό την επίβλεψη του Dieter Henrich - διδακτορική διατριβή του με τίτλο «Η Γένεση της διαλεκτικής: Μία ανάλυση της πνευματικής εξέλιξης των Holderlin, Schelling και Hegel έως το 1802».
Η εργασία θεωρήθηκε πρωτοποριακή για την εποχή της, καινοτόμος και ρηξικέλευθη, ενώ συνάμα φώτισε την προϊστορία του μαρξισμού και των κοσμοθεωρητικών προϋποθέσεων της μαρξιστικής φιλοσοφίας της ιστορίας. Εξαιρετικοί Γερμανοί ιστορικοί, όπως ο Werner Conze και ο Reinhart Koselleck, υπήρξαν σημαντικές καθοδηγητικές επιρροές κατά την περίοδο διαμόρφωσης της σκέψης του στη Χαϊδελβέργη.
Το 1991 του απονεμήθηκε το Μετάλλιο Γκαίτε, ενώ ως αποδέκτης του Βραβείου Humboldt το 1994-1995 υπήρξε υπότροφος του Ινστιτούτου Ανωτέρων Σπουδών Βερολίνου.
Συνεχίζοντας τη μοναδική προσφορά για τους αναγνώστες μας, την ερχόμενη εβδομάδα, στη σειρά «Έλληνες Στοχαστές», τη σκυτάλη παίρνει ο Παναγιώτης Κονδύλης με ένα από τα σημαντικότερα έργα του («Πλανητική Πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο»), που τον κατέστησαν έναν από τους επιφανέστερους στοχαστές του πλανήτη. Σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο έργο του μεγάλου Έλληνα στοχαστή, το οποίο οι αναγνώστες του «Ποντικιού» θα μπορούν να προμηθευτούν με την εφημερίδα την επόμενη Πέμπτη 16 Μαΐου, λίγα μόνο μπορούμε να σημειώσουμε, ως ελάχιστο πρόλογο:
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ δεν σημαίνουν ούτε το «τέλος της Ιστορίας» ούτε την απλή μετάβαση του διεθνούς συστήματος από μια διπολική σε μια πολυπολική δομή.
Αποτελούν, απεναντίας, μιαν ιστορική τομή και την απαρχή μιας νέας φάσης στην ιστορία της πλανητικής πολιτικής των Νέων Χρόνων, η οποία άρχισε με τις μεγάλες ανακαλύψεις και τον εμπορικό καπιταλισμό, για να γνωρίσει ακολούθως τις μεγαλύτερες τροπές της με τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό του 19ου αιώνα και με τον ανταγωνισμό Ανατολής και Δύσης στον 20ό.
Για να συλλάβουμε όμως το σημερινό χαρακτήρα της παγκόσμιας πολιτικής, δεν αρκεί η ανασκόπηση αυτής της προϊστορίας. Απαραίτητη είναι επίσης η εξέταση του παρελθόντος και του μέλλοντος του κυρίαρχου κράτους, της συνύφανσης της πολιτικής με οικονομικούς και ίσως βιολογικούς παράγοντες, των νέων λειτουργιών του εθνικισμού και των νέων δυνατοτήτων της διεξαγωγής πολέμου.
Τέλος, πρέπει να συζητηθούν οι πολιτικές συνέπειες του οικουμενισμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι προοπτικές μιας παγκόσμιας τάξης σε συνάφεια με τα εκρηκτικά οικολογικά και πληθυσμιακά προβλήματα. Σκοπός των αναλύσεων αυτών δεν μπορεί να είναι βέβαια η πρόβλεψη μεμονωμένων συμβάντων, παρά η διερεύνηση των κινητήριων δυνάμεων και των κεντρικών τάσεων της πλανητικής πολιτικής.
Ακολουθεί ένα επίμετρο, γραμμένο ειδικά για την ελληνική έκδοση του βιβλίου, το οποίο εξετάζει τις προϋποθέσεις, τις παραμέτρους και τις ψευδαισθήσεις της ελληνικής εθνικής πολιτικής μέσα στις σημερινές ευρωπαϊκές και παγκόσμιες συνθήκες.
