Την επανάκτηση των εκατοντάδων αρχαιοτήτων που εκλάπησαν κατά τη διάρκεια της κατοχής από τους ναζί επισημαίνει με παρέμβαση που κατέθεσε ο βουλευτής Ηρακλείου κ. Λευτέρης Αυγενάκης προς τους αρμόδιους υπουργούς Εξωτερικών και Οικονομικών, κ.κ. Δημήτρη Αβραμόπουλο και Ιωάννη Στουρνάρα, αντίστοιχα. Όπως αναφέρει, εκλάπησαν αρχαία από το Καστέλι, τη Γόρτυνα και τη Φαιστό.
Είναι γνωστό ότι η γερμανική κατοχή προκάλεσε στη χώρα μας τεράστιες ανθρώπινες απώλειες, ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές και άνοιξε τόσο μεγάλες πληγές, που στάθηκε αδύνατον για πάρα πολλά χρόνια να επουλωθούν. Μία δύσκολη εποχή, κατά τη διάρκεια της οποίας ο ελληνικός λαός υπέφερε, πείνασε, λεηλατήθηκε όσο καμία άλλη χώρα κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η πλήρης καταστροφή της ελληνικής οικονομίας ολοκληρώθηκε την περίοδο της κατοχής, κατά τη διάρκεια της οποίας οι πρώτες ύλες και τα τρόφιμα επιτάχθηκαν από τους κατακτητές, γεγονός που εκτίναξε την τιμή τους στο εσωτερικό της χώρας και υπήρξε εκρηκτική άνοδος του πληθωρισμού.
Περαιτέρω επιδείνωση της οικονομίας επήλθε με τη χορήγηση του κατοχικού δανείου στη Γερμανία το 1944. Η έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης είχε ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα του λιμού το χειμώνα του 1941-42, οπότε και υπολογίζεται πως 300.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Το γεγονός αυτό υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές τραγωδίες κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Λευτέρης Αυγενάκης, «πέραν των γνωστών και πολυσυζητημένων αποζημιώσεων και επανορθώσεων των Γερμανών, υπάρχει και μία σχετικά άγνωστη, αλλά εξίσου σημαντική οφειλή τους απέναντι στην Ελλάδα, και αφορά στην τύχη εκατοντάδων αρχαιοτήτων που εκλάπησαν από την Ελλάδα την περίοδο της γερμανικής κατοχής, τα οποία εξακολουθούν να αγνοούνται έως σήμερα, αν και στο υπουργείο Πολιτισμού από το 1946 υπάρχει αναλυτική γραπτή αναφορά για τα αντικείμενα που αφαίρεσαν παράνομα οι Γερμανοί».
Μία πρώτη, έστω και υποτυπώδης, καταγραφή της λεηλασίας των ελληνικών αρχαιοτήτων από τους κατακτητές έγινε στο πλαίσιο της επίσημης έκθεσης της Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, η οποία δημοσιεύτηκε το 1946, αμέσως μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Όπως υπογραμμίζει ο Λ. Αυγενάκης, «στην ανωτέρω έκθεση αναφέρεται ότι εκλάπησαν αρχαιότητες από περίπου 40 περιοχές της χώρας μας, ενώ υπολογίζεται ότι Γερμανοί αρχαιολόγοι πραγματοποίησαν τουλάχιστον 17 παράνομες ανασκαφές, στέλνοντας όλα τα ανυπολόγιστης αξίας ευρήματα στη Γερμανία» και προσθέτει ότι «αυτή η πρώτη καταγραφή χαρακτηρίζεται εύλογα ως ελλιπής και υποτυπώδης, γιατί πραγματοποιήθηκε το 1946 κάτω από αντίξοες συνθήκες, χωρίς τα κατάλληλα μέσα και με σοβαρές ελλείψεις στο απαραίτητο εξειδικευμένο προσωπικό. Όμως, παρά τον ελλιπή και δειγματοληπτικό χαρακτήρα τής εν λόγω έκθεσης, τα πορίσματά της για την καταλήστευση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς από τους ναζί είναι πράγματι εντυπωσιακά».