EΠIMETPO ΣTHN EΛΛHNIKH EKΔOΣH
Προϋποθέσεις, παράμετροι καί ψευδαισθήσεις τ?ς ?λληνικ?ς ?θνικ?ς πολιτικ?ς
? διάγνωση τ?ν κινητήριων δυνάμεων τ?ς σημεριν?ς πλανητικ?ς πολιτικ?ς, ?πως ?πιχειρε?ται σ' α?τό τό βιβλίο, κατατείνει στή διαγραφή ?ρισμένων μελλοντικ?ν προοπτικ?ν, τ?ν ?ποίων τήν πραγμάτωση ?πεύχομαι προσωπικά, ?λλά τίς ?πο?ες ?ς ?ναλυτής ?φείλω νά διατυπώσω μέ σαφήνεια. Mπροστά μας ?νοίγεται μιά ?ποχή πλανητικ?ν καί περιφερειακ?ν συγκρούσεων, πού θά καταστήσουν πολύ δύσκολη, ?ν δέν ματαιώσουν, τήν παγίωση μι?ς διεθνο?ς τάξης, καθώς ο? βραχυπρόθεσμες καί μεσοπρόθεσμες πολιτικές, ο?κονομικές καί γεωπολιτικές τους α?τίες θά συντήκονται ?λο καί περισσότερο μέ τίς μακροπρόθεσμες ο?κολογικές καί πληθυσμιακές πιέσεις, γεννώντας χρόνιες κρίσεις καί ?νεξέλεγκτους παροξυσμούς. ''Yπό τίς συνθ?κες α?τές, τό τέλος τ?ν ?δεολογι?ν το? 19ου α?ώνα, ο? ?πο?ες κυριάρχησαν καί στόν 20ό, δέν θά συνεπιφέρει τόν κατευνασμό τ?ν ?ντιθέσεων, παρά ?πλ?ς τή μετατόπισή τους σ' ?να πεδίο στοιχειακό, ?παρξιακό καί βιολογικό, στό ?πίκεντρο το? ?ποίου θά βρίσκεται ?προκάλυπτα τό πρόβλημα τ?ς κατανομ?ς τ?ν ?γαθ?ν σέ παγκόσμια κλίμακα. ?,τι σήμερα προσφέρεται ?ς νέα πυξίδα προσανατολισμο? τ?ς πολιτικ?ς δράσης καί ?ς πανάκεια -πρό παντός ? ο?κουμενισμός τ?ν ?νθρωπίνων δικαιωμάτων- κατά π?σα πιθανότητα θά μεταβληθε? σέ ?να νέο πεδίο μάχης, ?που ? πάλη τ?ν ?ρμηνει?ν θά συνδέεται μέ ?κόμα πιό χειροπιαστές μορφές πάλης. Στή διελκυστίνδα ?νάμεσα σ' ?ναν ?νέφικτο ο?κουμενισμό καί σέ μιά ?περάσπιση συλλογικ?ν συμφερόντων ?ναπόδραστα ?ργανωμένη πάνω σέ στενότερη τοπική καί πληθυσμιακή βάση, τό κρατικά ?ργανωμένο ?θνος δέν διαλύεται, ?πως περίμεναν πολλοί, μέσα σέ ?περεθνικά μορφώματα, παρά ?ναλαμβάνει ?ναν νέο ?στορικό ρόλο, λίγο ? πολύ διαφορετικό ?πό ?κε?νον πού ?παιξαν στό ?πώτερο παρελθόν τό ?στικό ?θνος καί στό πιό πρόσφατο ο? ?ποκρυσταλλώσεις το? κομμουνιστικο? ?θνικισμο?. Πρωταρχικό του μέλημα ε?ναι ? ?ξασφάλιση μι?ς θέσης μέσα σέ μιά πυκνή καί ?ντονα ?νταγωνιστική παγκόσμια κοινωνία - ?μως τό μέλημα α?τό θά συναιρε?ται ?λο καί περισσότερο σ' ?να α?τημα στοιχειώδους ?πιβίωσης στόν βαθμό πού θά στενεύουν τά περιθώρια κινήσεων μέσα στούς κόλπους τ?ς παγκόσμιας κοινωνίας. ? ?ξ ?ντικειμένου νέα α?τή λειτουργία το? ?θνικισμο? παραμένει καθοριστική ?νεξάρτητα ?πό τίς συνήθως α?τάρεσκες μυθολογίες μέσω τ?ν ?ποίων κατανοε? ? ?διος τόν ?αυτό του, ?ντλώντας ?πό τό πραγματικό ? φανταστικό, κοντινό ? μακρινό παρελθόν.