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αρχαίων κειμηλίων που εκλάπησαν από τους Γερμανούς, μεταξύ πολλών άλλων, είναι: δύο μαρμάρινοι αμφορείς από το Σούνιο, αδιευκρίνιστος αριθμός αγγείων και ειδωλίων από το Μουσείο της Ελευσίνας, 5 κιβώτια γεμάτα αρχαία αντικείμενα από την Αίγινα, τεμάχια τοιχογραφιών, δόρατα, χάλκινα αγγεία και βραχιόλια από το Μουσείο της Θήβας, 4 πήλινοι ίπποι από το Μουσείο της Τανάγρας, χρυσά αντικείμενα από το Μουσείο της Χαιρώνειας, τρία γλυπτά από τους Δελφούς, πολλά ειδώλια και αγγεία από το Μουσείο της Ερέτριας, διακοσμημένα πήλινα και μαρμάρινα τεμάχια από το ναό του Καπιτωλίου Διός στην Κόρινθο, όστρακα, οστέινα εργαλεία και πυρόλιθοι από οικισμό της λίθινης εποχής στη Λακωνία, ένας μαρμάρινος λέοντας από τα Κύθηρα, μία λεοντοκεφαλή από τη Νέα Αγχίαλο, ένα χρυσό στεφάνι και ένα άγαλμα της Αθηνάς από τη Λάρισα, ολόκληρη η αρχαιολογική συλλογή της Ποτίδαιας, 17 χρυσά νομίσματα από τη Μυτιλήνη, δύο συλλογές μαρμάρινων και κεραμικών ευρημάτων από το Ηραίο της Σάμου, όλες οι αρχαιότητες από το Μουσείο Τηγανίου της Σάμου, καθώς και λίθινα και πήλινα κτερίσματα 20 άθικτων τάφων από τη Μήλο, 4 γλυπτά, 8 μετάλλινα.
Από την Κρήτη
Από την Κρήτη εκλάπηκαν 22 πήλινα αντικείμενα και 80 νομίσματα από το Καστέλι Κισσάμου, τρία μεγάλα κιβώτια γεμάτα πήλινα μινωικά αγγεία, χάλκινα ξίφη, ημικατεργασμένοι λίθοι, πήλινες μήτρες ελληνιστικής εποχής και διάφορά άλλα αρχαία αντικείμενα από το Μουσείο της Κνωσού, ένα άγαλμα της Αφροδίτης και δύο μικρές κεφαλές από τη Γόρτυνα καθώς και 20 μικρά αγγεία από τη Φαιστό.
Όπως αναφέρει στο έγγραφό του προς τους υπουργούς ο κ. Λευτέρης Αυγενάκης, «πέραν των αποζημιώσεων, τεράστια είναι και η αξία των αντικειμένων που εκλάπησαν και η διεθνής νομοθεσία προστατεύει τα δικαιώματα των χωρών όσον αφορά στην επανάκτηση της πολιτιστικής και αρχαιολογικής περιουσίας τους» και προσθέτει ότι «η σημερινή κυβέρνηση, απολύτως εύστοχα και δικαιολογημένα, άνοιξε το ζήτημα των γερμανικών πολεμικών αποζημιώσεων και του αναγκαστικού κατοχικού δανείου, δρομολογώντας τις κατάλληλες νομικές ενέργειες, με σκοπό την πλήρη και οριστική δικαίωση της χώρας μας».
Τέλος, ο Ηρακλειώτης βουλευτής ερωτά τους αρμοδίους υπουργούς εάν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τις αρχαιότητες που άρπαξαν οι ναζί κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής αλλά και σχεδιασμός για την επανάκτηση αυτών των αρχαιοτήτων.