Bεβαίως, ο? μυθολογίες, ?κόμα καί ο? πιό α?θαίρετες, ε?ναι δυνατό νά ?πιδράσουν θετικά στήν ?θνική ζωή κινητοποιώντας καί συσπειρώνοντας δυνάμεις. ?μως προϋπόθεση γιά νά συμβε? α?τό ε?ναι μιά ?ντικειμενική ?θνική ζωτικότητα, μιά πλησμονή χειροπιαστ?ς ?σχύος, ? ?ποία ?πιτρέπει σ' ?να ?θνος νά κινε?ται, θά λέγαμε, στό ?ψος τ?ν ψευδαισθήσεών του. ?που ?ντίθετα τό ?θνος συρρικνώνεται καί φθίνει, ?κε? ? διάσταση ?νάμεσα σέ ?θνική μυθολογία καί ?θνική πραγματικότητα ?χει, μακροπρόθεσμα τουλάχιστον, μοιρα?ες συνέπειες. ? σημερινή ?λλάδα ?ποτελε? ?κριβ?ς περίπτωση φθίνοντος ?θνους, τό ?πο?ο ?κλαμβάνει τίς ?μμονες μυθολογικές του ?δέες γιά τόν ?αυτό του ?ς ρεαλιστική α?τεπίγνωση. Δέν ε?ναι διόλου περίεργο ?τι ? ψυχολογική α?τή κατάσταση συχνότατα παρουσιάζει συμπτώματα παθολογικο? α?τισμο?· γιατί τό ?παραίτητο ?πόβαθρο καί πλαίσιο τ?ς ?γιο?ς α?τεπίγνωσης ε?ναι ? γνώση το? ε?ρύτερου περιβάλλοντος κόσμου, μέσα στόν ?πο?ο καλε?ται νά δράσει ?να ?τομικό ? συλλογικό ?ποκείμενο, ?ποτιμώντας κατά τό δυνατόν νηφάλια τίς δυνατότητές του καί ?ποκαθιστώντας τή νοσηρά ?γωκεντρική ?ρχή τ?ς ?δον?ς μέ τή φυσιολογικά ?γωκεντρική ?ρχή τ?ς πραγματικότητας. ?πως ο? κατώτεροι ζωικοί ?ργανισμοί, ?τσι καί ο? σημερινοί ?λληνες ?ντιδρο?ν μέ ?ντονες ?ντανακλαστικές κινήσεις μονάχα σ' ?,τι τούς ?ρεθίζει ?μεσα καί ε?δικά· ο? δηλώσεις κάποιου «φιλέλληνα» στή Xαβάη ? κάποιου «μισέλληνα» στή Γροιλανδία (κι ?ς μή μιλήσουμε καθόλου γιά τά ?σα παρεμφερ? μαθαίνει κανείς ?πό τίς Bρυξέλλες ? τήν O?άσιγκτον) ε?φραίνουν ? ?ξάπτουν, ?ναλόγως, τά πνεύματα πολύ περισσότερο ?π' ?,τι τά ?πασχολο?ν τά ο?σιώδη, ?ν καί συχνά ?φαν?, μεγέθη τ?ς πολιτικ?ς καί τ?ς ο?κονομίας. ?κόμα καί ?ταν ? συζήτηση μετατοπίζεται στόν κυρίως χ?ρο τ?ς ?ξωτερικ?ς πολιτικ?ς, κυριαρχε? τό στιγμια?ο, τό κυμαινόμενο καί τό κοντινό, ?χι ? προσεκτική καί τεκμηριωμένη στάθμιση μακρόπνοων γενικότερων τάσεων, ο? ?πο?ες ?σως μιά μέρα βαρύνουν πάνω στίς τύχες τ?ν ?λλήνων τουλάχιστον τόσο, ?σο καί τά διαδραματιζόμενα α?τή τήν ?ρα στά ?μορα κράτη. ?τσι, ?ν? ξαφνικά (σέ μιά χώρα ?που ο? ?θνικά ζωτικές ?λβανολογικές, σλαβολογικές καί τουρκολογικές σπουδές ?κπροσωπο?νται ?μβρυωδ?ς μόνον) ? τόπος γέμισε ?πό ?μβριθε?ς καί ?μπαθε?ς βαλκανιολόγους, δέν γίνεται καμμία σοβαρή καί διαρκής συζήτηση γιά τό φλέγον ?σο ποτέ ?λλοτε ζήτημα τ?ς ε?ρωπαϊκ?ς ?νοποίησης, γιά τό ποιές δυνάμεις γιά ποιούς λόγους τήν προωθο?ν καί ποιές γιατί ?νδεχομένως θά τή ματαιώσουν, γιά τίς συναφε?ς ?λληνικές ?πόψεις καί προτάσεις (?πάρχουν;) καί γιά τή θέση το? ?λληνικο? ?θνους μέσα σ' α?τές τίς ?ξαιρετικά ?ντιφατικές διαδικασίες - ?χι γιά τή θέση μι?ς φανταστικ?ς ?λλάδας μέσα σέ μιάν ?ξ ?σου φανταστική E?ρώπη, ?λλά μι?ς ?παρχιακ?ς καί παρασιτικ?ς ?λλάδας μέ τεράστιες, κι ?σως ?νυπέρβλητες, δυσχέρειες προσαρμογ?ς σέ μιάν ?ντονα δύστροπη ?πέναντί της καί βαθύτατα διχασμένη ?ς πρός τή δική της τήν ταυτότητα καί τίς δικές της τίς προοπτικές E?ρώπη. ?πίσης ?λάχιστοι φαίνεται νά ?νδιαφέρονται γιά τά πολιτικά συμπαρομαρτο?ντα τ?ν διαγραφόμενων ο?κολογικ?ν στενωπ?ν ? γιά τίς προσεχε?ς συνέπειες τ?ς μετανάστευσης τ?ν λα?ν σέ μιά χώρα τόσο ε?παθή ο?κολογικά καί τόσο ?κθετη γεωγραφικά ?σο ? ?λλάδα.
?μως ? ?λλειψη, καί μάλιστα ? ?ρνηση, τ?ς α?τεπίγνωσης δέν φαίνεται μόνον ?μμεσα στή στενότητα τ?ς πολιτικ?ς κοσμοεικόνας, ?πό τήν ?ποία συνήθως ?φορμ?νται ο? συζητήσεις πάνω στήν ?θνική πολιτική. Φαίνεται καί ?μεσα, στόν τρόπο διεξαγωγ?ς α?τ?ν τ?ν συζητήσεων. Στό ?πίκεντρό τους βρίσκονται δηλ. περισσότερο ? λιγότερο θεμελιωμένες σκέψεις καί γν?μες γιά τό ποιά τροπή θά πάρει α?τή ? ?κείνη ? συγκεκριμένη ?ξέλιξη καί γιά τό ?ν α?τή ? ?κείνη ? ?νέργεια ?νδείκνυται ? ?χι, πράγμα πού συχνότατα ?δηγε? στή γνωστή καί προσφιλή πολιτικολογία καί τραπεζορητορεία. Δέν θίγεται ?μως ? ?κρογωνια?ος λίθος κάθε πολιτικ?ς προβληματικ?ς: ποιά ε?ναι ? ταυτότητα καί ? ?ντότητα το? πολιτικο? ?ποκειμένου, γιά τίς πράξεις, τίς παραλείψεις καί τό μέλλον το? ?ποίου γίνεται λόγος; Πιό συγκεκριμένα: ποιά ε?ναι ? σημερινή φυσιογνωμία τ?ς ?λλάδας καί τί προκύπτει ?π' α?τήν ?ς πρός τήν ?κανότητά της νά ?σκήσει ?θνική πολιτική μέσα στίς σημερινές πλανητικές συνθ?κες; ? ?πάντηση σ' ?να τέτοιο ?ρώτημα θά ?παιτο?σε μιάν ?πογραφή το? ?θνικο? δυναμικο? μέ τήν ε?ρύτατη ?ννοια το? ?ρου, καί α?τή θά ?ταν σήμερα ?διαίτερα ?δυνηρή, ?ν γινόταν χωρίς ?πολογητικές ?νάγκες πρός ?ποιαδήποτε κατεύθυνση. ?πί πλέον θά γεννο?σε δικαιολογημένη διάθεση ?παισιοδοξίας, ?φ' ?σον ? καθένας βλέπει, θεωρητικά τουλάχιστον, ?τι ?ποιος θέλει νά ?σκήσει τελεσφόρα ?θνική πολιτική, σέ ?ναγκαστικά ε?ρύτατους πλέον χώρους, πρέπει, πέρα καί πρίν ?πό τήν ε?στοχη σύλληψη τ?ν γενικ?ν καταστάσεων καί τή διπλωματική ?κανότητα, νά διαθέτει ?κμαία ?θνική ?ντότητα ?ποτυπωμένη σ' ?να πολυδιάστατο πλέγμα κοινωνικ?ν, ο?κονομικ?ν, στρατιωτικ?ν καί ψυχολογικ?ν παραγόντων. Δέν ?πάρχει ?μφιβολία, ?τι ?ν ? ?λλάδα συγκέντρωνε σέ ?ψηλό βαθμό τούς παράγοντες α?τούς σέ μόνιμη βάση καί προτο? ?κόμα ξεσπάσει ? σημερινή βαλκανική κρίση, θά ?σκο?σε διαφορετική ?κτινοβολία καί θά ε?χε μεγαλύτερες δυνατότητες νά ?πηρεάσει τίς ?ξελίξεις. ? ?σωτερική ?ποσύνθεση, τήν ?ποία κανείς ?φήνει νά προχωρήσει ?σο δέν φαίνεται ν' ?ντιμετωπίζει ?μεσο κίνδυνο, το? στερε? τά ?παιτούμενα μέσα καί περιθώρια ?λιγμ?ν ?ταν ? ?νάγκη σφίγγει.
Πηγή: topontiki.gr
